همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: روزگاری نه چندان دور که در آن خبری از برج‌ها و مراکز تجاری و مسکونی نبود و تا چشم کار می‌کرد، باغ و مزرعه بیشتر زمین‌های محدوده منطقه ۵ شهرداری را احاطه کرده بود و جزء مناطق خوش آب و هوای پایتخت به شمار می‌رفت. به همین دلیل حفظ و احیای باغ‌ها می‌تواند یادگارهای آن دوران را برای آیندگان ساری و جاری نگه دارد. بر این اساس «باغ ایرانی» در این منطقه در حال ساخت است و عملیات اجرایی آن مراحل پایانی‌اش را می‌گذراند. قرار است این بوستان یکی باغ ایرانی را به تصویر بکشد. ردیف‌های متعددی از «کاج»، «سرو» و فواره‌های زیبای میان این باغ، نظرها را به سوی خود جلب خواهد کرد و لحظاتی دلنشین و به یاد ماندنی را برای اهالی رقم خواهد زد.
بوستان باغ ایرانی همان‌طور که از نامش پیداست، بر اساس الگوی ایرانی طراحی و ساخته شده است. الگوی باغ ایرانی از منظر زیبایی‌شناسی در دنیا منحصربه‌فرد است و با نام ایران شناخته می‌شود. باغ ایرانی در مسیر عبور نهر آب ساخته می‌شد. در اغلب باغ‌های ایرانی آب جریان دارد و از داخل آن می‌گذرد. چون این باغ‌ها در مسیر «قنات» ها شکل می‌گرفتند پیدایش آنها در سراسر کشور با مقوله‌ای به نام قنات، ارتباط تنگاتنگ دارد. همچنین باغ‌های ایرانی با دیوارهای بلند محصور شده‌اند و به همین دلیل، این فضا با فضاهای طبیعی دیگر متفاوت است. «سعید جودکی»، معاون فنی و عمران شهردار منطقه ۵، ساخت باغ ایرانی را در ۳ مرحله عنوان می‌کند که عملیات اجرایی ۲ فاز ابتدایی آن به پایان رسیده است: «این باغ با هدف حفظ باغ‌ها و جلوگیری از تغییر کاربری آنها در زمینی به مساحت بیش از ۹ هزارمترمربع در بخش پرتراکم و پرجمعیت منطقه به سبک باغ ایرانی ساخته شده است و به‌زودی به بهره‌برداری می‌رسد.
این باغ در زمینه گردشگری فرصت‌های جدیدی را برای منطقه به وجود می‌آورد. باغ ایرانی علاوه بر فضای سبز زیبا دارای زمین بازی کودکان، سرویس بهداشتی و آبگیر، سنگ‌فرش و آجر قزاقی و باغچه است. همچنین در طراحی این باغ با اجرای مسیرهای پیاده‌روی برای ارتقای فرهنگ ورزش‌های شهروندی و حضور شهروندان در فضاهای عمومی اقداماتی صورت گرفته است. در واقع ساخت پروژه باغ ایرانی در ادامه رویکرد انسان‌محوری مجموعه مدیریت شهری انجام شده و استفاده از پروژه‌های نرم‌افزاری و نشان‌های ایرانی‌ـ اسلامی، یکی دیگر از اهداف ساخت این مجموعه است تا زمینه برای حضور هرچه بیشتر مردم در شهر و افزایش تعامل آنها ایجاد شود.» باستان‌شناسان ریشه معماری همه باغ‌های ایرانی را باغ «پاسارگاد» در «فارس» می‌دانند. برهمین اساس باغ‌های ایرانی، رابطه تنگاتنگ هویت‌های فرهنگی، اجتماعی و طبیعی را بازگو و در طراحی آنها توجه خاصی به شکل‌های هندسی می‌کنند. همچنین فاصله بین اجزای باغ را ساده و روشن نشان می‌دهند.
- باغ‌های شیراز در منطقه ۵
معماری سنتی و هندسه باغ ایرانی، ۲ اصل مهمی است که در طراحی این باغ مدنظر است. جودکی در ادامه می‌افزاید: «در محوطه این فضا از قدیم دیوار کاهگلی وجود داشت که آن را به‌طور کامل بازسازی و براساس معماری ایرانی و اسلامی، نمای آن را آجری طراحی کردیم. علاوه بر این فضا، دیوار به دیوار این باغ، فضایی ۹ هزارمتری با درختان میوه و محیطی سرسبز وجود دارد که شهرداری منطقه در تلاش است تا این باغ را تملک کند. موقعیت مطلوب باغ و درختان میوه شامل «انجیر»، «انار»، «آلو» و «خرمالو»، بافت سبز پرتراکمی را ایجاد کرده است. اگر این موضوع محقق شود، فاز ۳ باغ ایرانی نیز آغاز خواهد شد. تلفیق این باغ سرسبز و قدیمی در کنار فضای ایجاد شده سنتی می‌تواند جاذبه گردشگری ویژه‌ای را در منطقه به وجود بیاورد.
همچنین پیش‌بینی شده است که طراحی و معماری این فاز را شهروندان علاقه‌مند و دانشجویان دانشکده معماری با توجه به طرح‌های ایرانی ـ اسلامی انجام دهند و براساس علاقه‌ها و معیارهای تأیید شده داوران این فضا ایجاد شود. هدایایی نیز برای ایده‌های برتر در نظر گرفته شده است. بی‌شک در آینده نه چندان دور، این باغ فضای فوق‌العاده و بسیار فاخری می‌شود. در اجرای طرح باغ ایرانی تلاش می‌شود تا از یک‌سو درختان و از سوی دیگر بافت قدیمی باغ حفظ و به مکانی تبدیل شود تا مردم بتوانند از آن استفاده کنند. چون این پارک‌ها در دل محله‌های قدیمی واقع شده است، قصد داریم آن را به تفرجگاهی تبدیل کنیم که خانواده‌ها حتی برای مدت زمان کوتاهی، خستگی‌های جسمی و روحی‌شان را از تن به در کنند و حضور در فضایی متفاوت از شلوغی پایتخت را تجربه کنند. همچنین همه اعضای خانواده از کودک گرفته تا سالمند بتوانند در یک محیط زیبا اوقات خوشی را بگذرانند.»
- از تندیس شیر تا سرو بلند قامت
ایده‌های متعدد و فاخری برای معماری داخلی باغ ایرانی مطرح شده است که عملیات اجرایی برخی از آنها مانند مبلمان شهری، معماری داخلی و ورودی باغ از این هفته آغاز می‌شود. «مرتضی مرادی» سرپرست معاونت خدمات شهری و فضای سبز منطقه ۵، درباره این ایده‌ها می‌گوید: « «شیر» یکی از نمادهای ایرانی در باغ‌های تاریخی است. به همین دلیل قصد داریم در ورودی این باغ از تندیس شیر استفاده کنیم. در محوطه داخلی نیز قصد داریم معماری چهارباغ را ایجاد کنیم. در واقع این فضا از ۴ باغچه تشکیل می‌شود که تداعی‌کننده شمایل پردیس قدیم ایرانی‌هاست. در قسمت کنج این پردیس‌ها درختان «افرا» قرار می‌گیرند و هرچه به سمت داخل نشیمن پیش می‌رویم، درختچه و درختان کوتاه‌تر کاشته می‌شوند.
برای کاشت درخت، نخستین گام، دقت در تعیین فاصله محل کاشت است و به این‌ترتیب مربع‌هایی شکل می‌گیرد که از هر سو می‌توان ردیف درختان را دید. همچنین برای فضای ورزشی این باغ نیز ۲ ایده مطرح شده است. طرح نخست «پاتوق» که به شکل سایه‌بان برای شهروندان و گردشگرانی است که می‌خواهند «شطرنج» بازی کنند. برای همین میز شطرنجی در این پاتوق قرار می‌گیرد. ایده دوم ایجاد فضایی برای وسایل بدنسازی است. از سوی دیگر برای مبلمان تلاش می‌کنیم از صندلی‌ها و نیمکت‌های بتونی با رنگ آجری که با نما نیز هماهنگ باشند، استفاده کنیم.»
- زنده‌سازی خاطرات شهری
«کاوه مخصوصی» رئیس اداره ابنیه و معاونت فنی و عمران منطقه ۵، به دلایل انتخاب این قطعه از محدوده منطقه اشاره می‌کند: «این قطعه از محدوده منطقه برای اجرای باغ ایرانی به‌دلایلی چون تأمین سرانه‌های فضای سبز، رفاهی و تفریحی مردم محله انتخاب شده است. همچنین مساحت و کشیدگی خاص این قطعه زمین می‌توانست ظرفیت خوبی را برای ایجاد احساس متفاوت در طول یک مسیر پیاده‌روی داشته باشد. از سوی دیگر وجود یک باغ و فضای سبز بزرگ در همسایگی این بوستان، مهر تأییدی بر طراوت و زیبایی آن می‌زند. این فضا تا مدت‌ها پیش به زمین بایر و مملو از نخاله تبدیل شده بود که با تدابیر شهردار و معاون فنی عمرانی منطقه به یک کاربری اصولی و متفاوت تبدیل شد و شهروندان نیز این تفاوت را حس کردند. آنها از اینکه هر روز افراد متجاهر و معتاد را در این فضا ببینند، به ستوه آمده بودند. ایجاد این باغ و اجرای نمای آجری برایشان آرامش‌بخش شده است. همچنین در این بوستان از معماری مخصوص باغ‌های ایرانی معروف به «چهارباغ» استفاده شده که این سبک باغ‌سازی از دوران پیش از اسلام در ایران کاربرد داشته است.
مانند باغ پاسارگاد که در دوران پس از اسلام تبلور یافته و شکل متعالی آن در دوران «صفوی» به اوج کمال رسیده است. همچون باغ‌های شیراز، قزوین و به‌ویژه چهارباغ اصفهان. برخلاف باغ‌سازی‌های غربی مانند باغ «فرانسوی» که از قطعات درشت باغچه با طرح‌های مدور استفاده می‌شود، در باغ ایرانی از فرم مربع (نماد سکون و ایستایی) به‌عنوان مرکزیت و میدان‌گاه و تقسیمات هندسی چهارتایی در اطراف میدان‌گاه استفاده می‌شود. همچنین استفاده از طرح چهارباغی، آجر در نمای کار و سرو ایرانی (شیرازی) در فضای ورودی (هنگام کاشت پیش‌بینی شده) و اجرای دیوار سراسری کاهگلی در کنار حفظ و احیای دیوارکاهگلی قدیمی می‌تواند تداعی‌کننده خاطرات شهری و باغ ایرانی باشد و حس درونی مردم ما را، که همان علاقه ذاتی به آجر و خاک است، تا حدودی برانگیخته کند. امیدواریم با اجرای این طرح‌ها بتوانیم علاوه بر تأمین سرانه‌های تفریحی و فضای سبز، سهم کوچکی را در ایجاد احساس تعلق در شهروندان داشته باشیم.».
ورودی اصلی باغ در بخش جنوبی قرار دارد و ورودی‌های غربی و شرقی آن نیز همواره برای رفت‌وآمد گردشگران باز است. در طراحی ورودی‌ها سلیقه خوبی به کار گرفته شده، به‌طوری که می‌توان سازه‌های مشبک و آجری زیبایی را مشاهده کرد.
این باغ در ارتفاع واقع شده است و پوشش ملایمی از نور دارد و درختان آن کوتاه قامت هستند. نورپردازی باغ در ارتفاع انجام شده تا فضای باغ را به‌طور کامل پوشش دهد و نور مطلوبی در فضا پخش کند. برای همین هم معابر و هم پارک روشن خواهند بود.
متأسفانه برخلاف باغ‌های اصیل ایرانی در این باغ نهر آب روان نیست. هرچند ۴ قنات، اطراف این باغ می‌توانست فرصت مناسبی برای ایجاد این فضا باشد. در آینده حوضچه‌ها و نهرهایی که میان آن فواره وجود دارد در این باغ نصب می‌شود تا تداعی‌کننده ویژگی باغی‌های ایرانی باشد.
این باغ بخش‌های مختلفی دارد که از آن جمله می‌توان به زمین بازی کودکان و وسایل تندرستی اشاره کرد. علاوه براین زمین ورزشی هم برای فعالیت‌های ورزشی خانواده‌ها در نظر گرفته شده است.