همشهری آنلاین _ مریم باقرپور: همه این حوادث به فاصله چند ماه در محدوده‌ای از پایتخت رخ داده که پلیس، آتش‌نشانی و نیروهای امدادی در آن ترددی ندارند، مگر اینکه حادثه‌ای رخ بدهد. این محدوده در شمال سعادت‌آباد و کوی فراز منطقه ۲ و در حریم شهر تهران قرار گرفته و به جاده «معدن» معروف است؛ جاده‌ای که از سال‌ها قبل در نتیجه تردد خودروهای سنگین معدن شکل گرفت، اما در یک سال اخیر به پاتوق آفرودسواران و موتورسیکلت سواران تبدیل شد و نتیجه‌اش بروز حادثه‌های مختلف بود تا اینکه مدیران شهری و انتظامی با مجوز دادستانی مسیر ورودی خودروها را با بلوک‌های سیمانی سد کردند، اما این کار هم مانع ورود آفرودسواران نشد. تعدادی با خودروهای‌شان بلوک‌ها را جابه‌جا و عده‌ای مسیری تازه از تپه‌های بلوار شهید ذبیحی به جاده معدن باز کردند. حالا باز هم جاده معدن غروب‌ها و آخر هفته‌ها شلوغ است و همچنان ماجراساز.
- ورود ممنوع
عقربه‌های ساعت به ۴ که می‌رسد، کم‌کم تعداد خودروهایی که به سمت شمال خیابان شهدای برق درحرکتند بیشتر و بیشتر می‌شود، درحالی که در محدوده آسفالته و انتهای خیابان جز ایستگاه آتش‌نشانی و اتاقک ستاد حریم منطقه ۲ و شرکت برق تهران خبری از ساختمان‌های مسکونی نیست. با عبور از این محدوده و پایان دیوارهای شرکت برق جاده خاکی شروع می‌شود. اینجاست که خودروها با بلوک‌های سیمانی مواجه می‌شوند که از چندی پیش با توافق مدیران شهری و انتظامی برای جلوگیری از ورود آفرودسوارها کمی بالاتر از محدوده حریم منطقه ۲ در عرض خیابان جا خوش کردند. وجود بلوک‌ها باعث می‌شود تا خودروهای سبک از ادامه مسیر منصرف شوند، اما برای خودروهای شاسی بلند و سنگین ترسی وجود ندارد. «علی» و «کمال» ۲ جوان ۳۵ و ۳۲ ساله‌اند که با خودرو «نیسان رونیز» از روی جدول میانی بلوک‌ها عبور کرده و به مسیرشان ادامه می‌دهند.
علی می‌گوید: «ما اسم این جاده را نمی‌دانیم، اما چون مسیرش نزدیک است عصرها تا محدوده دکل‌های فشار قوی بالا رفته و پس از چند ساعت برمی‌گردیم.»امثال علی که با عبور از موانع ایجاد شده جاده معدن را برای ورود به حریم منطقه ۲ و آفرودسواری انتخاب می‌کنند کم نیستند. «سعید حمیدی» با جیپ از میان بلوک‌ها عبور کرده و می‌گوید: «به نظرم به جای محدود کردن جوانان مسئولان می‌توانند با آسفالت کردن مسیر و جانمایی چند میز و نیمکت بدون تخریب طبیعت بکر ارتفاعات تهران را مانند کوهسار و بام تهران به پاتوقی برای تفریح شهروندان تبدیل کنند.»
- ترس معنایی ندارد
خودروهایی که قیمت هریک به بیش از یک میلیارد می‌رسد، با عبور از میان بلوک‌ها و مسیر صدمتری آسفالته به جایی می‌رسند که خاکی است. این جاده خاکی یک طرفش روددره اوین‌ـ درکه و در سوی دیگرش تپه‌ها واقع شده‌اند. تردد خودروها در ابتدای مسیر برای همه خودروها راحت است، اما کمی بالاتر و در محدوده‌ای که معروف به جاده معدن است، حرکت سخت‌تر می‌شود حتی ۲ ماه پیش یک خودرو موهاوی، هنگام بالا رفتن از این تپه‌ها سُرخورد و با واژگونی خودرو، راننده‌اش که فردی ۴۵ ساله بود، جان خود را از دست داد و هنوز هم بقایای سپر و شیشه‌ها و پارچه خونی در مسیر وجود دارد، اما دیدن این موارد گویا در دل آفرودسواران ترسی ایجاد نمی‌کند، چراکه هرچه بالاتر می‌روند سنگ‌های‌ریز و درشت و شن‌ها زیر چرخ‌ها سر می‌خورد و گاه جاده آنقدر باریک می‌شود که هر لحظه احتمال سقوط وجود دارد، اما این تمام ماجرا نیست.
در جایی «محمود» و دوستان با خودرو «ساوانا» تصمیم می‌گیرند مسیر جدیدی را برای بالا رفتن امتحان کنند. مسیری که تاکنون کامیون‌های معدن هم در آن تردد نداشته‌اند و جای لاستیکی دیده نمی‌شود. «محمود» برای نمایش قدرت خودرویش از تپه‌ای صاف بالا می‌رود و وقتی می‌رسد دوستانش به او تبریک می‌گویند. او به قول خودش هر جا را که توانسته آفرودسواری کند طی کرده و علاقه زیادی به این کار دارد. وقتی می‌پرسم پس خطرات این کار چه می‌شود، می‌گوید: «اکثر افرادی که وارد جاده معدن می‌شوند مسیر را می‌شناسند و اگر هم حرکتی انجام می‌دهند برای هیجان است. کاش به جای اینکه مسیر ورودی ما را می‌بستند، این محدوده مناسب‌سازی می‌شد تا حوادث هم اتفاق نمی‌افتاد و خود ما شاهد آسیب‌های دیگری در این محل نبودیم.»
- تخریب طبیعت بکر
در میانه‌های راه، آفرودسواران به خودرو «تویوتا» ستاد حریم بر می‌خورند، اما توجهی به آنها ندارند. کی از آنها می‌گوید: «از زمان ورود آفرودسواران کارمان ۲ برابر شده است. در گذشته برای جلوگیری از ساخت‌وسازها و تخریب حریم بازدید داشتیم، اما با گذر زمان و شناختن این محدوده توسط مردم ترددها بیشتر شد تا جایی که حتی برخی با پراید و نیسان هم وارد مسیر شده و در بخش‌های پایینی اتراق می‌کردند. همین موضوع باعث بروز آسیب‌های اجتماعی می‌شد. حتی پایه‌های یکی از دکل‌های برق را کم‌کم کنده و با خود بردند یا اینکه درختان را به آتش می‌کشیدند. چند مورد حادثه جرحی هم داشتیم، اما این روزها با قراردادن بلوک‌ها کوهنوردان تا قسمت پایینی جاده آمده و تنها آفرودسواران تا بالا تردد دارند.»این نیروی حریم شهرداری منطقه ۲ معتقد است که ورود آفرودسواران و موتورسواران به حریم باعث تخریب طبیعت شده است و می‌گوید: «در گذشته و به‌ویژه بهار تمامی تپه‌ها یکدست سبز می‌شد، اما الان بیشتر رد لاستیک‌ها دیده می‌شود و زیبایی قبلی را ندارد.»
- پیدا کردن مسیر جدید
بالا رفتن آفرودسواران همچنان در میان تپه‌ها خاکی و سنگی ادامه دارد و از محل معدن هم می‌گذرند. دیگر ردی از چرخ‌های کامیون‌ها نیست و اگر ردی در مسیرهای شمالی دیده می‌شود، در نتیجه تردد خودروهای آفرود و موتورسیکلت‌ها به وجود آمده و بیشترش هم سنگلاخی است، اما این باعث نشده تا سعید و دوستانش به مسیرشان ادامه نداده و خودشان را به بالاترین نقطه نرسانند. سعید با خودرو «میتسوپیشی پاجرو» ۶ سیلندرش تمامی ارتفاعات را طی کرده و می‌داند که جاده معدن یک سمتش به چین کلاغ و سمت دیگرش به شهرک جدید درکه می‌رسد: «ساکن سعادت آباد هستم و این محدوده‌ها را خوب می‌شناسم. گاهی با دوستانم برای استراحت و دوری از دغدغه روزمره به اینجا می‌آییم و به تماشای شهر می‌نشینیم، اما متأسفانه به تازگی مسیر را با بلوک بسته‌اند و ما هم مسیر جدیدی را از بلوار شهید ذبیحی انتخاب کرده‌ایم. البته بالا آمدن از این مسیر برای هر خودرویی راحت نیست. چون باید از تپه‌ها بالا رفت و برای غیرحرفه‌ای‌ها خطرناک است.»
- اگرمناسب‌سازی شود!
با غروب آفتاب به تعداد خودروهایی که به ارتفاعات جاده معدن و منطقه ۲ می‌رسند اضافه می‌شود. صدای اگزوزشان گوشخراش است و گاهی با وجود تاریکی هوا همچنان به دنبال هیجان هستند و می‌خواهند که از شیب تند و سنگی بالا بروند. همه نوع خودرویی از ۴ تا ۶ سیلندر دیده می‌شود و برخی هم با زدن کمپ تصمیم می‌گیرند تا شب را در ارتفاعات منطقه ۲ سپری کنند. ساسان، جوانی ۲۷ ساله و ساکن جنت‌آباد می‌گوید: «در این مکان هیچ امکاناتی وجود ندارد، در حالی که می‌توانست برای ما و بسیاری از مردم پایتخت فضای مناسبی برای تفریح باشد. ما وقتی وارد این محل می‌شویم با جان خود بازی می‌کنیم، اما اگر واقعاً اتفاقی بیفتد امدادی در کار نیست؛ چون به جز نیروهای حریم که گاه تا نیمه‌های راه می‌آیند ما معمولاً کسی را در این مسیر نمی‌بینیم، اما اگر مناسب‌سازی صورت بگیرد نه تنها ما با خودروهای خاص خود، بلکه بسیاری از جوانان و حتی موتورسیکلت سواران و کوهنوردان واردش شده و از طبیعت بکر و زیبا بهره‌مند می‌شوند.»
- آفرودسواران با جان خود بازی می‌کنند
جاده معدن به دلیل قرارداشتن در خارج از بافت شهری و حریم منطقه ۲ جزء حوزه‌کاری مأموران انتظامی، آتش‌نشانی و... به شمار نمی‌آید و فقط در زمان بروز حوادث نیروهای آتش‌نشانی و انتظامی به حریم می‌روند. درباره این حوادث و راهکارهای پیشنهادی با سرهنگ «امین رضاپناه» رئیس اداره تصادفات راهور منطقه ۲ به گفت‌وگو نشستیم.
چرا جاده معدن برای آفرودسواران مهم شد؟
در محدوده جاده معدن برج‌های زیادی قرار دارد و اتفاقاً بیشترین مراجعه‌کننده‌ها هم ساکنان همین برج‌ها از سعادت‌آباد، شهرک غرب، درکه، اوین و... هستند که برای بیراهه‌نوردی می‌آیند و با خودروهای‌شان از ارتفاعات بالا می‌روند. درحالی‌که این جاده از نظر ایمنی و شرایط راه واقعاً برای آفرودسواران مناسب نیست.
چه راهکاری برای جلوگیری از ورود آفرودسواران وجود دارد؟
چندی پیش با حضور مسئولان، بلوک قرار داده شد، اما متأسفانه بلوک‌ها شکسته و گاه جابه‌جا شدند. البته در همان دیدار پیش‌بینی شد تا راهبندی در مسیر ایجاد شده و حتی به افرادی که در ارتفاعات ملک دارند مانند باغدارها کارت تردد داده شود که هنوز این طرح اجرایی نشده است و امیدواریم شاهد اجرای آن باشیم. چون بر اساس تبصره ۳ ماده ۱۴ قانون تخلفات راهنمایی و رانندگی، اگر پس از این حادثه‌ای رخ بدهد، ذی‌نفعان هم بر اساس قانون در بروز این حادثه دخیل هستند.
به جز باغدارها در ارتفاعات چه ذی‌نفعانی هستند؟
علاوه بر معدن، برخی از سازمان‌ها و نهادها مانند جهاد کشاورزی، ستاد اجرایی فرمان امام(ره) و... در حریم ملک دارند که برخی از مواقع به آن سرکشی می‌کنند، بنابراین نمی‌توان برای همیشه بلوک‌ها را در مسیر قرار داد.
گویا به تازگی آفرودسوارها از مسیرهای دیگری وارد حریم و جاده می‌شوند؟
بله. ، اما ما دیگر راهکاری نداریم. آنها با جان خودشان بازی می‌کنند و ما هشدار داده‌ایم که این جاده مناسب و ایمن نیست.
آسیب‌های تفریح در حریم «محمد شریفی» مدیر اجراییات شهرداری منطقه ۲، بارها شاهد بروز حوادث مختلف در حریم بوده است. او می‌گوید: «تا پیش از قرار دادن بلوک‌ها، جاده معدن پاتوق بسیاری از جوان‌ها بود که برای تفریح می‌آمدند و متأسفانه گاهی با صحنه‌هایی مواجه می‌شدیم که قابل گفتن نیست. کمی بعد هم به پاتوق آفرودسواران تبدیل شد و بسیاری از مسیرهای ایجاد شده در یک سال اخیر توسط خودروهای آنها به وجود آمده است. در اصل آنها به طبیعت آسیب زده‌اند. بگذریم که برخی از آنها شب ها گاه در ارتفاعات اتراق می‌کنند و صبح‌ها وقت رفتن زباله‌های خود را در محیط رها کرده‌اند. چون در این محدوده مخزنی وجود ندارد.» او درباره نظارت‌ها می‌گوید: «گشت‌های ما هم تأثیری ندارد. چون تعداد نیروها آنقدر کم هست که نتوانند در تمامی ساعت‌ها در حریم باشند.»
با افزایش امکانات، امنیت بیشتر می‌شود «احمد کاشفی» نماینده وزارت نیرو یکی از ذی‌نفعان حریم و موافق ساماندهی مسیر برای تردد شهروندان است. او می‌گوید: «مجموعه تأسیسات شرکت بسیار بالاتر از حریم است و بارها دیده‌ام که صبح افرادی برای پیاده‌روی و کوهنوردی از ورودی جاده معدن به سمت ارتفاعات می‌روند، اما خلوت بودن مسیر هم خطرساز است و آسیب‌های زیادی دارد. به نظرم قرار دادن راهبند و بلوک چاره کار نیست. با توجه به اینکه این جاده مجموعه‌ای بکر به شمار می‌آید می‌تواند فضای مناسبی برای پیاده‌روی‌ها و حضور خانواده‌ها باشد. فقط کافی است که روشنایی آن تأمین و چند میز و نیمکت در آن قرار داده شود. در آن صورت به دلیل افزایش ترددها آسیب‌های
فعلی هم کاهش می‌یابد.»