همشهری آنلاین _ زهرا بلندی: مغرورانه؛ چون دو مانع را پشت سر گذاشته‌اند؛ یکی سد کنکور و دیگری دام آسیب‌های اجتماعی. آنها می‌گویند که در سال‌های آخر دبیرستان، به‌ویژه در جنوب شهر، بسیاری از دانش‌آموزان قید تحصیل را می‌زنند و پی کسب و کار می‌روند و عده‌ای دیگر به منجلاب آسیب‌ها می‌افتند. دسته دوم همواره متمایلند که دیگرانی را هم به این مسیر بکشانند و در این راه، دانش‌آموزان به اصطلاح درسخوان هم به‌طور خاص هدف قرار می‌گیرند. نکته جالب‌تر ماجرا این است که همگی این دانش‌آموزان در مدارس دولتی همین جغرافیای محروم درس خوانده‌اند و دیپلم گرفته‌اند. تجارب و رموز موفقیت این استعدادها پیش‌روی شماست.
- «محمد افتخارزاده» رتبه ۹۰ کنکور پذیرفته شده در رشته عمران دانشگاه شریف
تمهیداتی برای آسیب‌پذیری کمتر دانش‌آموزان
در روزهای کرونا و تحصیل مجازی دانش‌آموزان حیاط مدور دبیرستان نمونه دولتی شهید همت سوت و کور است و اثری از جنب‌وجوش بچه‌ها در آن دیده نمی‌شود. جای دانش‌آموزان خالی است، اما تصاویر رتبه‌داران آزمون سراسری کنکور و جشنواره‌های دانش‌آموزی روی دیوار جای خالی‌شان را پر کرده و گویای تلاش‌های بی‌وقفه آنها حتی در روزهای کرونایی است. با عبور از راهرو مدرسه نزد کنکوری‌های سال گذشته که در آزمون سراسری کنکور رتبه‌های برتر را کسب کرده‌اند و نام‌شان در میان دانش‌آموزان افتخارآفرین محله است، می‌رسیم. به بهانه اینکه بخش قابل توجهی از خاطرات‌شان در کتابخانه مدرسه رقم خورده، آنجا را برای دور هم جمع شدن انتخاب کرده‌اند.
صحبت را با «محمدرضا افتخارزاده» جوان ۱۸ ساله ساکن محله شریعتی جنوبی که رتبه نهایی کنکورش ۹۰ است، آغاز می‌کنیم. شوخ‌طبعی خاصی در کلامش پیداست و با لبخندی که روی لب دارد، به جنب‌وجوش زیادش در روزهای کودکی اشاره می‌کند و می‌گوید: «از کودکی به دنبال کشف بودم. هر اسباب‌بازی یا وسیله‌ای به دستم می‌رسید فوراً برای کشف سازوکار آن همه اجزایش را باز و به عبارتی خرابش می‌کردم، حتی سابقه خراب کردن تلفن همراه خاله‌ام را هم دارم.» محمدرضا در ادامه با بیان اینکه بعد از ورود به مدرسه متوجه علاقه خاصش به رشته ریاضی شده است، می‌گوید: «طی سال‌های تحصیل در مدرسه اغلب جزو ۵ نفر برتر کلاس بودم و کمی بعد با پذیرش در مدرسه نمونه دولتی در حالی که هدف بیشتر دانش‌آموزان آن کسب رتبه‌های برتر و قرار گرفتن در جایگاهی مناسب برای موفقیت در مسیر پرپیچ و خم زندگی است، انگیزه‌ام برای درس خواندن بیشتر شد.
دبیرستان شهید همت هم با کیفیت بالای آموزشی تأثیر قابل توجهی در موفقیت‌مان داشت.» رتبه ۹۰ کنکور سراسری و دانشجوی رشته عمران دانشگاه شریف از روزهای سخت سال آخر تحصیل در مدرسه یاد می‌کند و می‌گوید: «از صبح تا غروب در مدرسه می‌ماندیم و مطالعه می‌کردیم. این سختی‌ها گاهی از ادامه مسیر دلسردمان می‌کرد، اما کم نیاوردم و به تلاشم ادامه دادم و خدا را شاکرم که نتیجه‌اش لذتبخش بود.» وقتی از او می‌خواهیم تا درباره یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها و مشکلات همسالانش در منطقه حرف بزند، می‌گوید: «متأسفانه حتی در مدارس نمونه دولتی هم دانش‌آموزانی دیده می‌شوند که سعی می‌کنند بچه‌ها را از مسیر اصلی خود منحرف کنند و به اصلاح زیر پایشان را بکشند. نیاز است این مدارس تمهیداتی بیندیشند تا دانش‌آموزان با کمترین آسیب و دغدغه این مسیر را طی کنند.»
- «متین رحمتی» رتبه ۸۱۸ کنکور پذیرفته شده در رشته مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت
هدف‌گذاری و تلاش برای رسیدن به هدف
«متین رحمتی» یکی دیگر از دانش‌آموزان حاضر در جمع است. این صاحب رتبه ۸۱۸ کنکور که در رشته مهندسی برق دانشگاه علم و صنعت پذیرفته شده است، در ابتدای صحبت می‌گوید: «به نظر من برای پیمودن مسیر موفقیت بیشتر از هوش و ذکاوت، تلاش کردن اهمیت دارد. من نه ویژگی خاص و نه اصرار پدر و مادرم را پشت سرم داشتم که بر قبولی‌ام در دانشگاه و رشته‌ای خاص تأکید داشته باشند. به انتخاب خودم هدفم را مشخص و برای رسیدن به آن تلاشم کردم.» رحمتی از تأثیرات مثبت تحصیل در مدرسه نمونه دولتی و بودن در میان دوستانی با اهداف نسبتاً مشابه یاد می‌کند و می‌گوید: «تحصیل در کنار بچه‌هایی هدفمند و پرتلاش باعث شد برای رساندن خودم به سطح آنها بیشتر تلاش کنم. ما بیشترین زمان‌مان را در مدرسه کنار یکدیگر سپری می‌کردیم و در شکل‌گیری شخصیت یکدیگر اثر می‌گذاشتیم.» این ساکن محله خانی‌آباد نو استفاده از معلمان برجسته و خبره را در مدارس یکی از مهم‌ترین خواسته‌های دانش‌آموزان مناطق جنوبی شهر عنوان می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه گاهی اطلاعات برخی معلم‌ها در سطح پاسخگویی به سؤالات بچه‌ها نبود که البته فکر می‌کنم این موضوع در دوره‌های تحصیلی جدید تا حدودی رفع شده باشد.»
- «علیرضا عباس‌زاده» رتبه ۲۳۰ کنکور پذیرفته شده در رشته هوافضای دانشگاه صنعتی شریف
داشتن هدف و دوست خوب، ۲ بال موفقیت
«علیرضا عباس‌زاده» جزو دانش‌آموزان این مدرسه نیست، اما همراه دوست قدیمی‌اش «علیرضا عالی‌نژاد» در جمع حاضر شده است. این ساکن محله عبدل‌آباد که در مدرسه البرز تحصیل کرده و رتبه ۲۳۰ کنکور را به دست آورده است صحبت‌هایش را با این موضوع که در کودکی علایقش با همسالانش متفاوت بود، آغاز می‌کند و می‌گوید: «به بازی در کوچه و خیابان علاقه‌ای نداشتم. دوست داشتم تا حد امکان سراغ بازی‌هایی بروم که به دانشم اضافه می‌کند. تا سال هفتم رتبه خاصی نداشتم و از سال هشتم با اراده‌ای قوی شروع به مطالعه کردم. از آن پس در بیشتر آزمون‌های مدرسه رتبه‌های یک و ۲ کسب و از سال نهم به بعد عزمم را برای موفقیت تحصیلی جزم کردم. روزی ۱۲ تا ۱۳ ساعت درس می‌خواندم.» علیرضا در ادامه با اشاره به اینکه همیشه موفق بودن را دوست داشته و بدون اینکه خانواده به او فشار بیاورند به میل خودش برای قبولی و موفقیت زحمت کشیده است، می‌گوید: «سعی می‌کنم در انتخاب دوست دقت کنم و داشتن دوستان خوب در رسیدن به اهدافم نقش مهمی داشته است. از سوی دیگر مدرسه و هرجایی را که در آن حضور پیدا می‌کنم به چشم یک راهنما و معلم می‌بینم و سعی می‌کنم تجربه کسب کنم.» دانشجوی ترم یک رشته هوافضای دانشگاه شریف با بیان اینکه مدارس نمونه دولتی در موفقیت دانش‌آموزان نقش مهمی دارند، می‌گوید: «در چنین مدارسی با رقابتی که بین بچه‌ها دیده می‌شود و تحصیل در میان افرادی با سطح بالای علمی، قطعاً پیمودن موفقیت تحصیلی هموارتر است.» او به استعدادهای زیادی که در دل محله‌های جنوبی شهر زندگی می‌کنند اشاره می‌کند و می‌گوید: «متأسفانه برخی نوجوانان ساکنان منطقه ما آنقدر دغدغه‌های مالی دارند که معمولاً ادامه تحصیل در اولویت آخرشان قرار می‌گیرد. در این میان توصیه‌ام به همسالانم این است در نوجوانی که سن حساسی است با هرکسی رفیق و دوست نشوند، برای خود هدف بسازند و برای رسیدن به آن در کنار کسانی که با آنها هم‌عقیده‌اند وقت بگذرانند.»
- اولویت مدرسه شهید همت از زبان مدیر دبیرستان
توجه به مهارت‌های زندگی در کنار رشد علمی دانش‌آموزان
علاوه بر تلاش‌ها و اراده مصمم هریک از دانش‌آموزان، مدرسه نمونه دولتی شهید همت هم در موفقیت آنها تأثیر فراوانی داشته است. «محمود هاشمی» مدیر دبیرستان شهید همت با اشاره به اینکه ۹ سال از حضورش به‌عنوان مدیر در این مدرسه می‌گذرد، می‌گوید: «این مدرسه که حدوداً ۲۵ سال قدمت دارد، تنها مدرسه نمونه دولتی رشته ریاضی منطقه ۱۹ است که دانش‌آموزان با قبولی در آزمون مدارس نمونه دولتی به آن ورود پیدا می‌کنند.»
هاشمی با بیان اینکه با استفاده از دبیران توانمند و برگزاری کلاس‌های کنکور و فوق برنامه صفر تا صد آموزش دانش‌آموزان در مدرسه انجام می‌شود، می‌گوید: «در این سال‌ها همیشه مدرسه عملکرد مطلوبی در آزمون سراسری کنکور داشته است. سال ۱۴۰۰ حدود ۱۰ دانش‌آموز رتبه زیر هزار و ۳۰ دانش‌آموز زیر ۵ هزار کسب کرده و ۷۵ درصد دانش‌آموزان‌مان به دانشگاه دولتی راه یافته‌اند.»
او در ادامه با بیان اینکه علاوه بر رشد علمی و قبولی دانش‌آموزان در کنکور، آموزش و تربیت آنها هم مدنظر مسئولان این مدرسه قرار می‌گیرد، می‌گوید: «در این مدرسه به آموزش مهارت‌های اقتصادی، اخلاقی، زیستی، فناوری و دیگر مهارت‌های زندگی توجه می‌شود و دانش‌آموزانی از دل این مدرسه رشد می‌کنند که وقتی پس از سال‌ها آنها را می‌بینیم به جایگاه‌های خوبی در رده‌های مختلف رسیده‌اند.»
- «علیرضا عالی‌نژاد»، رتبه ۲۹۱ کنکور پذیرفته شده در رشته هوافضای دانشگاه صنعتی شریف
ضرورت آگاهی‌بخشی به دانش‌آموزان منطقه
«علیرضا عالی‌نژاد» رتبه ۲۹۱ کنکور هم همراه یکی از دوستانش در جمع حاضر شده و با فروتنی خاصی جویای حال همکلاسی‌هایش است. علیرضا هم از آن دست بچه‌هایی بوده که در دوران کودکی به مهندسی معکوس روی اسباب‌بازی‌ها و باز کردن پیچ و مهره‌های‌شان عادت داشته و اسباب‌بازی‌ها از دستش جان سالم به در نمی‌بردند. او می‌گوید: «علاوه بر این کنجکاو بودم و سعی می‌کردم همیشه کنار دست پدرم که تعمیرکار وسایل گازسوز است بایستم و از کارش سردربیاورم، اهل خانواده، فامیل و بستگان همیشه به من امید می‌دادند که با هوش و تلاشی که دارم می‌توانم در حوزه تحصیل به جایگاه خوبی برسم.»
علیرضا با اشاره به اینکه پدر و مادرش تحصیلات تکمیلی نداشته و در خانواده‌ای متوسط در جنوب شهر بزرگ شده است، می‌گوید: «همیشه دوست داشتم برای رسیدن به آرامش و رفاه بیشتر در بزرگسالی تلاش کنم و به نظرم برای رسیدن به این هدف هیچ مسیری مطمئن‌تر از دانش‌اندوزی و ارتقای جایگاه علمی و اجتماعی نیست. دانشجوی ترم یک رشته هوافضای دانشگاه صنعتی شریف با بیان اینکه تحصیل در یکی از مدارس شاخص منطقه هم در رشدش نقش مهمی ایفا کرده است، می‌گوید: «در مدارس دولتی شاید بچه‌ها آن‌طور که باید برای ادامه تحصیل مصمم نباشند، اما بیشتر بچه‌هایی که به این مدرسه‌ها راه پیدا می‌کنند هدف اصلی‌شان تحصیل و رشد است و کمتر به حواشی می‌پردازند. با این حال نمی‌توان منکر آسیب‌ها شد، حتی در چنین مدارسی هم به‌خصوص در نقاط جنوبی شهر مشکلاتی دیده می‌شود. در سال دوازدهم برخی دانش‌آموزان برای ادامه مسیر بی‌انگیزه و دلسرد می‌شوند و به آسیب‌هایی که در اطراف‌شان وجود دارد تمایل نشان می‌دهند. برخی تفریحات ناسالم را جایگرین درس می‌کنند و حتی سعی دارند این تمایل را در دیگر دانش‌آموزان هدفمند هم ایجاد می‌کنند که به نظرم نیاز است تدابیر بهتری برای ارتقای آگاهی دانش‌آموزان منطقه و کاهش آسیب‌ها اتخاذ شود.»
- معاون پژوهشی آموزش و پرورش منطقه ۱۹ از اجرای طرح «نماد» با همکاری ۱۳ نهاد خبر می‌دهد
پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی و رفتارهای پرخطر بین دانش‌آموزان
هنگامی که موضوع ابتلا به آسیب‌های اجتماعی و گسترش آن را از زبان دانش‌آموزان موفق به‌عنوان یکی از مواضع موفقیت بچه‌های جنوب شهر با معاون پژوهشی آموزش و پرورش منطقه ۱۹ مطرح می‌کنیم، پاسخ او با خبر خوبی برای ساکنان این منطقه همراه می‌شود.
او می‌گوید که قرار است طرح نظام مراقبت اجتماعی دانش‌آموزان(نماد) با هدف توانمندسازی مدارس در مقابله با آسیب‌های اجتماعی در منطقه ۱۹ به اجرا درآید.
معاون پژوهشی و تربیت‌بدنی اداره آموزش و پرورش منطقه با اشاره به اهمیت این موضوع می‌گوید: «در اجرای این طرح که با رویکرد توانمندسازی مدارس از طریق ارائه آموزش‌های لازم در زمینه پیشگیری از رفتارهای پرخطر، آسیب‌های اجتماعی و بزهکاری انجام می‌شود، ۱۳ نهاد و سازمان از جمله دادگستری، بهزیستی، صدا و سیما، دانشگاه علوم پزشکی و نیروی انتظامی با اداره آموزش و پرورش همکاری می‌کنند.»
«مهدی شاملو» ادامه می‌دهد: «در طرح نماد، کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی در مدارس و دانش‌آموزان از یک سو و از سوی دیگر پیشگیری رشدمدارانه و توانمندسازانه هدف‌گذاری شده است و در اجرای آن دانش‌آموزان آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده شناسایی و مداخلات لازم اعمال می‌شود.»
رئیس اداره پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی اداره کل آموزش و پرورش شهر تهران نیز در مراسم افتتاحیه این طرح به عوامل مؤثر در رشد فکری و تحصیلی دانش‌آموزان و تأثیرات ناشی از محیط پیرامون و خانواده بر ذهن و روان دانش‌آموزان اشاره می‌کند و می‌افزاید: «افزایش مشغله‌های روزانه خانواده‌ها، کمبود وقت و در نتیجه کم‌توجهی به دانش‌آموزان باعث شده آنها نسبت به بسیاری از عوامل اطراف خود آسیب‌پذیر شوند.» «محمد رحیم» تأکید می‌کند: «طرح حمایتی ایجاد شده در سایت نماد این امکان را برای دانش‌آموزان فراهم کرده که بتوانند مشکلات و مسائلی را که در زندگی فردی و اجتماعی با آن درگیرند با مشاوران و متخصصان مجرب آموزشی در میان بگذارند و راه‌حل‌های لازم را دریافت کنند.»