همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی:این زیبایی ۹۵۰ هکتاری مدیون درختان کهنسالی است که نیم قرن پیش با هدف تولید اکسیژن خالص برای ریه پایتخت‌نشینان در دل خاک کاشته شد و بعد از گذشت سالیان متمادی در این بستر ریشه دواند و قد علم کرد تا همچون سدی، جلو عبور آلودگی هوا را بگیرد و نفس‌های این شهر به شماره نیفتد. اما این روزها عده‌ای با تیشه و تبر به جان درختان جنگل چیتگر افتاده‌اند و آنها را قلع و قمع می‌کنند. هر روز تعداد درخت‌ها کمتر می‌شود و جنگلی که سایه درختانش مامنی امن برای شهر و شهروندانش بود، حالا تنک و خالی شده است.
جنگل پوشیده از درختان سرو، کاج و اقاقیای چیتگر جای دنج و بکری برای گذراندن روزهای پایان هفته و تعطیلات شهروندان تهرانی است. از باغ زیبای «راز هستی» گرفته تا بیشه‌زار قوچ‌های مینیاتوری ایران و انبوه حیواناتی مثل سنجاب، روباه و... همگی دست به دست هم داده‌اند تا تابلو منحصربه‌فردی از یک طبیعت بکر و زیبا را به تصویر بکشند، اما صد حیف که پای سودجویان و هنجارشکنان به این تکه از بهشت باز شده است. از زمانی که به دلیل پیشگیری از شیوع کرونا راه‌های ورودی بوستان جنگلی را بستند این جنگل در دام افراد سودجو و گرفتار شد و بخش وسیعی از درختان جنگلی در محدوده شهرک سروآزاد سربریده شدند. سارقان درخت‌ها را تکه‌تکه و به راحتی از همین محدوده خارج می‌کنند. مسئله‌ای که اکنون این جنگل را تهدید می‌کند ترویج و عادی شدن قطع درختان آن است که هیچ نظارتی بر آن نیست. برخی افراد برای کسب سود با تبر و اره برقی به جان درختان تنومند ۵۰ ساله افتاده‌اند. به‌خصوص در ایام بسته بودن این پارک به خاطر کرونا درختان بی‌شماری قطع شدند و از بین رفتند.
اهالی خبر از ماجرایی عجیب در جنگل چیتگر می‌دهند؛ قطع شبانه درختان و شنیدن صدای اره‌های برقی و حمل قطعات بریده شده درختان با خودرو به خارج از محدوده مسکونی. جنگل‌دزدانی که در شب تاریک، درختان بوستان جنگلی را قطع می‌کنند و اهالی در روز روشن جای درختی بی‌سر و قد را روی زمین می‌بینند. شاید در این ایام با احساس مسئولیت و هوشیار شدن اهالی فعالیت این افراد کمتر یا متوقف شده است، اما هنوز هم می‌توان آثار و نتایج آن را بر پیکر این جنگل مشاهده کرد. «طهماسب‌زاده» از فعالان محیط‌زیست محله چیتگر این موضوع را تأیید می‌کند و درباره سرقت و بریدن درختان جنگل می‌گوید: «از زمانی‌که از این اتفاق باخبر شدیم برای حفظ و بقای درختان این بوستان قدیمی گروه «حامیان جنگل» را ایجاد کردیم. اعضا، عکس‌های قدیم و جدید جنگل چیتگر را در فضای مجازی به اشتراک می‌گذاشتند.
کم‌کم تشکلی برای جلوگیری از قطع درختان در بخش غربی محله آزادشهر و حدفاصل دیوارهای باغ گیاه‌شناسی شکل گرفت تا با کمک اهالی از پیشروی این اقدام سودجویانه جلوگیری شود. تعداد قابل توجهی از درختان قسمت غربی آزادشهر بین باغ گیاه‌شناسی در این مدت قلع و قمع شد. این در حالی است که هر هکتار جنگل می‌تواند اکسیژن مورد نیاز ۱۰ نفر را تأمین کند. بخشی از جنگل را باشگاه اسب‌سواری برای توسعه‌اش تصرف کرد. به مرور زمان قسمت‌های مختلف جنگل، انگار که موریانه به جان چوب افتاده باشد، تکه تکه محو و خالی شد. حتی نامه‌ای برای شهردار منطقه و اسناد و تصاویر این اتفاقات برای نمایندگان مجلس ارسال شد، اما این پیگیری‌ها جز ابراز تأسف و برانگیختن حس همدلی مسئولان برای اهالی و جنگل چیتگر نتیجه‌ای به دنبال نداشت. برداشت و قطع درختان در مناطق حفاظت شده ممنوع است و مطابق احکام کیفری با متخلفان برخورد می‌شود. این مجازات نیز از سوی دادگاه تعیین می‌شود. در حوزه منابع طبیعی با توجه به سن، نوع وگونه درخت میزان جریمه محاسبه می‌شود، اما برای قطع درختان چیتگر نه مجرمی مشخص است و نه مسئولی این موضوع را پیگیری می‌کند.»
- اهالی و نهضت حفظ جنگل
به گفته اهالی، چوب‌دزدها اغلب درختان تنومند و قدیمی را قطع می‌کنند. این درخت‌ها به قدری سنگین هستند که حتی شاخه‌اش را هم نمی‌توان به راحتی بلند کرد به همین خاطر برای جابه‌جاکردن این درختان به تجهیزات نیاز است. طهماسب‌زاده می‌گوید: «جنگل چیتگر از قسمت محله سروآزاد در مجاورت منازل مسکونی شهروندان قرار گرفته است. به همین خاطر برخی شب‌ها آنها صدای اره‌های برقی را به خوبی می‌شنوند. هرچند که افراد سودجو سایر نقاط جنگل را هم به حال خود رها نکرده و تا توانسته‌اند زخمی بر پیکر این درختان باقی گذاشته‌اند. گویا در این ایام تعداد نیروهای بوستان کاهش پیدا کرده و به همین دلیل گشت‌زنی در نقاط مختلف جنگل هم کم شده است.
برخی اهالی پیشنهاد داده‌اند که چند نفر به‌عنوان نگهبان استخدام شوند و شب‌ها کشیک بدهند تا دیگر این اتفاقات در جنگل چیتگر تکرار نشود. همچنین اهالی و اعضا به‌صورت خودجوش در فضاهایی که درختان قطع شده بود، نهال کاشتند و خودشان آن را آبیاری می‌کنند تا روزگاری جایگزین درختان کهنسال قبلی شوند. هر چند مدیران شهری برای ممانعت از انجام این کار معتقدند که این کار می‌تواند برای اهالی خطرآفرین باشد. در این میان آنچه بیش از همه حائز اهمیت است، لزوم رسیدگی دقیق نهادهای انتظامی، قضایی و زیست‌محیطی است، زیرا اگر جنگل‌دزدی همچنان ادامه داشته باشد یا چوب‌دزدها در ماه‌های آتی و بعد از خوابیدن سرو صداها دوباره دست به کار شوند، بدون شک روزی خواهد رسید که بخش زیادی از باغ‌ها و جنگل‌های این منطقه از پوشش گیاهی خالی شود.»
- هزار و یک زخم بر تن جنگل
بوستان جنگلی چیتگر با هوایی که از سمت غرب به شهر تهران و دریاچه شهدای خلیج‌فارس می‌وزد به تلطیف و پاکسازی هوا کمک می‌کند، اما با این وجود برخی از درختان این بوستان، خشک و از بین رفته‌اند. علاوه بر قطع و غارت درختان توسط افراد ناشناس و سودجو، در ۱۰ سال گذشته فرایند خشک شدن درختان چیتگر آغاز شده است. نبود آب برای آبیاری، آفت و آتش‌سوزی، همه و همه از دلایلی است که به نابودی این جنگل کمک می‌کند. هنوز مسئولان مشکل درختانی را که به دلیل بی‌آبی خشک شده بودند به‌طور کامل برطرف نکرده‌اند که این بار خبر رسید بیش از ۹۰ هکتار از درختان جنگل آفت گرفتند و باید بریده شوند. برخی هم می‌گویند عده‌ای به دنبال خشک کردن چیتگر هستند و قصد و نیت شومی در سر دارند.
همچنان سرنوشت هزاران درخت در ابهام است. «زهرا محمدی» از ساکنان محله سروآزاد که با جدیت پیگیر اخبار بوستان است، به وسعت این پارک جنگلی اشاره می‌کند و می‌گوید: «پارک جنگلی چیتگر با ۹۵۰ هکتار مساحت بزرگ‌ترین بوستان جنگلی استان تهران و در آغاز مسیر وزیدن هوای غربی قرار گرفته که با بالا بردن اکسیژن هوای تهران ریه تنفسی شهر محسوب می‌شود. محدوده شرقی پارک به مساحت تقریبی ۲۵۰هکتار و محدوده غربی ۶۵۰هکتار است که نیمی از درختان پارک جنگلی را درختانی باگونه‌های سوزنی برگ و نیم دیگر راگونه‌های متعدد درختان پهن برگ تشکیل می‌دهد.
متأسفانه مدت‌هاست که این بوستان از مشکلات مهم و متعددی رنج می‌برد. به مرور شاهد خشک شدن چیتگر هستیم و اگر فکری برای گرفتن حقابه آن صورت نگیرد مرگ تدریجی جنگل چیتگر را شاهد خواهیم بود. از سال ۱۳۹۲ آب خام این پارک جنگلی قطع شد. همچنین از ۲۱مرداد سال ۱۳۹۶ به‌طور کامل شاهد قطع آب از سوی سازمان آب و فاضلاب بودیم. برخی از چاه‌های داخلی این پارک خشک شده و آب سفره‌های زیرزمینی هم کاهش یافته است. همچنین از سال ۱۳۹۳ آفت به جان درختان افتاده و بیش از ۳ هزار اصله درخت بیمار یا خشک شده است. در تابستان هفته‌ای نبوده که آتش‌سوزی در چیتگر رخ ندهد.»
- آفت گیاه، دلیل قطع درختان
خبرنگار همشهری محله موضوع قطع درختان چیتگر را از معاونت خدمات شهری و محیط‌زیست شهرداری منطقه ۲۲، پیگیری کرد و مسئولان این سازمان آفت را دلیل اصلی قطع درختان عنوان کردند. «علی بخشی» معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری منطقه ۲۲ می‌گوید: «با توجه به تصاویر ارسالی، در همه کنده‌ها آثار آفات ثانویه از قبیل پوست‌خوار مشاهده شده است.
بر همین اساس عملیات به‌زراعی برای پیشگیری از انتقال آفات و بیماری‌ها به سایر درختان انجام شده است. از سوی دیگر این درختان به دلیل ضعف در قسمت اندام‌های حیاتی با وجود انجام عملیات به‌زراعی به مرور از بین رفتند. برخی از درختان قطع شده نیز از نوع اقاقیا بودند که با توجه به دیرزیستی این گونه، عملیات جوان‌سازی برای حفظ آنها اجرا شده است.»
- سوسک درخت‌خوار به جان درختان افتاد
وقتی پای پیاده در این جنگل راه می‌روید یا از بلندترین نقطه منطقه در بوستان آبشار به جنگل نگاه می‌کنید، در می‌یابید که تا چه اندازه جنگل از بین رفته است و چه تعداد درخت بوده که دیگر در این جنگل وجود ندارد. از کنار هر سکوی اسکان اضطراری پارک جنگلی که می‌گذریم تنه بریده شده‌ای را می‌بینیم که هنوز بخشی از آن در دل خاک است، اما نه شاخه و برگی دارد و نه دیگر توانی برای رویش مجدد. «قهرمان سائلی» دبیر شورایاری محله سروآزاد درباره پیگیری‌ها و تلاش‌هایی که برای حفظ این ریه تنفسی انجام داده است، می‌گوید: «هر هکتار جنگل قادر است سالانه ۵۰۰ تا ۲ هزارمترمکعب آب را در خاک نفوذ دهد که این مقدار به مراتب بیشتر از زمین‌های غیرجنگلی است. از طرفی‌درصد تبخیر در سطح زمین‌های جنگلی به علت خنکی هوا و بالا بودن رطوبت و کمتر تابیدن نور آفتاب و نبودن باد شدید بسیار کمتر از منطقه غیرجنگلی است، ولی متأسفانه برخی نسبت به این نعمت خدادادی کم لطف و بی‌مهر هستند. بارها این مشکل را با مسئولان شهری در میان گذاشته‌ایم.
ابتدا گفتند که این درختان به آفتی به اسم «سوسک درخت‌خوار» آلوده شده‌اند، اما بعدها متوجه شدیم درختان سالم را هم قطع می‌کنند. برای فعالیت و راه‌اندازی مسیر دوچرخه‌سواری آسیب دیگری به جنگل و درختان زدند. ما به چشم خودمان هر روز می‌دیدیم که چقدر درخت از این جنگل بردند. شاید درخت‌های این بخش را هم از روی عمد آب ندادند تا در ادامه کوچه‌های مسکونی، این بار کوچه نوزدهم هم به وجود بیاید و خانه‌های دیگری در این محدوده ساخته شود. این معضل اتفاقی نیست که در یکی ۲ روز یا یک ماه رخ داده باشد. مدت‌هاست که جنگل را از درون خالی کردند. ۱۲ سال قبل تراکم درخت به حدی بود که روزها داخل جنگل تاریک بود و امکان داشت که راه را اشتباهی برویم و گم شویم، اما اکنون به راحتی دیوار باغ گیاه‌شناسی را می‌توانیم ببینیم. مثلاً به ورودی آزادشهر نزدیک شهرک چیتگر یا امام‌رضا(ع) دقت کنید سرهای همه سروها بریده شده، ولی بدنه درخت کاملاً سبز است. به ما می‌گویند درختی را که خشک می‌شود، قطع می‌کنند، اما به ما اثبات شده است که درخت‌های سبز را هم سر می‌برند.»
- تزریق اکسیژن از چیتگر به شهر تهران
جنگل چیتگر و دریاچه شهدای خلیج‌فارس، در طرح تفصیلی سدی برای جلوگیری از ورود هوای آلوده و نیز کریدور سبزی برای تصفیه هوای تهران معرفی شده‌اند، چراکه بیشترین حجم هوایی که وارد تهران می‌شود، باد «شهریار» است که از غرب می‌وزد. باد شهریار با عبور از روی دریاچه شهدای خلیج‌فارس و رطوبتی که دارد، موجب می‌شود هوای مطبوعی وارد چیتگر و همچنین شهر تهران شود. یعنی وقتی از کریدور سبز چیتگر رد می‌شود، هوایی سرشار از اکسیژن به شهر تهران تزریق می‌کند. هر چقدر چیتگر سبزتر باشد، اکسیژن بیشتری در هوا وجود خواهد داشت. یکی از دلایل کاشت درختان پهن‌برگ در چیتگر، تولید اکسیژن بیشتر و خواص زیست‌محیطی بسیار آن است. چراکه این گیاهان، کریدورهای زیست‌محیطی شهر محسوب می‌شوند و هوای سالم‌تر را با اکسیژن بیشتر به شهر تهران تزریق می‌کنند که در کاهش آلودگی تأثیر زیادی دارند.