همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: «باغ گیاه‌شناسی ملی ایران» فضایی است که در آن روح، جلا پیدا می‌کند. درختانی با سایه‌های بلند و دلنشین و صدای حرکت باد در لابه‌لای شاخ و برگ‌ها، دیوارهایی که گرداگرد باغ را به استواری محصور کرده و هوای باطراوتی که سرشار از حس تازگی، سبزی و زندگی است. در این حال و هوای پاییزی جشنواره ای در این باغ دلگشا برگزار می شود که بوی خوش آن تا کیلومترها مشام بازدیدگنندگان را معطر و زیبایی اش چشمان تماشاگران را در خود غرق می کند. در این روزها جشنواره گل‌های داودی باغ گیاه شناسی میزبان شهروندان و طبیعت دوستان است.
با قدم زدن در باغ گیاه‌شناسی ملی ایران در صحنه‌هایی از طبیعت هزار رنگ از گیاهان دارویی و گل‌های هفت‌رنگ غرق می‌شوید. این باغ تفرجگاه هزاران عاشق طبیعت و گل است و یکی از بهترین مراکز تحقیقاتی برای دانشجویان رشته کشاورزی به شمار می‌رود. باغ گیاه‌شناسی بخش‌های مختلفی دارد که هرکدام به‌نحوی گردشگران را شیفته خود می‌کند. قدم زدن در راه‌های سنگ‌چین شده باغ، استراحت در آلاچیق‌ها و تماشای انعکاس تمام این مناظر زیبا روی دریاچه کوچک و زلال باغ از جمله جاذبه‌هایی است که ساعت‌ها طبیعت دوستان را مجذوب می‌کنند اما اغلب گردشگران این ایام از سال منتظر برگزاری جشنواره زیبای گل‌های داودی هستند تا با گشت‌وگذار در میان گل‌های رنگارنگ و خیره کننده از آلودگی‌های کلانشهر فاصله بگیرند. «هما ابراهیمی» کارشناس باغ گیاه شناسی درباره این جشنواره توضیحات بیشتری ارائه می‌دهد: «باغ گیاه‌شناسی مکان جادویی برای گشت‌وگذار، یادگیری و خاطره‌سازی میان گل و گیاهان خیره‌کننده است. این باغ منحصر به فرد به‌عنوان بزرگ‌ترین باغ گیاه‌شناسی خاورمیانه شناخته می‌شود و جزو ۲۰ باغ برتر گیاه‌شناسی دنیا قرار دارد.
باغ ملی در اراضی جنگلی چیتگر و در کناره بزرگراه تهران‌ـ کرج واقع شده است و بیش از ۳۰ سال قدمت دارد. هر کدام از بخش‌های باغ گیاه‌شناسی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارند که شما را مبهوت می‌کنند. یکی از رویدادهای افسانه‌ای که سالانه گردشگران متعددی را به این مکان جذب می‌کند، برگزاری جشنواره گل‌های داودی است. برپایی این جشنواره از جمله برنامه‌های شاخص و زیبا در فصل خزان است. به همین دلیل این باغ چندین سال متوالی میزبان برگزاری این جشنواره خوش رنگ و بوست؛ جشنواره خیره‌کننده‌ای که از اول آبان ماه شروع شده و تا اواسط آذرماه ادامه دارد. در این جشنواره تا جایی که چشم کار می‌کند گل‌های رنگارنگ دیده می‌شود. گویی این روزها با حضور در باغ گیاه شناسی، قدم زدن در بهشت را تجربه خواهید کرد.» ابراهیمی می‌گوید: «گل داودی یکی از گیاهان بومی ایران محسوب می‌شود وگونه‌های مختلفی از آن در کشور ما می‌روید. هر ساله در این فصل در قطعه گل‌های داودی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران‌گونه‌های مختلف آن به شکلی زیبا تابلویی هزار رنگ و فاخر را به تصویر می‌کشد. امسال هم از ابتدای آبان ماه باغ گیاه‌شناسی میزبان جشن شکوفایی گل‌های داودی با تنوعی بالغ بر ۶۰۰ طیف رنگی است. گل‌های داودی در انواع پر پر، کم پر، قرمز، قرمز تیره، زرد، بنفش، سفید، نارنجی، کوچک و بزرگ رشد می‌کنند.»
- حمایت برای حفظ باغ
بازدیدکنندگان از تماشای زیبایی گل‌های داودی به وجد آمده‌اند. یکی مشغول سلفی گرفتن است و دیگری همپای کودک نوپایش در میان گل‌ها قدم می‌زند. ابراهیمی درباره اهداف برپایی این جشنواره می‌گوید: «ارائه آخرین یافته‌های تحقیقاتی و توانمندی‌های علمی گل و گیاه کشور، ارائه توانمندی‌های ایران در پرورش و تولیدگل و گیاه زینتی، بسترسازی برای تجاری سازی یافته‌های تحقیقاتی، ارتقای فرهنگ پرورش و تولید و نگهداری و مصرف گل و گیاهان زینتی از مهم ترین اهداف برگزاری این جشنواره است. یکی از شگفت انگیزترین ویژگی‌های جشنواره به غیر از استشمام رایحه‌های خوش، مناظر زیبایی است که با رشد گل‌های داودی در باغ خلق می‌شود و هر بیننده‌ای از دیدن این مناظر بدیع لذت می‌برد.» او می‌افزاید: «همزمان با جشنواره شکوفایی بی نظیر گل‌های داودی در باغ گیاه شناسی ملی ایران، امکان بازدید از نمایشگاه ویژه فروش محصولات ارگانیک زیر نظر باغ گیاه شناسی ملی ایران نیز وجود دارد. شهروندان می‌توانند علاوه بر بازدید از جلوه شکوه و زیبایی باغ گیاه شناسی ملی ایران و جشنواره گل‌های داودی گامی برای حمایت از این گنجینه ملی بردارند.»
- باغ دلگشا اینجاست
طراحی و ساخت باغ گیاه‌شناسی ملی ایران از سال ۱۳۴۸ توسط کارشناسان ایرانی و با همکاری جمعی از کارشناسان خارجی آغاز شد. باغ گیاه‌شناسی مکانی است که در آن مجموعه‌ای از گیاهان بومی و غیربومی در فضای باز و در گلخانه‌ها کشت می‌شود. از سوی دیگر می توان به‌عنوان یک منبع ذخیره برای گونه‌های گیاهی در حال انقراض از آن نام برد. این باغ شامل ۷ رویشگاه مربوط به ایران و ۶ رویشگاه مربوط به جهان و ۸ کلکسیون و باغ موضوعی است. در این باغ نهالستان و گلخانه‌های تکثیر مواد گیاهی وجود دارد که نهال‌ها و مواد گیاهی مورد نیاز باغ را تأمین می‌کنند. رویشگاه‌های ایران شامل هیرکانی، زاگرس، البرز جنوبی، ایرانی تورانی، گلخانه جنوب ایران، باغ پیازهای ایرانی و باغ میوه‌های بومی است. رویشگاه‌های اروپا، قفقاز، هیمالیا، چین و ژاپن و چمنزارهای آمریکا نیز از جمله رویشگاه‌های دیگر نقاط جهان در این باغ به شمار می‌رود. بخش دیگری از این باغ به کلکسیون و باغ موضوعی اختصاص دارد که شامل قطعات آموزشی و نمایشی، باغ سیستماتیک، باغ گیاهان دارویی و صنعتی، آربراتوم، جنگل و گردشگاه (شاکای)، باغ صخره‌ای و گیاهان زینتی، میدان مرکزی باغ رز و چهار باغ ایرانی و پهن برگ‌های همیشه سبز است.
- گیاهان دارویی
بی‌شک عطر گیاهان دارویی در این باغ و گل‌های خوش‌رنگ ولعابش آن را جزو یکی از بهترین باغ‌های این محیط قرار می‌دهد. ایران تاریخی غنی در استفاده از گیاهان در طب سنتی دارد و استفاده از گیاهان دارویی طی سال‌های اخیر رواج روزافزون یافته است. به همین منظور باغ گیاهان دارویی به مساحت ۵ هکتار برای کاشت، بررسی استقرار و انجام تحقیقات در مورد گیاهان دارویی بومی و غیربومی و آشنایی بازدیدکنندگان با این گیاهان ایجاد شده است. حفاظت از تنوع ژنتیکی گیاهان دارویی بومی از دیگر اهداف راه‌اندازی این قطعه محسوب می‌شود.
- باغ میوه‌های بومی
باغ میوه‌های بومی ایران با هدف حفظ ذخایر ژنتیکی میوه‌های بومی که کاشت و پرورش آنها رو به فراموشی می‌رود در مساحت ۴/۵ هکتار ایجاد شده است. در این باغ بیش از ۳۴۶ نوع انواع درخت میوه مانند انگور، انجیر، ازگیل، انار، آلبالو، گیلاس، آلو، به، پسته، توت، زالزالک، زردآلو، سیب، زیتون، سنجد، گلابی، گردو، فندق، هلو، شلیل و عناب دیده می‌شود.
- رویشگاه چین و ژاپن
سبک باغ‌سازی خاور دور به دلیل جمعیت زیاد وکمبود اراضی همواره براساس فضاهای کوچک و طرح‌های مینیاتوری بنا شده است. به همین دلیل در طراحی این باغ‌ها از طبیعت ایده‌برداری شده و توپوگرافی و جنگلکاری آن شبیه به مناظر طبیعی در مقیاس کوچک‌تر است. در این قسمت از ۳ عنصر سنگ، آب و گیاه، استفاده و با ساخت آلاچیق و خانه‌های چوبی به خوبی طبیعت کشور چشم‌بادامی‌ها به نمایش گذاشته شده است.
- قدم زدن در دنیای رنگ‌ها
مسیر دسترسی به جشنواره هم فال است و هم تماشا. به گونه‌ای که بازدیدکنندگان می‌توانند ساعت‌ها در این فضای رنگارنگ قدم بزنند و اصلاً متوجه گذشت زمان نشوند و احساس خستگی نکنند. دست نوازشگر باد و استشمام عطر گل‌های داودی و صدای خش خش برگ‌ها زیر پاها گویی زنگار ذهن را پاک می‌کند. برای رسیدن به این دشت پرگل باید از میان کاج‌های بلند و باغ‌های مختلف از جمله هیرکانی، زاگرس یا باغ چین و ژاپن عبور کنید و به باغ بعدی برسید. این باغ‌ها هرکدام داستانی برای گفتن دارند و هر تکه از این باغ ۱۴۵ هزار هکتاری طبیعتی متفاوت را پیش رو بازدیدکنندگان می‌گشاید. باغ گیاه شناسی مانند بازی «هزار تو» است. یک طرف درختان هزار رنگ با برگ‌های پاییزی و طرف دیگر درختان همیشه سبز یا گوشه دنج دیگری از گیاهان دارویی. از این فرصت استفاده کنید که یکی از رؤیایی‌ترین لحظات زندگی تان خواهد بود.
«مریم موسوی» یکی از بازدیدکنندگان جشنواره گل‌های داودی است که با انداختن عکس یادگاری با دوستانش می‌خواهد این زیبایی را برای همیشه ماندگار کند. او درباره این جشنواره می‌گوید: «هر سال از ابتدای پاییز چشم انتظار هستم که فصل گل دهی گل‌های داودی شروع شود و برای آمدن به این باغ و تماشای گل‌های هزار رنگش لحظه شماری می‌کنم. وقتی در میان این همه گل راه می‌روم، دیگر خبری از هوای ناسالم یا ناهنجاری‌های شهری نیست. در واقع این جشنواره مکان بسیار مناسبی برای سپری کردن اوقات فراغت و لحظاتی شاد و آرامش بخش است.»
- رویشگاه کوه‌های زاگرس
رویشگاه زاگرس باغ گیاه‌شناسی ملی ایران با وسعتی حدود ۳ هکتار معرف جنگل‌های طبیعی زاگرس است. ۳ تپه مصنوعی در این قسمت ساخته شده است که مرتفع‌ترین آنها ۱۰متر ارتفاع دارد. هر سه‌گونه بلوط جنگل‌های طبیعی زاگرس در این قسمت کشت شده‌اند. گونه‌هایی از بادام، پسته، زالزالک، بارانک، سماق و ارغوان نیز کاشته شده است. این جنگل از نظر حفاظت‌گونه‌های بلوط و سایرگونه‌ها نقش مهمی ایفا می‌کند و با تجدید حیات طبیعی از طریق بذر امید آینده برای تأمین گیاهان مورد نیاز برای بازکاشت جنگل‌های در حال نابودی زاگرس به‌حساب می‌آید.
- باغ پیازهای ایرانی
گیاهان پیازی به‌دلیل گل‌های زیبایشان در باغبانی بسیار مورد توجه هستند. کشور ما هم مرکز تنوع بسیاری ازگونه‌های پیازی است. هدف از ساخت باغ پیازهای ایرانی جمع‌آوری، نگهداری و پرورش گیاهان پیازی بومی ایران و دستیابی به‌گونه‌های باارزش زینتی است. این مجموعه به‌عنوان ژرم پلاسم‌گونه‌های پیازی بومی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این باغ ۲ هزار و ۱۱۰مترمربعی ۲۱ نوع گیاه پیازی وجود دارد که اطراف آن برای جلوگیری از هجوم حیوانات مزاحم که از پیاز و ریشه‌های این گیاهان تغذیه می‌کنند با تور فلزی احاطه شده است.
- رویشگاه هیرکانی
وجود تعداد زیادی درخت انجیلی در ورودی جنگل‌های هیرکانی خالق چشم‌اندازی بدیع و بی‌نظیر در فصل پاییز است که در جای جای رویشگاه هیرکانی باغ گیاه‌شناسی ملی ایران به چشم می‌خورد. درختانی که به سبب ویژگی خاص مورفولوژیکی در برگ به‌عنوان یکی از زیباترین درختان جنگل‌های این باغ تلقی می‌شود. تنوع در فرم، اندازه و رنگ‌بندی برگ‌ها به نحوی است که هر رهگذری را افسون خود می‌کند. رویشگاه هیرکانی باغ گیاه‌شناسی در زمینی به مساحت ۷ هکتار ایجاد شده است. در این بخش‌گونه‌های درختی، درختچه‌ای و علفی به‌صورت طبیعی کاشته شده و اکثرگونه‌ها دارای تجدیدحیات طبیعی است.
- رویشگاه قفقاز
رویشگاه قفقاز در باغ گیاه‌شناسی ۳ هکتار وسعت دارد وگونه‌های مختلف درختی و درختچه‌ای منطقه قفقاز در آن پرورش یافته است. این قطعه توسط پیاده‌روها به ۵ بخش تقسیم می‌شود که در قسمت شرق و شمال‌شرقی درختان بلندمازو و اوری، در جنوب‌شرقی درختان آزاد، غرب و جنوب‌غربی‌گونه‌هایی از افرا و در شمال‌غربی درختان بارانک نواری از درختان نمدار از قسمت جنوب‌شرقی تا شمال قطعه جا خوش کرده‌اند. این منطقه دارای ۶ هزار و ۳۰۰گونه از گیاهان آوندی است که ۲ هزار و ۵۰۰گونه از آنها انحصاری این ناحیه هستند.