همشهری آنلاین _ رضا نیکنام:آن روزها که تهران جوان‌تر، خیابان‌ها آرام و آسمان شهرمان آبی آبی بود، نورچشمی بودند و حالا که نفس شهر به شماره افتاده و آسمان، پیراهن تیره و تار به تن کرده از چشم افتاده‌اند، درست مثل طفلی سر راهی که نمی‌داند کجای داستانش را اشتباه نوشته‌اند... برای بررسی مشکلاتی که در دل ترمینال‌های مسافربری وجود دارد بهتر است قبل از هر چیز به سراغ آدم‌هایی برویم که خودشان می‌توانند راوی بخشی از داستان ترمینال‌ها باشند. شورایار محله و یا عضو شورای اسلامی شهر؛ افرادی که معتمد مردمند و در بزنگاه‌ها می‌توانند تأثیرگذار باشند. بدون معطلی سراغ‌شان می‌رویم تا نظرشان را بدانیم.
- خروج ترمینال‌ها راه چاره نیست
«ایوب بوچانی» دبیر شورایاری محله باغ آذری نگاه مثبت و منفی به ماجرا دارد و ترمینال جنوب را یکی از نمادهای زیبا و منحصربه‌فرد تهران می‌داند: «اینجا یکی از دروازه‌های ورودی تهران است و بی‌توجهی به آن می‌تواند منطقه و شهر را با مشکل روبه‌رو کند. ترمینال جنوب زخم خورده ناکارآمدی بعضی مدیران است که اگر نگاه فرهنگی داشتند بسیاری از مشکلات اکنون را نداشت.»
او اضافه می‌کند: «هرگاه صحبت از ترافیک می‌شود مسئله جابه‌جایی ترمینال جنوب مطرح می‌شود، در صورتی که جابه‌جایی راه درمان نیست. به نظر بنده ترمینال جنوب باید باشد و تقویت شود؛ هم از لحاظ امنیتی و هم از حیث زیباسازی.» از بوچانی از علت اصرارش به ماندن ترمینال جنوب می‌پرسیم، او می‌گوید: «ترمینال جنوب شب‌مردگی را از محله حذف می‌کند و باعث شادابی و رونق کسب شهروندان می‌شود. اگر نزدیک ترمینال با همکاری مدیریت شهری، وزارت میراث فرهنگی و... یک هتل چند ستاره برای رفاه حال مسافران داخلی و خارجی و یک کلینیک درمانی برای نیازمندان ساخته شود، اتفاق بزرگی در منطقه۱۶ رقم خواهد خورد. این ترمینال بستری است برای رشد اقتصادی و گردشگری. باید این تهدید به زعم مدیریت شهری را، به یک فرصت خوب تبدیل کرد.»
- جابه‌جایی، آسیب را از بین نمی‌برد
دبیر شورایاری محله باغ آذری همان‌طور که از مزایای ترمینال جنوب می‌گوید به آسیب‌های آن هم ورود می‌کند. «دختران فراری» آسیبی است که باید مورد بررسی قرار گیرد. این آسیب از کل شهرهای ایران به ترمینال‌ها تحمیل می‌شود. مقصد نهایی دختران فراری تهران است که باعث بروز مشکلات متعددی برای این شهر می‌شوند. ترمینال در هرجایی که باشد این آسیب‌ها را با خود به همراه می‌آورد. باید مشکلات را در بحث فرهنگی جست‌وجو کرد، نه در ترمینال‌ها. نهادهای اجتماعی و فرهنگی باید به این مقوله اهمیت دهند و همه بار را به دوش یک سازمان نیندازند.»
وی می‌گوید: «در موضوع آلودگی هوا، فاصله ترمینال جنوب با بزرگراه آزادگان کوتاه و دسترسی خودروها به جاده‌های اصلی تقریباً راحت است. با خارج ساختن ناوگان‌های فرسوده بین جاده‌ای می‌توان گامی مثبت در کاهش آلودگی هوا برداشت.»
- وعده‌هایی که عملی نشد
«ناصر البرز» دبیر شورایاری محله صنعتی فتح، از بی‌نتیجه ماندن قول‌های داده شده می‌گوید: «در گذشته مسئولان و اعضای شورای شهر چندین بار از پایانه غرب بازدید کردند و قرار بود این ترمینال به خارج از شهر، نزدیک گرمدره انتقال یابد، اما این کار فقط در حد حرف باقی ماند.» او که سابقه طرح این موضوع در صحن شورای شهر تهران را هم دارد، می‌گوید: «این پایانه هم آسیب‌ها و مشکلاتی دارد که هر بیننده‌ای را آزار می‌دهد مثلاً وقوع سرقت‌های متعدد، دستفروشانی که غذاهای سرد و بی‌کیفیت دست مسافر می‌دهند و حضور معتادان و اراذل و اوباش و... که امنیت را در این محدوه از بین برده است. با انتقال و خروج پایانه از دل منطقه ۹ بسیاری از مشکلاتی که مردم با آن دست و پنجه نرم می‌کنند از بین می‌رود. اگر پایانه جابه‌جا شود مردم یک نفس راحت می‌کشند.»
- سرنوشت مبهم یک پایانه تازه‌تأسیس
«محمود معنوی» معتمد محله سرخه حصار درباره سرنوشت ترمینال شرق ابراز نگرانی می‌کند: «این ترمینال ۴۰ ساله هیچ شباهتی به ترمینال ندارد. شکل و شمایل آن بیشتر شبیه چند کانکس کنار هم است که ظاهر شهر را به هم ریخته است. آلودگی هوا، ترافیک، حضور معتادان، متکدیان وسارقان تنها بخشی از مصائب تلخ همجواری بافت مسکونی با ترمینال شرق است.» وی اضافه می‌کند: «نکته مهم، پایانه مسافربری تازه‌تأسیسی است که آماده راه‌اندازی است. ساخت این ترمینال چند سال است که به مرحله پایانی رسیده، ولی خاک می‌خورد و مرور زمان آن را مستهلک کرده است. حیف است که این سرمایه شهر که ساخت آن از تقاضاهای مهم شهروندان بوده و میلیاردها تومان برای آن هزینه شده در گوشه‌ای بماند و از سکه بیفتد.»
- پایانه‌های «غیر متمرکز» در راه است
یکی از بخش‌هایی که حوزه کاری‌اش ارتباط نزدیکی با وضعیت ترمینال‌ها دارد، کمیسیون حمل‌ونقل و عمران شورای اسلامی تهران است که ریاست آن را «سید جعفر تشکری هاشمی» بر عهده دارد. او درپاسخ به این سؤال که چرا که ترمینال جنوب، شرق و غرب به این روز افتاده‌اند، می‌گوید: «ترمینال‌ها، زمانی حاشیه شهر محسوب می‌شدند و با گسترش شهر، درنقاط پرتراکم قرار گرفتند، مثل ترمینال جنوب، شرق، غرب و حتی ترمینال بیهقی. طبیعی است امروز به دلیل حجم تردد خودروهای سواری در معابر شهری و همین‌طور تراکم جمعیت جانمایی این پایانه‌ها دیگر مناسب نباشد.»
- پایانه شرق؛ چند قدم مانده تا افتتاح
هاشمی اضافه می‌کند: «زمانی قرار بود در شرق و غرب تهران ۲ پایانه در نظر بگیرند تا ورود و خروج اتوبوس‌های بین‌شهری از این پایانه‌ها باشد. ساخت نخستین پایانه در شرق تهران در سال ۱۳۹۰ کلید خورد و فاز اول آن با بیش از ۹۰درصد پیشرفت، سال ۱۳۹۵، به پایان رسید، اما به دلایلی متوقف ماند. برای ترمینال غرب نیز فقط تا جانمایی و انتخاب محل در نزدیکی خط ۳ مترو پیش رفت.» از رئیس کمیسیون حمل‌ونقل و عمران شورای شهر می‌پرسیم که چرا در این سال‌ها ترمینال جدید شرق مورد استفاده قرار نگرفت؟ پاسخ می‌دهد: «پیش‌بینی شده بود که این ترمینال به مترو متصل باشد. فاصله ترمینال شرق تا خط ۲ مترو حدود ۲ کیلومتر باقی مانده و قابلیت داردکه به ابتدای مترو وصل شود تا امکان دسترسی شهروندان به حمل‌ونقل ریلی فراهم آید. می‌توان تا زمان اتصال پایانه شرق به خط ۲ مترو، از خط یک اتوبوس‌های تندرو برای خدمات‌رسانی به شهروندان استفاده کرد. ترمینال مسافربری جدید شرق فقط چند قدم تا بهره‌برداری فاصله دارد.»
- الگویی مناسب برای مسافربری در محله‌های شلوغ
تشکری هاشمی درباره طرحی که شورای ششم با جدیت دنبال می‌کند، می‌گوید: «در این دوره ایجاد «پایانه متمرکز غرب تهران» در نزدیکی خط ۳ مترو در دستور کار شورا قرار دارد. این ترمینال‌ها محل‌هایی هستند برای استراحت راننده‌ها، تعمیرات خودروها و پارک اتوبوس‌ها.» یعنی در این نوع پایانه مسافر و مسافربری وجود ندارد؟ این سؤال ما از هاشمی است که او پاسخ می‌دهد: «پایانه‌های غیرمتمرکز الگوی خوبی برای مسافربری و مناسب برای محله‌های پرتراکم و شلوغ شهر است، البته تا زمانی که اتوبوس‌ها در این پایانه‌ها به اندازه سوار و پیاده کردن مسافر توقف کنند. در این زمینه معاونت حمل‌ونقل و ترافیک طرح مطالعاتی را انجام داده و سازمان ترافیک شهرداری تهران، کار مکان‌یابی پایانه‌های غیرمتمرکز را تا اندازه‌ای انجام داده و شورا با جدیت آن را دنبال خواهد کرد. بالطبع در جانمایی پایانه‌های غیرمتمرکز ملاحظات ترافیکی، آلودگی هوا، سطح ایمنی و تقاضای شهروندان و بسیاری از پارامترهای دیگر مورد توجه قرار می‌گیرد تا اختلالی درکیفیت زندگی مردم ایجاد نشود.»
- تردیدی در جابه‌جایی پایانه‌ها نیست
«موضوع جابه‌جایی ترمینال‌ها بحث کلانی است و نیاز به برنامه‌ریزی‌های اصولی دارد.» «ناصر امانی» عضو شورای شهر تهران در پاسخ به این پرسش که چه موقع طرح جابه‌جایی پایانه‌های مسافربری به جریان می‌افتد، این جمله را مطرح و اظهار می‌کند: «باید دید در برنامه سوم توسعه شهرداری تهران، موضوع انتقال پایانه‌ها به بیرون از شهر پیش‌بینی شده یا نشده. اگر قرار به اجرای چنین برنامه‌ای باشد باید حداقل در برنامه و بودجه ۱۴۰۱ پیش‌بینی می‌شد تا کار مطالعه و طراحی‌اش شروع شود وگرنه اجرایش می‌ماند برای سال‌های بعد.» الان به مرحله‌ای رسیده‌ایم که این ۳ پایانه در مرکز شهر قرار گرفته‌اند. هر چند پایانه شرق درحاشیه است، با این حال به دلیل آلودگی‌های صوتی، هوا و زیست‌محیطی و همچنین تردد در اختلال رفت و آمد مردم باید منتقل شوند.
فکر نمی‌کنم کسی در این زمینه تردید داشته باشد، اما باید پیش‌بینی‌های لازم را انجام داد، مثل جانمایی مناسب، مطالعه دقیق و علمی و پیوست‌های فنی و عمرانی و اجتماعی. اگر قرار باشد پایانه‌ها جابه‌جا شوند باید جایی را انتخاب کرد که مردم با مترو راحت به پایانه‌ها دسترسی داشته باشند.» وی درباره تعیین تکلیف پایانه شرق می‌گوید: «علتی که این پایانه با وجود پیشرفت ۹۵درصدی به بهره‌برداری نرسید، این بود که دوره قبل احساس ضرورت نکردند و حتی دنبال این بودند که کاربری این پایانه را تغییر بدهند و تبدیلش کنند به یک مجموعه فرهنگی و ورزشی. به دلیل اینکه کمیسیون‌های فنی و عمرانی و فرهنگی و اجتماعی با هم به توافق نرسیده بودند. امیدوارم در این دوره بتوانیم طرح را در اولویت قرار دهیم تا به بهره‌برداری برسد.»