افراد مبتلا به آلرژی به‌طور معمول به بیش از یک ماده حساسیت دارند. موادی که باعث آلرژی در اکثر این افراد می‌شوند عبارتند از: گرده گیاهان، هاگ قارچ‌ها و کپک‌ها، شوره بدن حیوانات خانگی، غذاها، مواد آلرژی‌زای شغلی، ذرات آلوده‌کننده هوا و موجودات میکروسکوپی موجود در گرد‌و‌غبار(مایت).
در برخی از انواع آلرژی، سیستم ایمنی بدن نوعی پادتن را به نام ایمونوگلوبین E علیه ماده آلرژی‌زا ترشح می‌کند اما آلرژی می‌تواند یک جنبه ژنتیک هم داشته باشد که به آن «آتوپی» گفته می‌شود؛ به عبارت دیگر برخی افراد از لحاظ سرشتی برای بروز آلرژی مستعد هستند.
در صورتی که این افراد در معرض مواد تنفسی یا خوراکی آلرژی‌زا قرار بگیرند، ایمونوگلوبین E در خون آنها به واسطه استعداد ژنتیک ترشح می‌شود. کودکی که هیچ‌یک از والدین وی به آلرژی ابتلا ندارند با احتمال 20 درصد ممکن است دچار آلرژی شود. اگر فقط یکی از والدین آلرژی داشته باشند، احتمال درگیری فرزند با آلرژی در حدود 30 درصد است و اگر والدین یک کودک گرفتار آلرژی باشند، فرزند آنها با احتمال 40 تا 75 درصد آلرژی خواهد داشت. 40 درصد جمعیت عمومی آتوپیک هستند؛ یعنی از نظر ژنتیک مستعد بروز آلرژی هستند.
آلرژی می‌تواند به شکل‌های مختلف خود را بروز دهد. چطور؟ هر ماده آلرژی‌زا برحسب اینکه چگونه سیستم ایمنی را به واکنش وادار سازد و به‌دنبال این واکنش باعث ترشح چه ماده‌ای در خون شود، علامت خاص خود را بروز می‌دهد. تنگی‌نفس (آسم)، التهاب مخاط بینی(رینیت)، قرمزی ملتحمه چشم، قرمزی پوست(درماتیت) و کهیر، از شناخته‌شده‌ترین صورت‌های بروز آلرژی به شمار می‌روند. خود این مشکلات در صورت ماندگاری ممکن است به بیماری‌های دیگری منجر شوند؛ به‌عنوان مثال، التهاب آلرژیک مخاط بینی می‌تواند به سینوزیت و عفونت گوش میانی بینجامد.
عوامل آلرژی
مایت‌های موجود در گرد‌و‌غبار خانگی می‌تواند به بروز تنگی نفس آلرژیک(آسم آلرژیک) و التهاب آلرژیک مخاط بینی به‌طور مداوم و تقریباً دائمی منتهی شود. مایت‌ها موجودات بسیار ریزی هستند که بدون میکروسکوپ قابل رؤیت نیستند. این موجودات بسیار ریز در حدود 250 تا 300 میکرون قطر دارند؛ یعنی0003/0 میلی‌متر. دستگاه گوارش این موجودات روزانه 20 قطعه مدفوع تولید می‌کند. این قطعات مدفوع شامل بقایای غذایی و آنزیمهای قوی است.
در یک اتاق در بسته، این ذرات مدفوعی می‌توانند تا 20دقیقه در هوا معلق بمانند و از طریق عمل دم، وارد ریه‌های افراد شوند. بهترین شرایط برای رشد مایت‌ها، حرارت 25 درجه سانتی‌گراد و رطوبت 75 درصد است. این موجودات میکروسکوپی 8پا دارند. در انتهای هر یک از پاهای آنها قلاب و بادکش وجود دارد؛ بدین ترتیب مایت‌ها می‌توانند به ملحفه، لباس‌ها، اسباب‌بازیهای نرم کودک و اثاثیه قدیمی خانه بچسبند. آنزیمهای موجود در ذرات مدفوع این جانداران ریز به حدی قوی است که می‌تواند با تاثیر روی سلولهای راه‌های هوایی تنفسی، دستگاه ایمنی را در این محل به واکنش وادارد.
گرده‌های گیاهان بسیار ریز و از لحاظ هندسی کروی یا تقریباً گرد هستند. گرده‌های گیاهان از ملزومات تولید مثل بسیاری از گیاهان به شمار می‌رود. برخی از گیاهان خودبارور هستند یعنی یک گیاه به تنهایی قادر است تولید مثل کند ولی سایر گیاهان به گونه‌ای هستند که با گرده افشانی امکان تکثیر آنها فراهم می‌شود. به عبارت دیگر، برخی از گیاهان گرده تولید می‌کنند و این گرده‌ها با جریان هوا و باد انتشار یافته و روی گیاهان دیگر می‌نشیند و بدین ترتیب امکان تولید مثل آنها فراهم می‌شود. چمن‌ها، علف‌ها، درختچه‌ها و درخت‌ها با تولید گرده‌ها می‌توانند در بروز آلرژی سهیم باشند. هر گیاهی ممکن است با تولید ذرات کوچک، سبک و خشک گرده، در بروز علائم آلرژی نقش داشته باشد. اکثر انواع گیاهان بوته‌ای و درختی اطراف ما گرده تولید می‌کنند. این گیاهان در تمام طول سال گرده‌افشانی نمی‌کنند. معمولاً عمل تولید گرده در زمانی رخ می‌دهد که گیاه جوانه می‌زند.
قارچ‌ها و کپک‌ها هم از سرچشمه‌های بروز آلرژی محسوب می‌شوند. کپک‌ها در هوا هاگ‌هایی را آزاد می‌کنند که می‌توانند سرچشمه واکنش آلرژیک باشند. برخی غذاها هم دارای ذرات قارچ و کپک هستند مانند پنیر، قارچ‌ها، خشکبار، سس‌سویا و سرکه. در افرادی که نسبت به قارچ‌ها حساس هستند، این غذاها می‌توانند باعث بروز علائم آلرژی شوند.
کپک‌ها می‌توانند هم در محیط‌های سربسته، هم در فضاهای روباز رشد کنند؛ به شرطی که اکسیژن، رطوبت و مواد شیمیایی لازم برای رشد آنها فراهم باشد. در فضاهای روباز می‌توان کپک‌ها را روی برگ‌های زرد افتاده از درختان، کودها، برخی چمن‌ها و علف‌ها و روی دانه‌های غذایی مانند ذرت، جو و گندم یافت.
در محیط‌های سربسته، روی کف مرطوب اتاق، حمام، در طبقه آب‌ریزش از فریزر یخچال‌ها، روی گیاهان زینتی آپارتمان‌ها، دریچه‌ها و قسمت‌های داخلی کولر گازی یا تهویه مطبوع و در سطل‌های زباله یافت. جانوران خانگی از دیگر منابع آلرژی به حیوانات در مبتلایان به آسم آلرژیک و التهاب آلرژیک مخاط بینی محسوب می‌شوند. گربه‌ها و سگ‌ها به واسطه پروتئین‌هایی که در بزاق، پوست و ادرار خود دارند می‌توانند به ترشح ایمونوگلوبین E مربوطه منجر شوند و باعث آغاز یا تشدید علائم آلرژی شوند. حتی گاهی با وجود بیرون راندن حیوان از منزل، پشم و موی آلوده آنها برای هفته‌ها تا ماه‌ها در خانه باقی می‌ماند و قطع علائم آلرژی را به تعویق می‌اندازد.
گاهی هم فرش و اسباب منزل در نقش منبع نگهدارنده ذرات بزاق، پوست و ادرار حیوان ایفای نقش می‌کنند. سایر حیوانات هم ممکن است در ایجاد آلرژی دخیل باشند: اسب، خرگوش، خوکچه‌هندی و موش‌ها از این دسته‌اند.
کودکان و آلرژی
کودکان زیر 6ماه ممکن است به شیر، تخم‌پرندگان و سویا حساسیت نشان دهند. بزرگترها علاوه بر این موارد به ماهی، بادام زمینی، غلات، سیب و هلو هم با فراوانی بیشتری آلرژی نشان دهند. جالب است بدانیم که اکثر مواد موجود در غذاها به‌خودی خود آلرژی‌زا نیستند. کارهایی که روی این خوراک‌ها انجام می‌شود تا نگهداری درازمدت آن را میسر سازد، مانند حرارت دادن، بسته‌بندی و اینگونه موارد طوری روی مواد غذایی تاثیر می‌گذارد که برخی از آنها را به‌شدت آلرژی‌زا می‌کند.
غذاهایی که با فرآوری ژنتیک فراهم می‌شود هم بیشتر از سایر خوراک‌ها مصرف‌کنندگان را تهدید می‌کند. اگرچه با مهندسی ژنتیک تلاش می‌شود که به‌عنوان مثال گیاهانی با محصولات بیشتر و مقاوم‌تر تولید شود ولی معمولاً این عمل با تولید پروتئین‌هایی در گیاه همراه است که بیش از پیش آلرژی‌زاست.
آلرژی و شغل
آلرژی‌های شغلی به‌طور معمول نسبت به نوعی ماده لاستیکی به نام لاتکس پدید می‌آید. به ویژه این قضیه نزد کسانی که در درمانگاه‌ها و بیمارستان‌ها کار می‌کنند بیشتر دیده می‌شود. برخی افراد به‌دنبال تماس با مواد لاستیکی به ویژه لاتکس در محل تماس خارش، قرمزی و تورم پوستی از خود نشان می‌دهند. برخی مواد شیمیایی و ترکیبات دارویی هم آلرژی‌زا هستند. از دیگر مواردی که می‌توانند باعث بروز واکنش‌های آلرژیک شوند، مواد آلوده‌کننده هواست. ذرات معلق و گازهایی مانندSO2،CO2،CO و انواع گازهای اکسید نیتروژن و اوزون می‌توانند به ایجاد آلرژی بینجامند.
پیشگیری؛ بهترین درمان
اگر ماده آلرژی‌زا شناخته شده است، فرد حساس باید از آن ماده دوری کند. از آن جا که بسیاری از بیماران به مایت‌های موجود در گرد و غبار خانگی حساسیت دارند، رعایت کردن نکات زیر را توصیه می‌کنیم: هر هفته تمام ملحفه‌ها، روکش‌ها، پرده‌ها و اسباب بازی‌های نرم در آب 60درجه سانتی‌گراد شسته شود. هوای داخل محیط‌های سربسته باید تهویه مناسبی داشته باشد، به‌گونه‌ای که از رطوبت داخل آن بکاهد. فرش‌ها باید به‌طور مرتب با جارو‌برقی دارای فیلتر ذرات ریز غبارگیری شود.
در غیر این صورت از فرش صرف‌نظر کنید و کف محل را با سرامیک یا پارکت چوبی مفروش کنید. در فصول گرده افشانی پنجره‌ها را بسته نگه دارید و در فضاهای روباز از ماسک استفاده کنید. هیچ حیوان یا پرنده خانگی را حتی برای مدت کوتاه به خانه راه ندهید. اگر در مناطق مرطوب زندگی می‌کنید مانند سواحل دریا، بهتر است از دستگاه‌های کاهش رطوبت استفاده کنید تا میزان رطوبت اماکن سربسته زیر 50 درصد باشد.
هرازگاهی حمام و سایر مناطق مرطوب را با محلول آمونیاک 5درصد شست‌وشو دهید. این کار امکان رشد کپک‌ها را به حداقل می‌رساند. در ساعات اوج آلودگی هوا یا وجود هاگ‌های قارچ در هوا از قرار گرفتن در معرض هوای آزاد خودداری شود.