همشهری آنلاین - زهرا صالحی‌زاده: دکتر حمید پورشریفی از اولین دانش‌آموختگان سلامت روان در دانشگاه تهران و دانشیار گروه روانشناسی بالینی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی است. او سال‌ها به مسئولان هشدار داده که موضوع سلامت روان را جدی بگیرند چرا که معتقد است جامعه ایران جامعه شادی نیست و خیلی زود تحت تاثیر هیجانات منفی قرار می‌گیرد:«ما می‌دانیم شادابی و هیجان‌های منفی رابطه تنگاتنگی با هم دارند، به‌طوری‌که به همان میزان که شادابی بالاست هیجان‌های منفی پایین‌تر خواهد بود و ما شواهدی داریم که متأسفانه مردم ما مردم شادی نیستند؛ پس احتمالا دچار هیجان‌های منفی هستند. در این خصوص ممکن است پژوهش دقیقی وجود نداشته باشد ولی شواهد زیادی گویای این است که در کشور ما خشم، بسیار بالاست؛ یعنی ما به‌راحتی هیجان منفی خشم را تجربه و آن را ابراز می‌کنیم؛ مثلا در رانندگی و جاهای دیگر؛ پس خشم یک هیجان منفی آسیب‌زننده است. البته خشم فی‌نفسه بد نیست و دفاع از قلمرو است ولی اگر کنترل نشود مثل سیل می‌تواند آسیب‌زننده باشد.»
این متخصص حوزه سلامت روان با این مقدمه درباره تاثیری که بورس بر وضعیت سلامت روان ایرانی‌ها می‌گذارد به همشهری آنلاین می‌گوید:«مسئله بورس یک مسئله مالی است و همه می دانیم مسائلی مانند مسائل مالی و فقر می تواند بر سلامت روان تاثیر داشته باشند. اما تاثیر بورس حتی فراتر از تاثیر یک مسئله مالی است چرا که بورس با یک سری پارامترهای دیگر بیشتر از یک عامل فشارزا توانسته است آسیب پذیری ها روانی مردم را تحت تاثیر قرار دهد.»
دکتر پورشریفی می‌افزاید:«چیزی که در شدت آسیب پذیری مسئله بورس باید دقت کنیم این است که مردم اگر به بورس رجوع کردند بخش مهمی از این تمایل به واسطه پیام هایی بود که از سیستم حاکمیتی دریافت کردند و پیام ضمنی از نهادهای رسمی این بود که مردم می توانند در بورس به نتایج مالی خوبی دست پیدا کنند اما همه دیدیم که شرایط تغییر پیدا کرد و بسیاری از مردم مشکلات مالی عدیده ای پیدا کردند و این اتفاق باعث شد که نگرش‌های خاصی پدید بیاید که نمی توان به پیام های رسمی زیاد تکیه کرد یا اینکه مثلا وضعیت کشور قابل پیش بینی نیست و از همه مهم تر اینکه سمت و سوی اقتصادی آینده نه تنها خوشایند نیست بلکه تیره و تار است؛ بنابراین همه این نگرش ها می تواند ناامید کننده باشد. ما می دانیم که انسان ها بر پایه آینده شفاف، روشن و قابل پیش بینی می توانند بر استرس ها غلبه کنند و وجود نگرش هایی مغایر با این موارد می تواند مشکلات روانشناختی زیادی به وجود بیاورد.»
دکتر پورشریفی با بیان اینکه پیش بینی ناپذیری، کنترل ناپذیری و ناامیدی می تواند بر پدیدایی و تشدید مشکلات روانشناختی نظیر اختلالات اضطرابی یا افسردگی و حتی مشکلات روان اجتماعی مثل افزایش افکار خودکشی و یا سوء مصرف مواد تاثیر جدی بگذارد می گوید: مسئله بورس را نمی توان تنها یک مسئله استرس زا برای خانواده ها تلقی کرد چون چنین مسئله ای قطعا بر عملکرد شهروندان در شرایط کاری مختلف و در روابط با همدیگر و افزایش مشکلات مهمی در جامعه مانند خشم نقش داشته باشد.
این روانشناس در ادامه می‌گوید: همه این موارد در شرایطی اهمیت دو چندان پیدا می کند که بدانیم قبل از کرونا ۲۶.۷ درصد جامعه کشور درجات مختلفی از مشکلات روانشناختی را تجربه می کردند و پیش بینی می شود که ایام کرونا و مسائل مرتبط با تحریم بر میزان این مشکلات روانشناختی افزوده باشد و حالا باید مسئله مانند بورس را هم به این عوامل بیفزاییم چون قطعا باعث افزایش مشکلات روانشناختی زیادی شده است.
مردم وحشت کردند
دکتر امیرهوشنگ مهریار هم معتقد است که بورس یک مسئله استرس آوری است که قطعا می تواند بر روی سلامت روان اثر بگذارد و نتیجه نگرفتن در بورس باعث تشدید علائم اضطراب، افسردگی و خشم در افراد جامعه می‌شود.
این استاد سابق دانشگاه هاروارد با تاکید بر اینکه موضوع بورس با دو موضوع مهم روانی دیگر یعنی کرونا و تورم همراه بود و باعث ایجاد ترس و وحشت بزرگی در جامعه شد به همشهری آنلاین می‌گوید:«همه این موارد موجب شدند که جامعه ایرانی هم در کوتاه مدت و هم در بلند مدت تحت تاثیر جریانات شدید روانی قرار بگیرند که کوچکترین عوارض این جریانات منفی روانی افسردگی، خشم و اضطراب بالاست.
رئیس سابق مرکز مطالعات و پژوهشهای جمعیتی آسیا و اقیانوسیه در ادامه با ابراز نگرانی از مسائل روانی پیش آمده به واسطه بورس برای جمعیت ایرانی می گوید:« اگر خشم و احساسات منفی روانی از حد معینی فراتر روند و زمان طولانی ادامه داشته باشند موجب مشکلات روانی عمده اجتماعی پدید می آید.»
دکتر مهریار تاکید می‌کند: در همین یکسال گذشته افراد زیادی در جامعه بودند که به واسطه مسائل روانی که برایشان پیش آمد دچار اختلال در خواب، سردردهای عصبی و... شدند.
او با اشاره به اشتباه دولت ها در امید دادن به مردم برای سود کردن در بورس می‌گوید: ذات بورس نوسان است. گاهی شاخص بالا می شود و گاهی پایین می آید اما اینکه دولتی یا دولت هایی به مردم وعده بدهند که مدام در بورس سود می کنند این وعده ها امید کاذب در عموم مردم ایجاد می کند و هر چیزی خلاف این رخ بدهد سرخوردگی اجتماعی را تشدید می کند.
دکتر مهریار همچنین معتقد است اگر همین امروز جلوی آسیب‌های روانی که بورس به مردم زد گرفته نشود آسیب های جدی آن در آینده نزدیک قابل مشاهد خواهد بود. به اعتقاد این روانشناس خودکشی یکی از این آسیب هاست:«خودکشی می تواند یکی از بیمارهای روانی باشد که آمارش به واسطه آسیب هایی که به روان افراد وارد می‌شود بالا می‌رود و عامل تشدید کننده آن افسردگی است که به علت ناامیدی و سرخوردگی ایجاد می‌شود.»
او احتمال افزایش آمار خودکشی را تنها اثر نوسانات غیرمتعارف بورس نمی‌داند و می گوید مشکلات خانوادگی، افزایش خشم زوجین و... هم در آینده پای مردم را به مطب های روانشناسی باز خواهد کرد.