همشهری آنلاین _ ثریا روزبهانی: عقربه‌ها حدود ساعت ۱۰ صبح را نشان می‌دهد. خانواده‌ای در حاشیه جاده و زیر تابلو ورودی روستای کشار چمباتمه زده و منتظرند تا خودرویی آنها را سوار کند. مدام شال و کلاه کودک‌شان را روی سر و گردنش پایین‌تر می‌کشند تا از سوز سرما در امان باشد. ۱۳ روستای کوچک و بزرگ در حریم غربی پایتخت واقع‌شده است و حدود ۱۳ هزار نفر در این محدوده ساکن هستند. نزدیک‌ترین روستا، سولقان، حدود ۵ کیلومتر و دورترین روستا، امامزاده داود(ع)، با مناطق شهری ۲۰ کیلومتری فاصله دارد، اما با وجود این فاصله اندک از کلانشهر و همجواری با مناطق ۵ و ۲۲، روستاییان از کمبودهای زیادی رنج می‌برند. در این بین مهم‌ترین دغدغه ساکنان این روستاها نبود حداقل یک اتوبوس یا مینی‌بوس برای رفت‌وآمد به تهران است. اهالی به دلیل نبود امکانات مجبورند روزانه چندین بار برای انجام امور خود به شهر عزیمت کنند.
از اول روستای سولقان، ۱۰۰ متر که جلوتر می‌رویم یک بریدگی به چشم می‌خورد که چندان به جاده شبیه نیست، اما باکمی پرس‌وجو متوجه می‌شویم که جاده کشار از همین‌جا شروع می‌شود. باوجودی که این روستا با تهران کمتر از ۱۰ کیلومتر فاصله دارد، هنوز از ناوگان حمل‌ونقل عمومی بی‌بهره‌است. کنار جاده می‌ایستم و بعد از ۳۰ دقیقه سوار خودرو یکی از اهالی روستا می‌شوم. «علی حیدری» وضعیت حمل‌ونقل این روستاها را بسیار ضعیف می‌داند: «جز سولقان که بزرگ‌ترین روستای این محدوده محسوب می‌شود و مرکزیت دارد، در سایر روستاهای این بخش از ایستگاه‌های تاکسی و اتوبوس خبری نیست. اهالی برای رفت‌وآمد به تهران باید از وسیله شخصی استفاده کنند. دانش‌آموزان و دانشجویان روستا هم برای رفتن به مدرسه و دانشگاه با این مشکل روبه‌رو هستند. اغلب آنها نوبت صبح را برای رفت‌وآمد و حضور در کلاس انتخاب می‌کنند.
چون در روز تردد خودروهای عبوری از روستاهای دیگر در این محور بیشتر است و از طریق این خودروها می‌توانند خودشان را به شهر یا سولقان برسانند. عصرها، حوالی ساعت ۱۹، در محدوده شهران و جنت‌آباد تعداد انگشت‌شماری مسافربر شخصی به سمت روستاهای بخش کن می‌آیند. به همین دلیل هر روز خانواده‌ها نگرانند که آیا وسیله برگشت برای فرزندشان وجود دارد یا نه. پسرم دانشجوست و برخی شب‌ها کلاس‌هایش تا اذان مغرب طول می‌کشد و چون در این ساعت از مینی‌بوس هم خبری نیست با آژانس خودش را به روستا می‌رساند. پرداخت مداوم این هزینه برای من و خانواده‌های روستایی که اغلب کشاورز و باغدارند، بسیار سنگین است و فشار اقتصادی مضاعفی را به آنها تحمیل می‌کند.»
- درآمد اندک، هزینه گزاف
مقصد بعدی برای بررسی وضعیت ناوگان حمل‌ونقل عمومی این بخش، روستای رندان است. کوه‌ها را برف پوشانده است. کمی که گوش‌هایم را تیز می‌کنم از اعماق دره صدای جریان آب را می‌شنوم. باد در میان کوه می‌پیچد و سوز برف به‌صورتت سیلی محکمی می‌زند. برخلاف سیاهی و آلودگی این ایام پایتخت، اینجا ریه‌ها اکسیژن خالص تنفس می‌کنند. شاید یکی از دلایل این تمیزی هوا تردد انگشت‌شمار خودروهاست. «احمدی» شورایار روستا به نبود امکانات حمل‌ونقلی در روستاهای غرب تهران اشاره می‌کند: «اغلب اهالی روستا سالمند و میانسال هستند. این افراد برای انجام کارهای ضروری مانند مراجعه به پزشک یا انجام خدمات بانکی باید به شهر و روستای سولقان بروند. این در شرایطی است که آنها به‌سختی می‌توانند مسیر طولانی را طی کنند و نبود وسیله نقلیه عمومی این مشکل را به چالشی بزرگ برای اهالی تبدیل کرده است. برخی روستاها خودشان برای رفع این مشکل دست‌به‌کار شده و خط رفت‌وبرگشت مینی‌بوس یا تاکسی راه‌اندازی کرده‌اند. با توجه به جمعیت برخی از روستاها این اقدام تا حدودی مشکل اهالی را برطرف کرده است، اما انجام مشابه این کار برای روستای رندان و دیگر روستاهای اطراف که ساکنان کمتری دارد، به‌صرفه نیست.
از این‌رو اغلب روستاییان که خودشان خودرو شخصی دارند وقتی می‌خواهند به شهر بیایند اهالی روستا را هم به مقصد می‌رسانند. حتی راضی هستیم برای جاده امامزاده داود(ع) اتوبوس یا مینی‌بوس گذری بگذارند که داخل روستا هم نیاید و ما تا کنار جاده خودمان را برسانیم، و از این طریق بتوانیم به تهران برویم. بارها مشکل نبود وسیله نقلیه عمومی یا اتوبوس و مینی‌بوس خطی را در بازدیدهایی که مسئولان و اعضای شورای اسلامی شهر تهران از این بخش داشتند، عنوان کردیم، اما این مطالبه هنوز بی‌پاسخ مانده است. مردم امکانات می‌خواهند و از مسئولان نیز درخواست حل مشکلات را دارند، ولی به‌رغم پیگیری مسئولان و مردم سختکوش محلی، برخی مشکلات مانند حمل‌ونقل عمومی وجود دارد. خانواده‌ها مجبورند که با درآمد اندک‌شان برای فرزندان‌شان سرویس بگیرند و این برای خانواده‌ای با چند فرزند بسیار سخت و طاقت‌فرساست. همین موضوع باعث می‌شود که بیشتر روستاییان برای رفاه خانواده‌شان و دسترسی بهتر به خدمات از روستا مهاجرت و به شهر کوچ کنند.»
- یک خط مینی‌بوس برای ۴ هزار ساکن سنگانات
۴ هزار نفر در روستای سنگانات شامل سنگان بالا، پایین، باغدره و سنگان وسط سکونت دارند. با توجه به تعداد جمعیت، شورای روستا تا حدودی مشکل حمل‌ونقل را مدیریت کرده است. «رضا ملانوروزی» دهیار روستای سنگان بالا مشکل حمل‌ونقل روستاهای این بخش را تأیید می‌کند: «با پیگیری‌های مکرر شورا و مشارکت اهالی، برای تردد روستاییان به تهران مینی‌بوس در نظر گرفته شده که در ساعت‌های مشخصی فعالیت می‌کند. با توجه به بازگشایی مدارس مینی‌بوس در روز یک‌بار صبح ساعت ۶:۱۵ و یک‌بار هم‌عصر ساعت ۱۶:۳۰ از سنگان بالا به سمت شهر زیبا حرکت می‌کند. همچنین ساعت ۱۴:۳۰ و ۱۹ هم از شهر زیبا به سنگان بالابرمی‌گردد و کرایه مصوب آن‌هم ۳ هزار تومان است. هر چند به‌کلی مشکل اهالی برطرف نشده است و همچنان برای دسترسی به شهر با مشکل روبه‌رویند، اما این راهکار تا حدودی توانسته به ترددهای ضروری اهالی کمک کند.»
برخی از رانندگان به دلیل اینکه در این مسیر کوتاه مأمور راهنمایی و رانندگی کمتر مشاهده می‌شود، از این فرصت استفاده و در صندلی جلو ۲ مسافر سوار می‌کنند. یکی از ساکنان روستای کیگا نبود وسیله حمل‌ونقل عمومی در تمام طول شب و روز را مشکل عمده ساکنان این محدوده عنوان می‌کند: «در تابستان به خاطر اینکه زائران و گردشگران برای زیارت آستان مبارک امامزاده داود(ع) و تفریح به این روستا می‌آیند، از صبح تا پاسی از شب وسیله نقلیه به شهر و برعکس تردد می‌کند، اما در فصول سرد سال این جاده با بارش برف اغلب اوقات مسدود می‌شود و به دلیل صعب‌العبور بودنش رفت‌وآمدها کاهش پیداکرده و اهالی برای تأمین نیازهای ضروری‌شان از شهر با مشکل مواجه هستند. در روز با کمک خودروهای عبوری خودمان را به سولقان می‌رسانیم، اما متأسفانه در شب هیچ وسیله حمل‌ونقل عمومی برای مردم روستا در نظر گرفته نشده و زن و فرزند مردم باید یا کنار جاده بایستند و منتظر ماشین عبوری با همه خطراتش باشند یا با کرایه‌های گزاف تاکسی، مسیر روستا تا شهر را طی کند.»
- ضرورت تجهیز امکانات روستاها برای جلوگیری از مهاجرت
«احمد صابری» بخشدار کن دلیل برخوردار نبودن روستاهای حریم غربی پایتخت را از حداقل امکانات دوگانگی مدیریت در این بخش می‌داند: «۱۳ روستا در غرب تهران واقع‌شده است که ۸۳۰ کیلومترمربع وسعت و نزدیک به ۱۳ هزار نفر جمعیت دارد. روستاهای واریش و وردیج در بخش غربی با جمعیتی حدود هزار نفر و ۱۱روستای دیگر از جمله سولقان با جمعیت ۵۰۰نفری، کشار علیا و سفلی با حدود ۲ هزار نفر، سنگانات حدود ۴ هزار نفر، رندان۷۰۰ نفر، طالون ۳۰۰ نفر، کیگا ۸۰۰ نفر و امامزاده داود(ع) ۳۰۰ نفر روستاهای این بخش را شامل می‌شود.
باتوجه به جمعیت این بخش باید به ارتقای کیفیت خدمات زندگی در روستاها بیشتر توجه شود. با وجود نزدیکی این روستا و فاصله ۵کیلومتری آن با مناطق شهری پایتخت، برخی از آنها مانند طالون یا رندان و... هنوز از امکانات اولیه محروم هستند. علت این مشکل هم مدیریت دوگانه است. برابر قانون، دهیاران و شوراهای اسلامی روستا متولی پاسخگویی به همه مسائل روستاها هستند، ولی متأسفانه اداره حریم شهرداری‌ها خارج از ضوابط در امور حریم روستاها دخالت می‌کنند که این موضوع باعث اعتراض و ناراحتی مردم نیز شده است. این دوگانگی مدیریت باید به لحاظ ساختاری اصلاح شود.
از آنجا که کاهش مهاجرت روستاییان به شهرها در کاهش معضلات شهری مؤثر است، توجه به رشد کیفیت خدمت‌رسانی در روستاها باید به‌عنوان یک الزام در دستور کار قرار بگیرد. یکی از بهترین راهکارها برای اینکه مردم از روستاها به سمت شهرها مهاجرت نکنند، این است که امکانات حمل‌ونقل عمومی در روستاها و اطراف شهرها توسعه یابد. هرچه امکانات بیشتری در اختیار روستاییان قرار بگیرد، آنها به مهاجرت تمایل کمتری نشان می‌دهند و به شغل اجدادی‌شان می‌پردازند. روستا کانون تولید است و هرچه در این مناطق خدمت‌رسانی بیشتری صورت گیرد زمینه تولید ثروت فراهم می‌شود و آسیب‌ها نیز کاهش می‌یابد.»