همشهری آنلاین _ مژگان مهرابی: تولیت این مکان آموزشی را که در محله ازگل واقع شده و یکی از شاخص‌ترین حوزه‌های علمیه شهر تهران است، آیت‌الله «کاظم صدیقی» برعهده دارد که همین امتیاز بارز آن محسوب می‌شود. مزیت دیگر این مرکز دینی اجرای برنامه‌های آموزشی با رویکرد مهارت‌آموزی و برگزاری اردوهای جهادی در آن است. هر ساله شمار قابل توجهی از دانش‌آموختگان این مرکز برای کمک به افراد آسیب‌دیده یا انجام فعالیت‌های عمرانی راهی مناطق محروم می‌شوند و با همکاری هم سعی در گره‌گشایی از کار هموطنان نیازمند خود دارند. اینکه در حوزه علمیه امام خمینی(ره) چه برنامه‌های شاخص دیگری اجرا می‌شود در این گزارش می‌خوانید.
انتهای خیابان گلستان شرقی در محله ازگل، ساختمان حوزه علمیه به خوبی پیداست. بنایی نوساز با نمایی آجری و بسیار زیبا. دیدنش هویت مساجد قدیمی ایران را متصور می‌کند. در کنارش مسجد امام رضا(ع) قرار دارد و یک مؤسسه فرهنگی. ورودی حوزه درست روی دیوار مقابل، عکس مردی به چشم می‌خورد، شاید تصویر کسی باشد که در شکل‌گیری اینجا نقش داشته است. سمت چپ ورودی اتاق حراست است و در همانجا راهرویی قرار گرفته که به حیاط حوزه راه دارد. محوطه حوزه جلوه چشمنوازی دارد. معماری‌اش منحصربه‌فرد و خیره‌کننده است. دورتادور حیاط رواق‌هایی است که هر کدام‌شان کاربرد خاصی دارند. میانه حیاط، اما طراحی جالبی دارد. در دو طرف آن پلکانی است که به طبقه پایین می‌رسد. بالای آن هم از ابتدا تا انتها باغچه‌ای است سرسبز و وسیع. با پایین رفتن از پله‌ها نخستین چیزی که به چشم می‌آید، ۲ حوض بزرگ است با فواره‌هایی که اگر باز باشند، خنکای نسیم آب را تا فاصله چند قدمی به خوبی می‌توان احساس کرد. هرچه هست فضای دلنشینی دارد اینجا، به‌خصوص رواق‌هایی که منظم زیر طاق‌نماها قرار گرفته‌اند. معماری آن برگرفته از حوزه علمیه آقا بزرگ کاشان است و زیبایی‌اش را هم وامدار آن است.
- کلاس درس در شبستان حوزه
اتاق مدیریت در یکی از رواق‌ها قرار دارد. بنایی دوطبقه و مدور که فضای میانی آن راهرویی است بلند و دورتادورش اتاق‌هایی دیده می‌شود که هرکدام کاربرد مشخص دارد. کنار اتاق مدیریت اتاق مشاور فرهنگی است و باقی اتاق‌ها مربوط به خوابگاه طلاب می‌شود. طبقه پایین رواق هم همین ساختار را دارد با این تفاوت که در سالن پایین حوضچه کوچکی جانمایی شده برای نشاط طلبه‌های جوان. حجت‌الاسلام مرادی مسئول حوزه علمیه در اتاق مدیریت، پذیرای مهمانان است. فضای‌کاری او عاری از هر نوع تجملاتی است. کف اتاق پوشیده از موکت و امکاناتش به یک کمد کتاب بسنده می‌شود. حجت‌الاسلام مرادی صحبت‌هایش را با اشاره به اینکه در حوزه علمیه امام خمینی(ره) ۸۰ طلبه مشغول تحصیلند، شروع می‌کند: «در حوزه علمیه شماره ۲، طلبه‌های نوجوان و سطح یک درس می‌خوانند. در کنار کلاس‌های درسی، برای آنها برنامه‌های متنوع پژوهشی، ورزشی و اردوهای جهادی در نظر گرفته شده است.»
- اردوی جهادی
یکی از فعالیت‌های مهم و ارزنده این حوزه علمیه که باعث شاخص شدن آن در بین دیگر مراکز دینی و حوزوی شهر و کشور شده است، برگزاری اردوهای جهادی است. حجت‌الاسلام مرادی در این‌باره توضیح بیشتری می‌دهد: «طلاب ما در اغلب حرفه‌ها مهارت دارند. برای همین در اردوهای جهادی از آنها استفاده می‌کنیم. در بحران‌های طبیعی نخستین گروهی که در محل حادثه حاضر می‌شود، طلبه‌های این مرکز هستند. به‌طور مثال بچه‌های ما در زلزله بندرعباس، سی‌سخت، سیستان و بلوچستان، سیل آق‌قلا و پل‌دختر حضور پررنگی داشتند. آنها علاوه بر خدمت‌رسانی، معمولاً در محوطه بخشداری ایستگاه صلواتی دایر و از مردم پذیرایی می‌کنند. در کنار میزبانی مشکلات شهروندان را هم جویا می‌شوند تا اگر کسانی نیاز به کمک داشتند، یاری‌شان کنند.» به گفته حجت‌الاسلام مرادی، هر بار تعدادی از طلبه‌ها به مناطق محروم یا بحران‌زده اعزام می‌شوند. آنجا همچنان کلاس‌شان دایر است. باقی هم در حوزه علمیه می‌مانند و به امور درسی‌شان می‌رسند. او ادامه می‌دهد: «هر سال دهه محرم به مناطق محروم می‌رویم و نذر آبرسانی داریم. سال گذشته به منطقه عشایری خوزستان رفتیم و با هماهنگی آبفای روستایی، ۲ روستای منگژدی و برد حلوا در اندیکای خوزستان را لوله‌کشی آب شیرین کردیم.»
- نذر آبرسانی
«جواد حیدری» مسئول تذهیب حوزه و «ابوالفضل اسدی» یکی از طلبه‌ها که بارها در اردوهای جهادی شرکت کرده‌اند در جمع‌مان حاضر می‌شوند. حیدری خاطرات خوشی از اردوهای جهادی دارد: «خدمت به مردم لذت خاصی دارد و اینکه مشکلی از سر راه آنها برداشته شود، به‌خصوص آبرسانی به مناطق محروم. از اول ماه محرم شروع می‌کنیم تا روز تاسوعا با ذکر یا اباالفضل(ع). سال گذشته در اندیکای خوزستان حدود ۱۰۰ کیلومتر لوله‌کشی کردیم آن هم در مدت ۹ روز. بچه‌ها چند گروه شده بودند. از صبح تا غروب بی‌وقفه کار می‌کردند و کسی از خستگی گلایه نمی‌کرد. آنجا مراسم سخنرانی و روضه‌خوانی هم داشتیم که با استقبال اهالی مواجه می‌شد.»
- برپایی موکب در موسم پیاده‌روی اربعین
از دیگر برنامه‌های جهادی این حوزه برپایی موکب قاسم بن‌الحسن(ع) است که در موسم پیاده‌روی اربعین انجام می‌شود. حیدری می‌گوید: «صبح تا عصر بچه‌ها پیاده‌روی و هنگام عصر با برپایی موکب از زائران پذیرایی می‌کنند. هرکاری که در توان داشته باشند از واکس زدن کفش تا اطعام زائران را انجام می‌دهند.» ابوالفضل اسدی در ادامه صحبت‌های حیدری به نکات خوبی اشاره می‌کند: «محوریت برنامه‌های این حوزه پژوهش و تحقیق است. در کنار تحصیل مهارت‌های زیادی را یاد می‌گیریم. همه بچه‌ها شرکت در اردوهای جهادی را دوست دارند، چراکه حس خوبی به آنها منتقل می‌کند. برآورده کردن امکانات رفاهی مردم آسیب‌دیده از مهم‌ترین اهداف ماست.»
- فعالیت‌های پژوهشی
در این مدرسه دینی، غیر از تحصیل علم برنامه‌های پژوهشی و ورزشی هم برگزار می‌شود. حجت‌الاسلام مرادی در این‌باره توضیح می‌دهد: «همه فعالیت‌ها، اهداف و برنامه‌های این حوزه ثبت شده است. تجربیات خود را یادداشت می‌کنیم تا برای نسل بعد به یادگار بگذاریم. این کار برای نخستین بار در کشورمان انجام می‌شود. در حوزه‌های علمیه دوران گذشته چنین‌کاری صورت نمی‌گرفت که جای خالی آن هم اکنون احساس می‌شود. نکته دیگر اینکه همیشه سعی‌مان بر این بوده که اداره حوزه را به‌صورت علمی‌ـ تحقیقی پیش ببریم. برای همین طلبه‌های این مرکز در زمینه‌های علمی و دینی سرآمد هستند. آنها در همان ابتدای کار به راحتی قادرند قرآن را تجزیه و تحلیل کنند.» به گفته مرادی استادان این حوزه از قم دعوت شده‌اند. طلاب همراه با فراگیری احکام دین، بعضی از موارد را عملی آموزش می‌بینند. مرادی توضیح می‌دهد: «یکی از برنامه‌های طلاب فراگیری تغسیل و تدفین اموات است و دیگر اینکه برای زمان‌شناسی یک دوره نجوم را پشت سر می‌گذارند. همچنین یک روز در ماه روزه استیجاری داریم. این کار باعث می‌شود طلاب علاوه بر تزکیه روح، در تأمین هزینه‌های حوزه هم مشارکت داشته باشند.»
- از کوهنوردی تا فوتبال
این که همه وقت طلاب در حوزه صرف یادگیری مسائل دینی می‌شود، تصور برخی از ماست، اما گویا اینجا اوضاع متفاوت است و برنامه‌های تفریحی و ورزشی زیادی برای طلاب جوان در نظر گرفته شده است. حجت‌الاسلام مرادی می‌گوید: «هر هفته برنامه کوهنوردی داریم و حتی با فدراسیون هماهنگ کرده‌ایم و مرتب یک استاد برای آموزش به اینجا می‌آید. عصرها هم برای شادابی طلاب برنامه ورزشی برگزار می‌شود. هرکسی بنا به علاقه خود می‌تواند یکی از ورزش‌های رزمی، بدمینتون، فوتبال یا والیبال را دنبال کند. حتی سال گذشته همراه با تعدادی از طلبه‌ها از تهران تا مشهد را دوچرخه‌سواری کردیم.»
- کلاس درس در نمازخانه
صحبت‌های مرادی پایان می‌یابد و او از «منصور مقدمی» می‌خواهد تا بخش‌های مختلف حوزه علمیه را به ما نشان دهد. مقدمی از نمازخانه شروع می‌کند. فضای بسیار زیبایی که در واقع شبستان مسجد امام رضا(ع) است و در سمت چپ حیاط قرار دارد. این فضای بزرگ با شیوع ویروس کرونا به کلاس درس تبدیل شده است. حضور در شبستان و دیدن گچبری‌های نقش بسته روی سقف حال ما را خوش می‌کند، نوعی حس سبکی آمیخته با شعف، درست مثل زمانی که در یک مکان مقدس حضور می‌یابیم. درچهارگوشه شبستان ۴ کلاس درس دایر است. دانش‌آموزان پای درس استاد نشسته و گوش به تدریس او داده‌اند. نظمی که اینجا حاکم است خبر از مدیریت خوب حوزه می‌دهد.
- اولویت حوزه علمیه
انجام کارهای پژوهشی است
«حسن برزگر» معاون پژوهشی حوزه علمیه است. او اولویت برنامه‌های این مرکز را انجام کارهای پژوهشی می‌داند. برزگر می‌گوید: «نوشتن مقاله و فعالیت‌های پژوهشی کمک زیادی به افزایش دانش طلاب می‌کند. هر فصل اردوی بازدید از دیگر حوزه‌های علمیه کشور را داریم. در این اردوها طلبه‌های نوجوان ما یاد می‌گیرند چطور مقاله بنویسند. این‌گونه با ساختار مقاله‌نویسی آشنا می‌شوند و موظفند که کار تحویل دهند. یک اردوی مهارتی هم داریم که معمولاً به قم می‌رویم و در مدارس حوزوی آنجا بچه‌ها فن خطابه و تندخوانی را تمرین می‌کنند و همچنین طب سنتی را یاد می‌گیرند.» به گفته برزگر، حوزه علمیه کتابخانه بزرگی با حدود ۱۰ هزار جلد کتاب دارد و طلبه‌ها موظفند روزی ۲ ساعت در آنجا مطالعه کنند. او ادامه می‌دهد: «از دیگر فعالیت‌های حوزه، ترویج روضه‌های خانگی و اجرای برنامه‌های مذهبی در ایستگاه‌های مترو است. در خود محله ازگل هم کارهای فرهنگی انجام می‌دهیم.»
- داستان شکل‌گیری یک حوزه با ۱۶ حجره
شکل‌گیری حوزه علمیه امام خمینی(ره) داستان جالبی دارد که شنیدنش خالی از لطف نیست. حجت‌الاسلام مرادی می‌گوید: «آیت‌الله بهجت در دیداری که با آیت‌الله صدیقی داشتند به او گفته بوده که در تهران هم حوزه علمیه راه‌اندازی کنید. آن زمان آیت‌الله صدیقی امام جماعت مسجدجامع ازگل بودند. ایشان هم دست به کار می‌شود و بالای مسجدجامع ازگل ۱۶ حجره راه‌اندازی می‌کند. آیت‌الله جزایری هم که خیلی به این موضوع مشتاق بودند قول مساعدت می‌دهند و به این صورت حوزه شکل می‌گیرد. گروه اولی که در حوزه تدریس می‌کردند از شاگردان آیت‌الله جزایری بودند.» به گفته مرادی، بعد از مدتی زمین فعلی حوزه علمیه توسط جمعی از خیّران خریداری می‌شود. یکی از افرادی که در ایجاد بنای حوزه تلاش زیادی کرد، مرحوم «سعید مرتضوی» بود که بیشترین هزینه خرید زمین و ساخت‌وساز حوزه را تقبل می‌کند. مرادی ادامه می‌دهد: «یکی از همسایه‌ها، همسر مرحوم مرتضوی، مرتب غذا درست می‌کرد و برای طلبه‌ها می‌آورد. یک روز به آیت‌الله صدیقی می‌گوید که همسرم بازنشسته است و دوست دارد در کارهای خیر و اداره حوزه کمک کند. او وضع مالی خوبی داشت. بخش قابل توجهی از زمین حوزه را خریداری کرد و با کمک خیّران اینجا شکل گرفت. ساخت حوزه ۱۲ سال طول کشید. درست ۲ ماه بعد از افتتاح حوزه، مرحوم مرتضوی که جانباز بودند، به درجه رفیع شهادت نایل شد. مزار او کنار مزار شهدای گمنام در حیاط حوزه است.»
- حضرت آیت‌الله کاظم صدیقی:
پاسخ همه نیازهای انسان در حوزه‌های علمیه است
تولیت حوزه علمیه امام خمینی(ره) را آیت‌الله صدیقی برعهده دارد. او درباره اهمیت حوزه علمیه جهادی می‌گوید: «امروز با همه قوا زرق و برق دنیا را با هنر به خورد جوان‌ها می‌دهند و آنها را از دین جدا می‌کنند. ما باید زیبایی‌ها و هنری داشته باشیم. باید هنرها را در خدمت دین قرار بدهیم تا بتوانیم جوان‌ها را جذب و آنها را از اسارت شیاطین آزاد کنیم. اگر خودمان اسیر باشیم نمی‌توانیم اسیر آزاد کنیم. باید خودمان حر باشیم تا بتوانیم دیگران را از این اسارت آزاد کنیم. امروز حوزه‌های علمیه نقش سربازخانه‌ها و پادگان‌های حفاظتی را دارند. یک کسی تولید کند، یک کسی باید توزیع کند، یک کسی باید تدارک ببیند، یک کسی باید در خط مقدم تیراندازی کند، آن پادگانی که امروز باید تمام نیازهای فرهنگی جامعه را در دستور کار خود قرار بدهد و تولید کند و برای توزیع به عوامل خود معرفی کند حوزه‌های علمیه هستند.»