همشهری آنلاین _ سمیرا باباجانپور: تهران امروز هرچند دیگر آن دشت بزرگ و سرسبز سده‌های گذشته نیست و دیگر از آن باغشهر قدیم خبری ندارد با وجود این هنوز ظرفیت‌های عظیم منابع طبیعی در خود دارد که با بهره‌گیری از آنها می‌توان بخشی از مشکلات تهران را حل کرد. کافی است نگاهی به حواشی و روستاهای کوهپایه‌ای تهران بیندازید تا به این نکته برسید. روستاهای بالادست منطقه ۵، روستاهای مناطق یک و ۲ و البته روستاهای شمیرانات از جمله ظرفیت‌های طبیعی تهران به شمار می‌روند.
محله کن یکی از مهم‌ترین ظرفیت‌های منابع طبیعی را در خود دارد. هرچند این محله چند دهه است که هویت روستایی خود را با هویت محلی جایگزین کرده و با منطقه ۵ ادغام شده است اما هنوز نشانه‌های فراوانی از هویت روستایی در خود دارد. باغ‌های به هم پیوسته و بافت بومی و محلی بسیار منسجم و البته آداب و رسوم منحصربه‌فرد بومیان کن را می‌توان از جمله ویژگی‌های آن برشمرد. در این میان باغ‌های کن ظرفیت بالقوه‌ای برای تبدیل شدن به بوم‌گردی دارند.
- بوم‌گردی راه‌حل نجات باغ‌ها
«علیرضا بزرگی» عضو شورایاری و یکی از باغداران کن که برای ایجاد ظرفیت‌های بوم‌گردی در باغ‌های کن تجربیات تازه‌ای را آغاز کرده است، می‌گوید: «امروز یکی از راهکارهایی که مدیران شهری به دنبال آن هستند و برای صاحبان باغ هم ایجاد منفعت کرده، بوم‌گردی است. باغ‌های کن به دلیل موقعیت خاصشان می‌توانند از این ظرفیت بهره‌ببرند و پذیرای گردشگران باشند. در بوم‌گردی حتی باغ‌هایی با متراژ کوچک هم قابلیت تبدیل شدن و ایجاد یک کسب و کار جدید را دارند.» وی ادامه می‌دهد: «نمونه این طرح البته در روستاهای بالادست در حال پیگیری و اجراست که به نتایجی هم رسیده. با این کار، مشکل حفظ فضای سبز حل خواهد شد. به مشکل درآمدی مالک، رسیدگی و جلو ساخت‌وسازها به‌صورت خودکار گرفته می‌شود. ضمن اینکه زمینه حضور سرمایه‌گذاران برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری هم فراهم می‌شود.»
او که مدتی است امکان تجربه بوم‌گردی را برای گردشگران تهرانی در باغ خود فراهم کرده است از تجربه‌های خود در این زمینه می‌گوید: «از سال ۱۳۹۷ به دنبال این قضیه بودم و حتی به وزارت میراث فرهنگی و گردشگری هم برای گرفتن مجوزها رفتم. اما با توجه به فرایندهای طولانی اداری و البته حضور در شورایاری این موضوع را رها کردم تا شائبه‌ای برای استفاده از عنوانم به وجود نیاید.
با این حال نخستین تجربه‌ها از حضور گردشگران در باغ‌های کن شروع شد که به دلیل کرونا ادامه نیافت. اما عملاً از اواسط امسال دوباره تورهای گردشگری رونق گرفت و به‌صورت رایگان از گردشگران برای حضور در باغم دعوت کردم و از آنها پذیرایی کردم. پاییز، من کرسی کوچکی در باغ گذاشتم و افرادی که آمده بودند در فضای مجازی عکس‌هایی به اشتراک گذاشتند که در مدت کوتاهی استقبال عجیب و غریبی شد. با توجه به امکاناتی که فراهم کردم هم مبلغی برای اسکان گرفتم و هم بخش زیادی از میوه‌های باغم را نقد به فروش رساندم.»
وی ادامه می‌دهد: «با توجه به تجربه‌ام با این حال پذیرایی از گردشگران دارای مشکلات و موانعی است که نمی‌شود بی‌محابا وارد آن شد. مسائل اخلاقی و امنیتی و البته حواشی این کار باید دارای قوانین و مقرراتی شود که این کار شکل بگیرد.» بزرگی معتقد است که با وجود زیرساخت‌های متعدد بوم‌گردی در محله کن در صورت فراهم شدن شرایط می‌توان از این موقعیت برای حفظ سرمایه فضای طبیعی باغ‌ها استفاده کرد.
- تقویت گردشگری با مرمت خانه‌های قدیمی و تاریخی
«اکبر عسکری» بازیگر تئاتر و سینما و چهره شناخته شده آگهی‌های تبلیغاتی است که علاقه زیادی نیز به زادگاه خود یعنی محله کن دارد. او که خانه پدری‌اش را برای سکونت موقت خود در تعطیلات بازسازی کرده در مورد ظرفیت ایجاد بوم‌گردی در بافت باغی و مسکونی کن می‌گوید: «کن گنجی گرانبها برای تهران است که فعلاً از دست سوداگران و زمین خوران در امان مانده. خانه‌های محله کن قابلیت زیادی برای تبدیل شدن به لوکیشن فیلم‌های تاریخی و قدیمی دارند. از طرفی بستری مناسب برای ایجاد فضای بوم‌گردی محسوب می‌شوند. این خانه‌ها یک دکور واقعی و جذاب از زندگی تهرانی‌های اصیل که از زندگی در میان درختان و حیاط و حوض لاجوردی لذت می‌بردند به ما نشان می‌دهد. البته چندین خانه تا امروز لوکیشن فیلم‌ها و سریال بوده‌اند اما به دلیل اینکه بسیاری از خانه‌های قدیمی در حال تخریب هستند و بودجه زیادی برای بازسازی لازم دارند کسی برای مرمت آنها اقدام نمی‌کند.»
- باغداران؛ قربانی فقدان برنامه‌ریزی در تهران
یکی از راه‌هایی که از ابتدای طرح حفظ و صیانت از باغ‌های کن مطرح شد، تبدیل باغ‌ها به عرصه‌های عمومی بود. یعنی مالک تحت شرایط ناعادلانه‌ای باغش را در اختیار عرصه‌های عمومی و رفت‌وآمد مردم شهر بگذارد. هیچ‌گاه طی سال‌هایی که این موضوع مورد پذیرش برخی مدیران شهری بود در مورد هزینه هنگفت آن برای تملک باغ‌ها صحبتی نشد؛ هزینه‌ای که بی‌شک از توان مالی شهرداری خارج است.
«علیرضا محبعلی» یکی از باغداران این محله معتقد است که باید واقعیت‌ها را در مورد باغ‌های کن دید و از ایده‌آل‌ها فاصله گرفت. او می‌گوید: «چرا بار سنگین فقدان برنامه‌ریزی‌ها را مردم کن باید بپردازند؟ سال‌هاست که باغداری در کن دیگر شغل نیست و نمی‌تواند بخش کوچکی از هزینه‌های زندگی مردم را تأمین کند. از طرف دیگر بوم‌گردی نیازمند فراهم کردن زیرساخت‌هایی است که متولیان باید پا پیش بگذارند. ضمن اینکه باید برای بوم‌گردی بافت مذهبی، سنتی و طبیعی کن را مد نظر قرار داد. کارهای خودجوشی هم که در این زمینه انجام می‌شود نیازمند همراهی بیشتر است تا از هدف اصلی خود که حفظ فضای سبز و ایجاد درآمد پایدار با رعایت موازین قانونی برای صاحبان املاک است، خارج نشود.»