همشهری آنلاین _ مریم قاسمی: ۲۵ کوچه بن‌بست دارد که انتهای آن به دیوار سیلوی قدیمی تهران می‌رسد و تعدادی خانه که در فاصله چند متری از بن‌بست‌ها قرار گرفته‌اند. این محله معابر باریک و ناهمگونی دارد. فرسودگی از در و دیوار خانه‌های آجری یک و دوطبقه آن هویداست. این محله را به نام «گلابدره» می‌شناسند با بیش از ۷۰ سال قدمت. اهالی می‌گویند نام «هزار مشکل» برای این محله برازنده‌تر است، آنها برای بهبود وضع زندگی و نوسازی خانه‌های فرسوده با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این گزارش به کمک اهالی، مشکلات نوسازی خانه‌های فرسوده این محله منطقه ۱۶ را بررسی کرده‌ایم.
محله آرام به نظر می‌رسد. چند خانم مسن جلو یکی از خانه‌ها با هم حرف می‌زنند. یکی که «کبری خانم» صدایش می‌کنند، خطاب به من می‌گوید: «آقا! با کی کار داری؟» و چند سؤال رگباری دیگر. من مجبور می‌شوم سیر تا پیاز ماجرا و علت آمدن به این محله را برایشان تعریف کنم. وقتی متوجه می‌شوند که درجست‌وجوی مشکلات اهالی هستم و اینکه چرا این‌قدر خانه فرسوده در اینجا وجود دارد، خانه آجری «مشهدی جعفر» را نشانم می‌دهند. کبری خانم می‌گوید: «حرف مش جعفر حرف همه اهل محل است؛ قبولش داریم. فقط زنگ خانه‌شان خراب است. چند ضربه‌ریز به در بزنید، خودش می‌آید دم در.»
- مشکلات محله یکی دو تا نیست
در می‌زنم. صدایی به ملایمت می‌گوید: «بله؟ صبر کنید. الان می‌آیم.» پیرمردی است مرتب. وقتی متوجه موضوع گزارشمان می‌شود، دستش را سمت قسمت برآمده دیوار می‌برد و با اشاره انگشت طبله را روی زمین می‌ریزد، بعد به دیوار تکیه می‌زند، می‌گوید: «مشکلات ما یکی دوتا نیست. متراژ همه خانه‌ها حدود ۵۰مترمربع است، خراب کردن و دوباره ساختن برای کسی نمی‌ارزد. ضمن اینکه اکثر خانه‌ها سند مالکیت ندارند. ۵۰ سال پیش شرکت راه‌آهن این زمین‌ها را به کارگرهایش داد تا برای خودشان خانه بسازند. البته آن زمان هیچ مشکلی وجود نداشت تا اینکه بعد از گذشت چند دهه، خانه‌ها فرسوده و فرسوده‌تر شدند. حالا اگر زلزله‌ای بیاید معلوم نیست چه اتفاقی می‌افتد. آیا کسی از این مهلکه جان سالم در می‌برد؟»
- قانونی که به ضرر مردم عوض شد
«حاج منصور» که از بازنشستگان شرکت راه‌آهن است به چرایی اقدام نکردن برای نوسازی این‌طور جواب می‌دهد: «چرا نه. ما می‌خواهیم این کار را بکنیم، اما شهرداری اجازه نمی‌دهد. تا یک سال قبل برای ما مدام جلسه می‌گذاشتند و تشویقمان می‌کردند که خانه‌ها را با هم تجمیع کنیم و بسازیم. اما امسال که با همسایه‌ها توافق کرده‌ایم و به شهرداری مراجعه می‌کنیم، می‌گویند قانون عوض شده و نمی‌توانیم برای شما چنین مجوزی صادر کنیم. مگر می‌شود قانون و مقررات شهرسازی به ضرر مردم محروم عوض شود؟» این شهروند اضافه می‌کند: «چون خانه‌های ما در نزدیکی سیلوی تهران است به ما مجوز تجمیع و انبوه‌سازی به شکل قبل نمی‌دهند. می‌گویند اینجا در حریم یکی از بناهای میراث فرهنگی (سیلوی تهران) است و از شهرداری خواسته‌اند به جای مجوز ساخت آپارتمان‌های ۵ و۶ طبقه، فقط برای ۳ طبقه جواز ساخت به شهروندان بدهند. هیچ سازنده‌ای هم این شرایط را قبول نمی‌کند.»
- در حق ساکنان محله «گلابدره» کم‌لطفی شده است
«محله گلابدره باید از نظر بافت مسکونی و خدمات مثل محله هزار دستگاه نازی‌آباد باشد، اما به دلیل کم‌لطفی‌ها و کم‌کاری‌هایی که در سنوات گذشته انجام شده، به چنین وضعیتی افتاده است.» «محمد گودرزی» دبیر شورایاری محله نازی‌آباد، دنباله جمله‌اش را می‌گیرد: «ساکنان این محله بلاتکلیفند و نمی‌دانند چه کنند. یک روز به آنها می‌گویند خانه‌ها متراژ پایین و ریزدانه هستند و برای نوسازی باید حداقل ۵، ۶ پلاک فرسوده با هم تجمیع شوند. یک روز دیگر اعلام می‌کنند میراث فرهنگی روی این زمین‌ها دست گذاشته و شهرداری اجازه ندارد برای ساخت آپارتمان بیش از ۳ طبقه مجوز بدهد. اگر مسئولان میراث فرهنگی در این زمینه ادعایی دارند باید خانه‌های مردم را بخرند و بعد هر برنامه‌ای را که می‌خواهند در این محدوده پیاده کنند و اگر نمی‌توانند و چنین بودجه‌ای ندارند، جلو راه مردم سنگ نیندازند و بگذارند ساکنان محله با تجمیع و نوسازی خانه‌ها طبق روال سابق، احساس آرامش کنند.»
- ریل به جای تیرآهن در سقف
«جمشید جباری»، یکی دیگر از هم‌محله ای‌ها، درباره تاریخچه شکل‌گیری محله گلابدره نکات جالبی می‌گوید: «زمین‌هایی که در این محدوده می‌بینید مسیر خط آهن بوده که حدود ۷۰ سال قبل با جمع‌آوری ریل‌های قطار آزاد شده است. آن زمان شرکت راه‌آهن این زمین‌ها را در قطعه‌بندی‌های کوچک در اختیار کارگرانش گذاشت تا خانه بسازند. شرکت راه‌آهن برای کمک به این اقشار، مقدار زیادی ریل اسقاطی و فرسوده را در اختیار مردم گذاشت تا در ساخت خانه به جای آهن‌آلات استفاده کنند. ریل‌های قطار که سنگین‌تر از آهن معمولی بودند در سقف خانه‌ها کار شدند و خانه‌ها یکی‌یکی کنار هم ایستادند. حالا، پس از گذشت ۷۰ سال، همه خانه‌ها فرسوده شده و سقفشان نیز دیگر تحمل وزن سنگین ریل‌های راه‌آهن را ندارد و هر لحظه امکان دارد روی سر خانواده‌ها فرو بریزند.» جباری می‌گوید: «معضل فرسودگی خانه‌های محله گلابدره موضوع کوچکی نیست که از کنارش بگذریم. جان بیش از ۱۳۰ خانوار و ۸۰۰ نفر در خطر است. کاش مسئولان شهرداری منطقه۱۶ برای حل مشکلات نوسازی خانه‌های فرسوده در محله گلابدره تسهیلات ویژه‌ای در نظر می‌گرفتند.»
- یک بام و دو هوا
محله گلابدره به ۲ بخش تقسیم می‌شود؛ یک بخش کوچه‌های بن‌بست است که امتداد آن تا دیوار سیلوی تهران کشیده شده و بخش دیگر مربوط به ۱۲، ۱۳ خانه سنددار در جوار خیابان شهید امامی است که قدمتی بین ۷۰ تا ۷۵ سال دارند. جباری که بارها مشکلات اهالی را پیگیری کرده نمونه دیگری از مشکلات اهالی را مطرح می‌کند: «خودتان قضاوت کنید. خانه‌های محله گلابدره قدمت و فرسودگی یکسانی دارند. پس چرا باید یک قسمت از محله در بافت فرسوده قرار بگیرد و به مالکان امتیاز و تسهیلات ویژه‌ای مثل تراکم و... بدهند و برای ساکنان قسمت دیگر این‌طور نباشد؟ باید در محدوده‌بندی بافت فرسوده در محله گلابدره بازنگری شود تا همه بتوانند به شکل عادلانه از این تسهیلات استفاده کنند. جالب اینکه در این بخش، مالکان خانه‌ها سند مالکیت هم دارند.»
- خانه‌های مشکوک و یک دنیا حرف و حدیث
راهم را به یکی دیگر از کوچه‌ها کج می‌کنم. جوانکی که سر کوچه منتظر کسی است، می‌پرسد: «جنس می‌خواهی؟ چی می‌خواهی؟» می‌گویم: «نه. کار دیگری دارم. شما برای نوسازی خانه مشکل ندارید؟» با لحنی زننده می‌گوید: «برو آقا جان! اشتباه آمدی. اینجا کسی نمی‌خواهد خانه‌اش را بسازد. دست از سر ما بردارید.» چند دقیقه بعد خودرو شاسی‌بلندی از راه می‌رسد و جوانک سیاهپوش با چند کیسه کوچک سوار می‌شود و همراهشان می‌رود. یکی از شهروندان که شاهد ماجراست با ایما و اشاره سمت مسجد محله را نشان می‌دهد و مرا به آنجا می‌کشاند تا با هم حرف بزنیم: «متأسفانه در این محله خانه‌های مشکوک زیاد است. باید مراقب باشید تا با قاچاقچی‌ها یا خلافکارها برخورد نکنید؛ جانتان به خطر می‌افتد. شنیده‌ام آشپزخانه‌های مخفی تولید شیشه هم هست... ت.» اضافه می‌کند: «بافت محله طوری است که بی‌دردسر می‌توانند به خلافشان برسند. تعداد خانه‌های مشکوک در محله گلابدره کم است، اما همین هم باعث رنج و عذاب است؛ از آشپزخانه‌های تولید شیشه تا خانه‌هایی که مردان و زنان غریبه به آنجا رفت‌وآمد دارند.»
- معاون معماری و شهرسازی شهردار منطقه۱۶:
تسهیلات برای تجمیع پلاک‌های فرسوده برقرار شد
«در نقشه طرح تفصیلی، بافت فرسوده محله نازی‌آباد همین جاست.» معاون معماری و شهرسازی شهردار منطقه۱۶ این را می‌گوید و ادامه می‌دهد: «محله گلابدره از شمال به بزرگراه بعثت، از شرق به سیلوی تهران، از غرب به خیابان شهید امامی و شرکت آب و فاضلاب محدود می‌شود و طبق آمار ۱۳۳ پلاک، ۲۵ کوچه بن‌بست، ۱۹۰خانوار و ۸۰۰ نفر ساکن دارد که از این آمار قریب به ۱۰۰ پلاک طبق نقشه طرح تفصیلی در محدوده بافت فرسوده قرار گرفته است.» «مسعود زارع» اضافه می‌کند: «نوع بافت مسکونی و قیمت پایین زمین در این محله باعث شده تا سازنده‌ها تمایل زیادی برای ساخت‌وساز نشان ندهند. البته امسال اوضاع کمی بهتر شده و چند پلاک تجمیعی در این محله وجود دارد که یکی مراحل پایانی را می‌گذراند. با همکاری جمعی از مالکان قصد داریم پروژه تجمیعی جدیدی را در ضلع شمال مجتمع در حال ساخت، در انتهای کوچه نیلوفر و نزدیک مسجد صاحب‌الزمان(عج) آغاز کنیم.» معاون معماری و شهرسازی شهردار منطقه۱۶ می‌گوید: «شرکتی که طرح تجمیع پلاک‌ها را در این محله شروع کرده، تاکنون کارهای خوبی انجام داده است. امیدواریم با همکاری و مشارکت مردم اتفاق‌های خوبی برایشان رقم بخورد.» او اضافه می‌کند: «هیچ مانع و محدودیتی برای تجمیع پلاک‌های فرسوده وجود ندارد. حتی مالکان خانه‌های بدون سند هم می‌توانند با مراجعه به اداره ثبت اسناد و ارائه قولنامه برای ملک خود سند بگیرند. از شهروندان تقاضا می‌کنم که به شایعه‌ها توجه نکنند. چون طبق قانون سال۱۴۰۰ به پلاک‌های تجمیعی مجوز ساخت آپارتمان با یک طبقه تشویقی داده می‌شود. حتی ساکنان بخش دیگر محله گلابدره که در قسمت بافت فرسوده قرار نگرفته‌اند با تجمیع ۴ پلاک می‌توانند از همین تسهیلات بهره‌مند شوند. اکنون طبق عرض گذر ۶ یا ۸ متری املاک به مالکان مجوز ساخت آپارتمان۴ یا ۵ طبقه داده می‌شود.»