همشهری محله _ مریم قاسمی : آمار بالای قطع عضو و تصادفات منجر به فوت به دلیل برخورد خودرو با گاردریل‌های وسط بزرگراه‌ها سابقه زیادی دارد و تکرار آن باعث شد که سازمان‌های مرتبط به فکر چاره‌اندیشی و پیدا کردن راه‌حل برای این مشکل بیفتند که جمع‌آوری این تجهیزات آهنی تیز و برنده از معابر بزرگراهی و کمربندی‌ها یکی از این راهکارهاست. اما اینکه چرا گاردریل‌ها به جای اینکه حافظ جان باشند قاتل جان می‌شوند و سؤالاتی از این دست را درگفت‌وگو با سرهنگ «مصطفی زینی‌وند»، رئیس اداره مهندسی پلیس راهور تهران، بررسی کردیم.
از گاردریل‌ها به‌عنوان جلاد و گیوتین جاده یاد می‌شود و علت آن تصادفات منجر به قطع دست و پای سرنشینان و رانندگان خودروست، پس چرا هنوز از این تجهیزات ترافیکی در محدوده معابر استفاده می‌شود؟
فراموش نکنیم که هدف اصلی از نصب گاردریل‌ها در بزرگراه‌ها گرفتن قدرت و انرژی خودروهایی است که به دلایل مختلفی چون خواب‌آلودگی راننده‌ها، کاهش دید، سرعت زیاد و ناتوانی درکنترل وسیله نقلیه و... از مسیر اصلی خارج می‌شوند و احتمال دارد با خودروهای عبوری لاین مخالف برخورد کنند و حادثه بیافرینند. در واقع، گاردریل‌ها نقش بازدارندگی دارند. از گاردریل‌ها به جز جداسازی مسیر خودروها در معابر، برای ایمن‌سازی موانع خطرآفرین درحاشیه راه‌ها هم استفاده می‌شود. از جمله جدول‌ها، نهرها و آب‌روها، پایه‌های ترافیکی و چراغ‌های راهنمایی و رانندگی، انواع مبلمان‌های شهری، پایه پل‌ها، درختان و مواردی از این قبیل که در صورت خروج وسیله نقلیه از مسیر مستقیم، ایمنی وسایل نقلیه و سرنشینان خودرو را تأمین و جلوگیری می‌کند از برخورد با این موانع و تشدید خساراتی که می‌تواند به وجود آید.
پس اشکال کار کجاست که در کنار مزایایی که برای گاردریل‌ها می‌شمارید، حوادثی از این دست به وجود می‌آید؟
گاردریل‌ها همان حفاظ‌های طولی فلزی یا انعطاف‌پذیرند که به شکل سپر دوموج و سه‌موج بر روی پایه‌های فلزی نصب می‌شوند و قسمت‌های مختلفی دارند، «صفحه مقاوم‌ساز»، «سرسپر»، «لقمه»، «صفحه پشتیبان» و... که باید از سلامت و صحت کامل برخوردار باشند. اگر هرکدام از این قطعه‌های به کار رفته در گاردریل نقص و عیبی داشته باشد دیگر به‌عنوان «حفاظ ایمنی» کاربردی ندارد و می‌تواند شدت خسارت جانی و مالی را در تصادفات احتمالی افزایش دهد و صحنه‌های دلخراشی را به نمایش بگذارد.
با این توضیحات مشخص می‌شود که گاردریل‌ها، قطعات فراوان و پیچیدگی زیادی دارند و نگهداری و پایش روزانه آن به مراتب دشوارتر است.
بله. کاملاً درست است، چون هزینه تعمیر و نگهداری گاردریل‌ها هر سال زیادتر می‌شود. حتی مرمت و بازسازی گاردریل‌ها تابع یکسری ضوابط است. مثلاً گاردریلی که بر اثر تصادف از حالت اصلی و استاندارد خارج می‌شود نباید دوباره نصب شود. آن گاردریل معیوب باید حتماً به کارخانه منتقل شود تا پس از ذوب فلز، مجدد قالب‌بندی و تولید شود که فرایندی زمانبر و دشوار است.
به همین دلیل پلیس راهور با همکاری شهرداری طرح جمع‌آوری گاردریل‌های فلزی را آغاز کرده است؟
«نیوجرسی» جایگزین مناسبی برای گاردریل و مانع خوبی برای جلوگیری از تردد عرضی و غیرمجاز عابران پیاده، خیرگی چشم راننده‌ها به علت تابش نور چراغ وسایل نقلیه در مسیر مقابل در اوقات شبانگاهی است. در ضمن هزینه تعمیر و نگهداری آن نسبت به گاردریل به مراتب کمتر است و از همه مهم‌تر مانع سوانح و تصادف‌ها و مرگ‌های دلخراش می‌شود.
یعنی از این پس نیوجرسی‌ها جایگزین گاردریل‌ها در معابر خواهد شد؟
طرح جمع‌آوری گاردریل‌ها و نصب نیوجرسی‌ها با اولویت معابر بزرگراهی که حالت کمربندی در شهر تهران دارند در حال اجراست. از جمله در بزرگراه‌های آزادگان، شهید یاسینی، امام رضا(ع)، شهید زین‌الدین، شهید فهمیده که حجم بالایی از تردد خودروهای سبک و سنگین در این محورها وجود دارد. مثلاً در جاده امام رضا(ع) یا بزرگراه آزادگان که حالت ترانزیتی دارند، نیوجرسی‌ها در محل‌هایی که اختلاف ارتفاع دارد نصب می‌شود تا مانع سقوط وسایل نقلیه به پایین معبر شود. در نقاطی که سابقه خروج و انحراف وسایل نقلیه در مسیر مقابل دارد هم این کار انجام می‌شود. بزرگراه شهید یاسینی، محدوده پیچ سرخه‌حصار با توجه به حجم خودروهای سنگین و شیب این محور بارها شاهد صحنه‌های دلخراش بوده که یک خودرو به مسیر مقابل منحرف و با تعداد زیادی خودرو شاخ به شاخ شده است.
این طرح ترافیکی شامل محدوده داخل شهر نمی‌شود؟
در این زمینه استثناهایی وجود دارد. مثلاً در یکسری از بزرگراه‌ها و شبکه‌های داخلی شهر نیز طرح جمع‌آوری گاردریل‌ها و جایگزینی نیوجرسی را انجام داده‌ایم، از جمله مسیر شمال به جنوب بزرگراه شهید مدرس، حد فاصل پل شهید مطهری تا میدان هفت‌تیر با توجه به شیبی که وجود دارد یا بزرگراه یادگار امام(ره) قبل از پل شیخ فضل‌الله، بزرگراه شهید چمران حد فاصل پل سئول تا ایستگاه نمایشگاه بین‌المللی.
در مدتی که از اجرای این طرح می‌گذرد آیا بازخوردها و نتایجی به دست آمده است؟
در این مدت که با همکاری شهرداری این میزان گاردریل جمع‌آوری و نیوجرسی جایگزین شده، آمار تصادفات رانندگی و همچنین خسارت‌های مالی و جانی کاهش پیدا کرده و خوشبختانه بازخوردهای مثبت فراوانی از طرف مردم گرفته‌ایم. با این اوصاف در معابر و بزرگراه‌هایی که به تازگی ساخته خواهند شد دیگر شاهد نصب گاردریل‌های فلزی نخواهیم بود. در معابر بزرگراهی جدید از جمله بزرگراه شهید نجفی رستگار، که به تازگی به بهره‌برداری رسیده، از همان ابتدا نیوجرسی به جای گاردریل در میانه معبر نصب شده و بنابراین دیگر دغدغه نداریم که بعد از گذشت زمان با وقوع حوادث تلخ و ناگوار این طرح را اجرا کنیم.
- حذف گاردریل و تعریض بزرگراه
در بزرگراه شهید هاشمی با توجه به اینکه گاردریل‌ها با فاصله از هم و برای تفکیک مسیر رفت و برگشت خودروها در این معبر نصب شده فضای خالی و بی‌استفاده و بزرگی وسط بزرگراه باقیمانده است. زمانی که نیوجرسی‌ها جایگزین گاردریل‌ها در معبرشود از طرفین بخشی ازفضای بی‌استفاده آزاد و به سطح سواره‌رو اضافه می‌شود. همچنین با توجه به حجم تردد خودروها در این مسیر، که به‌ویژه در روزهای پایانی هفته به بهشت زهرا(س) داریم، این فضا می‌تواند حجم بیشتری از خودروها را در این محور پوشش دهد.
- نیوجرسی‌های «مفصلی» در بزرگراه‌ها
نیوجرسی‌هایی که اکنون در شبکه بزرگراهی به کار برده می‌شود از نوع «مفصلی» است که طبق آخرین استانداردها و شاخص‌های وزارت راه ساخته می‌شود. این نیوجرسی‌ها ۶متر طول و یک‌متر ارتفاع دارد.
- تعیین سهم مقصران در صورت نقص گاردریل
اگر در تصادفات رانندگی کارشناسان راهور به این نتیجه برسند که نقصی در گاردریل‌ها وجود داشته، بر اساس تبصره ۳، ماده ۱۴ قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی، مصوب اسفند سال ۱۳۸۹ نسبت به تعیین سهم تقصیر مسببان حادثه اقدام می‌شود.
- گاردریل‌های درون‌شهری جمع‌آوری نمی‌شود
«اولویت جمع‌آوری گاردریل‌ها در محورهای کمربندی است که حجم تردد خودروهای سبک و سنگین در آن بیشتر است و کاربری جاده‌ای و برون‌شهری دارند.» مدیرکل مهندسی ترافیک شهرداری تهران با بیان این مطلب می‌گوید: «لزومی ندارد که طرح جمع‌آوری گاردریل‌ها در معابر داخل شهر اتفاق بیفتد. اگر گاردریل به‌صورت استاندارد نصب شده باشد نیازی به جمع‌آوری ندارد و به‌عنوان حفاظ ایمنی تلقی می‌شود و از طرفی به کاهش خسارت‌های مالی و جانی در تصادفات رانندگی کمک می‌کند.»
- گاردریل استاندارد است مگر اینکه خلافش ثابت شود
حسینی‌نژاد می‌گوید: «گاردریل وسیله جذب انرژی است. زمانی که خودرو با آن برخورد می‌کند از قدرت و شتاب خودرو می‌کاهد. برای همین طرحی برای جمع‌آوری همه گاردریل‌های داخل شهر نداریم. گاردریل‌های داخل شهر سر جای خودشان باقی می‌ماند، مگر اینکه کارشناسان تأیید کنند که این نقاط حادثه‌ساز است و آن وقت برای جمع‌آوری گاردریل‌ها و نصب نیوجرسی اقدام می‌کنیم. بازدیدهای میدانی با پلیس راهنمایی و رانندگی از محدوده معابر را جدی‌تر دنبال می‌کنیم تا این نقاط حادثه‌ساز را زودتر شناسایی کنیم، مثلاً جاهایی که گاردریل‌ها فاقد سرسپری است و یا نقاطی که سابقه برخورد خودرو دارد، این کارها را انجام می‌دهیم تا دیگر شاهد سوانح دلخراش درتصادفات رانندگی و برخورد با گاردریل‌ها نباشیم.»
- طرح جمع‌آوری گاردریل‌ها در نقاط بزرگراهی و کمربندی
مدیرکل مهندسی ترافیک شهرداری تهران می‌گوید: «در داخل شهر چند محور وجود دارد که حالت پرتگاهی دارد یا نور ماشین‌ها در مسیر مقابل تابیده می‌شود یا اینکه شیب زیادی دارد. این موارد را بررسی می‌کنیم و اگر به نتیجه برسیم که گاردریل‌ها باید جمع‌آوری و نیوجرسی نصب شود، این کار حتماً اجرا خواهد شد. اکنون اجرای طرح جمع‌آوری گاردریل‌ها در نقاط بزرگراهی و کمربندی مناطق ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸و ۱۹ در دستورکار قرار گرفته و با قوت دنبال می‌شود.»