همشهری محله _ پروانه بهرام‌نژاد: این طرح محله‌محور که هر هفته در یک منطقه و بازدید میدانی از آن انجام شده، همه مسائل مناطق شهر تهران را مورد بررسی قرار داده است به‌طوری که اکنون به تعیین هزار و ۱۴۱پروژه در بودجه سال آینده شهرداری تهران منجر شده است. مسئولیت اجرای این طرح در کمیسیون برنامه و بودجه شورای اسلامی شهر تهران را دکتر «میثم مظفر» رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی به عهده دارد. او برای ما از جزئیات طرح می‌گوید.
- آگاهی از مشکلات اولویت‌دار مردم
«رصد» عنوان طرحی است که اعضای شورای ششم شهر تهران با حضور در محله‌های پایتخت و گفت‌وگوی رو در رو با مردم، نخبگان، کنشگران اجتماعی، معتمدان، شورایاران و مدیران محله‌ها و درواقع در جریان قرار گرفتن مردم در فرایند برنامه‌ریزی و تصمیم‌گیری شهر شروع شد تا مسئولان شهری از مشکلات شهروندان شناخت دقیق پیداکنند. مظفر دراین‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «وسعت و جمعیت شهر تهران به گونه‌ای است که در بعضی از محله‌ها، جمعیت به‌طور متوسط بالای ۲۵ هزار نفر یعنی از تعریف جمعیت یک شهر بالاتر است. به همین دلیل ما با ۳گونه مسائل محله‌ای، منطقه‌ای و کلانشهر تهران مواجه هستیم که در طرح رصد از ابتدای شورای ششم تاکنون هر هفته روزهای یکشنبه و سه‌شنبه بیشتر اعضا به محله‌های شهر مراجعه می‌کنند و پای درددل مردم می‌نشینند. طرح رصد در حقیقت با هدف شناسایی نظام مسائل محله‌های تهران و توجه به مشکلات مردم پایتخت و رصد چالش‌ها و نیازهای اولویت‌دار از منظر شهروندان و کنشگران فعال شهری است. در این طرح، گروه‌های پیشرو کارشناسی با روحیه جهادی و متشکل از جوانان باانگیزه در شهرداری تهران با حضور در ۳۵۱ محله تهران نشستند و در گفت‌وگو با مردم چالش‌ها و معضلات را بررسی و احصای مشکلات را انجام دادند.»
- تلاش نخبگان محلی و مدیران شهری
شناسایی مسائل و چالش‌های اولویت‌دار مردم در محله‌ها با این نگاه آغاز شده تا به جای بودجه‌ریزی و برنامه‌ریزی از بالا به پایین، این کار از سطح مردم به مدیران شهر ابلاغ شود. رئیس کمیته بودجه و نظارت مالی شورای اسلامی شهر تهران دراین‌باره می‌گوید: «عموماً تصمیم‌گیران ما با اذهان محدود یا با شناخت‌هایی که خودشان دارند، برنامه‌ریزی می‌کنند اما نگاه ما در طرح رصد به دنبال بودجه‌ریزی مشارکتی بوده و مطالبات، خواسته‌ها و نیازهای شهروندان را در محله‌ها اولویت دهیم. برای این کار اضلاع مختلف شهروندان، ذینفعان و کنشگران اجتماعی در محله‌ها کمک کردند و نظام مسائل ۳۵۱ محله تهران را شناسایی کردیم و در بودجه سال آینده به پروژه‌های معین برای ارتقای کیفیت زندگی شهروندان در زیست‌بوم محله‌ها تبدیل شده است.» مظفر می‌افزاید: «در طرح رصد درکنار شورایاری‌ها که نقش محوری داشتند، نخبگان، معلمان و استادان دانشگاه، ریش‌سفیدان و امنای یک محله و بچه‌های مسجد دورهم جمع شدند و با محوریت کمیسیون برنامه و بودجه و مشارکت همه اعضای شورای‌شهر در محله‌ها به‌صورت جمعی حضور پیدا کردند. ما در ۲۲ منطقه طرح رصد را اجرا کردیم و در جلسات کارشناسی و جمع‌بندی موفق شدیم در ابتدای دوره چهارساله، اشراف کامل به نظام مسائل محله پیدا کنیم.»
- خروجی یک طرح
پس از روزها و ساعت‌ها صحبت با مردم، حدود ۳ هزار پروژه، بررسی و از میان آنها هزار و ۱۴۱ پروژه برای توسعه محله‌ها و ایجاد تحول و پیشرفت در پایتخت به شهرداری پیشنهاد شده‌است که عضو شورای اسلامی شهر تهران دراین‌باره می‌افزاید: «موضوعاتی که معارض و مانعی برای عملیاتی شدن نداشتند، هزار و ۱۴۱ پروژه به ارزش ۲ هزار و۱۰۰میلیارد تومان است که در بودجه سال آینده پیش‌بینی شد. در کنار اینها یکسری مشکلات فراگیر در همه محله‌ها و مناطق مثل مطالبه مردم در زمینه افزایش بازارهای میوه و تره‌بار، ساخت بوستان و احیای بافت فرسوده وجود دارد که به‌عنوان یک برنامه سراسری در دستور کار شهرداری و شورای‌شهر قرار گرفته است. از خروجی‌های دیگر طرح رصد استخراج ۳۰ عارضه در مناطق بود که تکرارپذیری بالایی داشتند و از چالش‌های شهری در مناطق ۲۲گانه محسوب می‌شوند.» دبیرخانه طرح رصد از این پس پیگیری تحقق این پروژه‌ها، پایش و ارزیابی عملکرد آنها، ارائه گزارش‌های دوره‌ای و فصلی، رشد و پیشرفت و تحقق پروژه‌ها به شهروندان را برعهده دارد. مظفر دراین‌باره تأکید می‌کند: «این پروژه‌ها پس از تصویب، در سامانه شفافیت شورای‌شهر تهران قرار خواهدگرفت. قبل از پایان سال این امکان وجود دارد که شهروندان بتوانند مشکلات محله خود و زمان دقیق اجرای آن را در سامانه مشاهده کنند.»
۱۱۴۱ پروژه توسعه محلی استخراج شده از طرح رصد برای ایجاد تحول و پیشرفت در پایتخت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ به شهرداری پیشنهاد شده‌است.
۵۰۰ نفرتعداد شرکت‌کنندگان از شورایاران، معتمدان و نخبگان محلی در نشست‌های تخصصی مناطق است.
۲۲ کارگاه تخصصی احصای چالش‌های اولویت‌دار محله‌ها و بیش از ۷۰ ساعت گفت‌وگوی مستقیم اعضای شورا با نخبگان محلی، معتمدان و شورایاران برگزار شده است.
۳۰۰۰ پروژه تعاملی توسط مردم و مسئولان شهرداری در طرح رصد بررسی شده‌است.
۲ هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان میزان بودجه اختصاص یافته به پروژه‌های رصد شده در سال ۱۴۰۱ است.
۳۰ عارضه مشترک اولویت‌دار مناطق تهران است.
۲۰۰ ساعت بازدید میدانی تیم پیشرو دبیرخانه طرح رصد در محله‌ها انجام گرفته است.
۱۵۰ ساعت نشست کارشناسی دبیرخانه طرح رصد با شورایاران، معتمدان و نخبگان محلی برگزار شده است.
۳۰ عارضه مشترک محله‌های پایتخت کدام است؟
پس از بازدیدهای متعدد اعضای شورای ششم و کارشناسی‌های صورت گرفته در طرح رصد، ۳۰ عارضه و چالش موضوعی در مناطق ۲۲گانه پایتخت استخراج شده که حوزه‌های مختلف شهر را دربرمی‌گیرد:
چالش‌های اولویت‌دار حوزه خدمات شهری
- وجود تیرهای چراغ‌برق معارض و تعویض تیرهای چوبی
- فقدان بازارهای میوه وتره‌بار در برخی محله‌ها و دسترسی نداشتن متوازن شهروندان
- نبود بوستان در برخی محله‌های کم برخوردار و دسترسی نداشتن متوازن شهروندان
- فقدان پوشش روشنایی مناسب و ایجاد نقاط بی‌دفاع شهری در محله‌ها
- معضل سدمعبر در پیاده‌راه‌ها و نبود طرحی مبتنی برتأمین منافع ذینفعان
- معضل کمبود سرویس‌بهداشتی در معابر پر تردد و راسته‌های تجمع
- نبود مراکز درمانی و بیمارستانی در برخی مناطق
- مشکل تأمین آب غیرآشامیدنی بوستان‌ها و فضای سبز محله‌ها
چالش‌های اولویت‌دار حوزه حمل‌ونقل و ترافیک و عمران
- بحران فراگیر کمبود پارکینگ در محله‌ها و نقاط جاذب سفر شهر تهران
- تأمین نبودن پارکینگ در مجتمع‌های ساخته شده توسط شهرداری در مناطق و محله‌ها
- کمبود پل‌های عابرپیاده مکانیزه در معابر پررفت وآمد و نبود دسترسی‌های محلی
- کیفی‌سازی پایانه‌های تاکسیرانی و اتوبوسرانی مناطق
- شرکت نکردن پیمانکاران در مناقصات مناطق به‌ویژه در محله‌های بافت فرسوده و معابر کم‌عرض
- وجود محدودیت تعداد و سقف قرارداد برای فعالیت پیمانکاران
- اختیارات ناکافی شهرداران مناطق در انعقاد قراردادهای عمرانی و روند کفایت اسناد
- تأمین نبودن آسفالت مناطق ۲۲گانه از سوی معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران
- اطلاع‌رسانی نشدن به شهروندان از اتمام پروژه‌ها
چالش‌های اولویت‌دار حوزه مأموریت اجتماعی و فرهنگی
- نبود امکان بهره‌برداری شهروندان در مناطق و محله‌ها از مجموعه‌های ورزشی واگذار شده به سازمان ورزش
- کاربری‌های ناکارآمد محوطه‌ها و نبود امکان استفاده بهینه از فضاهای موجود درسراهای محله و مجتمع‌های فرهنگی
- نبود امکانات مناسب و وجود مشکلات متعدد درسراهای محله
- نبود فضای مناسب برای ورزش بانوان در بوستان‌ها
- کمبود کلانتری در اکثر مناطق و محله‌ها
چالش‌های اولویت‌دار حوزه شهرسازی و معماری
- نبود امکان نوسازی املاک اوقافی، بدون سند و قولنامه‌ای در بافت‌های ناکارآمد شهری
- نبود پیوست زیباشناختی پروژه‌ها
- وجود گودهای رها شده و ایجاد مراکز پرخطر شهری در برخی مناطق
- پروژه‌های ساختمانی رهاشده طولانی مدت، نامناسب‌سازی منظر شهری و تبدیل به فضاهای بی‌دفاع شهری
- متناسب نبودن طرح تفصیلی با وضعیت متفاوت مناطق و مانع در احیای بافت‌های ناکارآمد شهری
- نبود اعتبار کافی در تسریع تملک املاک معارض و ناکارآمد برای توسعه سرانه‌ها و زیرساخت‌های شهری در محله‌های کم‌برخوردار
- نبود امکان نگهداشت، بلاتکلیفی و روند طولانی دریافت مجوز ساخت و بازسازی املاک همجوار مجموعه‌های تاریخی
- ناکارآمدی حقوقی قراردادهای پروژه‌های مشارکتی و پروژه‌های نیمه‌تمام رهاشده
- کاری جهادی و مکمل طرح‌های شهرداری
نمی‌توانم شعف خود را از این کار بسیار خوب و اساسی صورت گرفته آشکار نکنم. طرح رصد کار اساسی است که در کمیسیون برنامه و بودجه شورا با یک کار جهادی این کار کارستان را خلق کردند و البته از مدیرانی که با دغدغه خدمت به شهر پا به عرصه گذاشتند باید هم پروژه‌ای از این جنس انتظار داشت.
- طرح ابتکاری و خلاقانه شورای ششم
مشابه این طرح در دوره‌های مختلف و به شکل‌های گوناگون انجام می‌شد. به شکلی که اعضای شورا بر سر پروژه‌ها حاضر می‌شدند و از نزدیک بازدید می‌کردند. اما در طرح رصد این مسائل به شکلی وسیع‌تر مورد بررسی قرار می‌گیرد. به گونه‌ای که همه مسائل منطقه را بررسی می‌کند. بنابراین طرحی ابتکاری و خلاقانه بوده که در دوره ششم
اجرایی شده‌است.