همشهری آنلاین- ابوذر چهل امیرانی: هنرمندان و مسئولان باشگاه صنایع دستی یونسکو (زمزم) برای تبدیل پاتوق معتادان و کارتن خواب‌ها به مجموعه‌ای هنری، خون دل‌های زیادی خورده و بیش از ۶ماه برای ساماندهی این ساختمان زحمت کشیده‌اند. کارتن خواب‌ها و معتادان به محل دیگری منتقل شده‌اند و اینک در هر یک از اتاق‌ها که حالت دخمه‌ای داشت، هنرمندی مشغول کار است.
دبیر اجرایی باشگاه صنایع‌دستی در باره نحوه راه‌اندازی این مجموعه در منطقه۱۷ می‌گوید: «چند سال پیش میان شهردار وقت منطقه۱۷ و «حجت‌الله ایوبی» دبیر کل کمیسیون یونسکو در ایران توافقی انجام شد تا «مرکز جوانان» زیرمجموعه یونسکو در این منطقه راه‌اندازی شود. این اقدام با تأخیر در حال انجام بود که با دریافت مجوزهای باشگاه تخصصی صنایع‌دستی همزمان شد. به همین دلیل، از آنجا که منطقه۱۷ قابلیت زیادی برای راه‌اندازی باشگاه صنایع‌دستی داشت و جوانان هم می‌توانستند مشغول کار شوند، تصمیم گرفته شد تا اینجا به باشگاه صنایع‌دستی تبدیل شود.»
«خاطره استادرضایی» در باره اینکه چطور پای هنرمندان به این ساختمان باز شده و جای کارتن‌خواب‌ها و معتادان را گرفته‌اند، می‌گوید: «هدف نمایندگان باشگاه صنایع‌دستی یونسکو فرامنطقه‌ای و ملی در حوزه صنایع‌دستی ایرانی بود و همین موضوع باعث شد تا تولیدکنندگان و صنعتگران عضو باشگاه از کارگاهی ارزان‌قیمت برخوردار شده و دسترسی آسانی هم به بازارهای عرضه صنایع‌دستی پیدا کنند. منظور از کارگاه ارزان‌قیمت این است که هنرمندان به جای اجاره محل برای فعالیت خود که عموماً مبلغ آن با درآمد هنرمندان سنخیت ندارد، اینجا مشغول به کار شوند و هزینه ای که از آنها دریافت می‌شود، بسیار ناچیز است که صرف نظافت و هزینه آب، برق و گاز می‌شود.»
هدف؛ جذب هنرمندان شاخص
وی با اشاره به نگرش‌های متفاوت مسئولان شهرداری منطقه و کمیسیون یونسکو در راه‌اندازی این مرکز می‌گوید: «در زمان راه‌اندازی باشگاه، مسئولان شهرداری منطقه۱۷ و مسئولان کمیسیون یونسکو نگرش‌های متفاوتی برای فعال شدن افراد و هنرمندان در این باشگاه داشتند. شهرداری منطقه به دنبال کارآفرینی و اشتغال و تعاملات منطقه‌ای بود و کمیسیون ملی یونسکو قصد داشت فعالیت‌های تخصصی باشگاه در این منطقه دنبال شود. نگاه مسئولان شهرداری منطقه۱۷، انجام فعالیت‌های کارآفرینی و ایجاد کارگاه بود، ولی این نگاه تخصصی باشگاه نبود. ما به‌عنوان تنها دفتر باشگاه صنایع‌دستی یونسکو در ایران فعالیت می‌کردیم و به دنبال جذب هنرمندان شاخص از سراسر کشور در قالب باشگاه بودیم. باید تعهدات باشگاه را به سیستم کمیسیون ملی ارائه می‌کردیم، اما از سوی دیگر نگاه مسئولان شهرداری منطقه۱۷ هم منطقی بود. به همین دلیل موظف شدیم تا در هر ۲حوزه فعالیت کنیم، بنابراین تعدادی از هنرمندان منطقه۱۷ و مناطق همجوار در اتاق‌ها و مغازه‌های این باشگاه مشغول تولید و عرضه کارهای هنری شدند و ما هم به موازات فعالیت آنها اهداف باشگاه را دنبال کردیم.»
فروش محصولات در اولویت نیست
اکنون ۳۸ کارگاه هنری در باشگاه صنایع‌دستی زمزم فعال است که هنرمندان ضمن طراحی و ساخت محصولات هنری خود، اقدام به عرضه آنها می‌کنند. در این کارگاه ها فعالیت‌های هنری از جمله طراحی و تولید محصولات چرمی، چوبی، پوشاک، شیشه و... انجام می‌شود. با این وجود استادرضایی معتقد است که اینجا مجتمع فرهنگی است، نه تجاری. می‌گوید: «وظیفه مجتمع فرهنگی تحقیق و پژوهش و ایجاد بستر است. فروش محصولات هنرمندان جزء اولویت‌های باشگاه نیست، اما برای حمایت و پاسخ به مطالبه آنها با بعضی استارت آپ‌ها توافق کردیم تا به معرفی و فروش محصولات هنرمندان بپردازند. نخستین گروهی هم که در این حوزه فعال کردیم، افراد حاضر در طبقه همکف این مجموعه بودند و ۵۷نفر جذب و ثبت‌نام شدند. حالا هم به یک توافق ملی رسیده‌ایم تا یکی از استارت آپ‌ها در حوزه صنایع‌دستی و تعاون زنان با ما همکاری کند. وزارت کار این توافق را انجام داده تا برای هنرمندان صنایع‌دستی و صاحبان مشاغل خانگی ۲۵هزار فرصت شغلی ایجاد کند. تاکنون هم این تعهد انجام شده و وزارت کار بسترسازی و اطلاع‌رسانی را انجام داده است. ما دنبال این هستیم که خلاقیت و ایده‌پردازی کنیم؛ ایده‌هایی دریافت کنیم که بتواند صنایع‌دستی کشور را زنده و بازارهای بین‌المللی را قبضه کند.»
هنرمندان، استادیار دانشگاه شدند
یکی از واحدهای دانشگاه علمی‌ـ کاربردی در همسایگی این باشگاه قرار دارد. استادرضایی در پاسخ به این سئوال که آیا از ظرفیت این دانشگاه و دانشجویان هم در این فعالیت‌ها استفاده شده یا خیر، می‌گوید: «بعد از ۶ـ ۷ماه که از استقرار باشگاه در این محله گذشت، همکاری ما با دانشگاه جامع علمی‌ـ کاربردی فرهنگ و هنر واحد۶ تهران شروع شد. این اتفاق مهمی بود که همزمان دانشگاه و باشگاه به توافق رسیدند تا مجموعه کارگاهی در اینجا راه بیندازند که به‌عنوان یک مرکز رشد و شکوفایی و نوآوری معرفی شود و صاحبان ایده با ما همکاری کنند. در این مدت هنرمندان را به دانشگاه معرفی کردیم و طرحی پیشنهاد و توافق شد تا دوره‌های مهارتی برگزار کنیم. هنرمندانی وجود دارند که در حرفه‌ای که سال‌ها در آن فعالند مدرک دانشگاهی ندارند و این توافق با دانشگاه باعث شد مدارک مهارتی به آنها اعطا شود تا بتوانند به‌عنوان استادیار وارد دوره‌های آموزشی و هنری شوند.»
مجموعه‌ای بی‌نظیر در پایتخت
«مجموعه‌ای که الآن در منطقه۱۷ ساماندهی شده، جزء کم‌نظیرترین مجموعه‌های تولید و عرضه صنایع‌دستی است چون هم کارگاه در آن دایر است و هم آموزش، عرضه و طراحی به‌صورت همزمان انجام می‌شود.» استادرضایی با بیان این موضوع ادامه می‌دهد: «معمولاً برای راه‌اندازی یک مرکز باید هر تکه آن را در گوشه‌ای از شهر پیدا کرد، ولی اینجا کارها به‌صورت همزمان انجام می‌شود. هنرمندان در کنار آموزش به تولید مشغول هستند و همین‌جا هم محصولات خود را عرضه می‌کنند. ساختمان هم از سوی شهرداری منطقه به‌صورت رایگان دراختیار سازمان ملی یونسکو قرار گرفته تا به هنرمندان منطقه خدمات ارائه دهد، بنابراین با تمام توان برای حفظ این باشگاه در منطقه۱۷ تلاش می‌کنیم و امیدواریم مسئولان شهرداری منطقه۱۷ هم همچون گذشته به ما کمک کنند.»
عکس‌ها: رضا نوراله