وی فارغ‌التحصیل رشته روان‌شناسی بالینی از دانشگاه آزاد است. بازی او در یکی از قسمت‌های سریال سرنخ به قدری تأثیرگذار بود که بعد از پخش از تلویزیون، پیشنهاد بازی در فیلمی به کارگردانی مسعود کیمیایی به او داده شد.
او در چند سال اول شروع فعالیتش، پس از آموزش در کلاس‌های آزاد بازیگری زیر نظر حمید سمندریان، در نقش‌های کم‌اهمیت و درجه دوم و سوم بازی کرد و قابلیت و استعداد زیادی در بازیگری از خود نشان نداد.
فروتن با بازی در فیلم‌های مرسدس و اعتراض به شهرت رسید و سپس فیلم‌های قرمز، دو زن، متولد ماه مهر، زیر پوست شهر و شب یلدا، او را به یک بازیگر مطرح در سینمای ایران بدل کرد.
وی برای بازی در قرمز از هفدهمین جشنواره فیلم فجر و برای بازی در شب یلدا از پنجمین جشن خانه سینما جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد را به دست آورد.
فروتن چندین‌بار از جشنواره‌های مختلف ایرانی موفق به دریافت جایزه بهترین بازیگر مرد شده است.
برخی از آثار هنری محمدرضا فروتن:
- پای پیاده، 1387
- پستچی سه بار در نمی‌زند، 1387
- شبانه روز، 1387
- غبار، 1387
- میزاک، 1387
- نیلوفر، 1387
- دعوت، 1387
- کنعان، 1387
- حس پنهان، 1387
- زن دوم، 1387
- خاک سرد، 1384
- نوک برج، 1384
- به آهستگی، 1383
- مجردها، 1383
- سربازهای جمعه، 1382
- ملاقات با طوطی، 1381
- بر باد رفته، 1381
- رقص با رویا، 1380
- شب یلدا، 1379
- زیر پوست شهر، 1378