همشهری آنلاین - رابعه تیموری: جاده کمربندی دوم حسابی شلوغ است و در میان خودروهای سنگینی که باشتاب جاده را طی می‌کنند، شمار وانت‌ها و کامیون‌هایی که گونی‌های پر از زباله از سر و کول آنها بالا رفته، فراوان است. انگار مسیر همه آنها به یک مقصد ختم می‌شود و تا ابتدای روستای قمصر پابه پای ما می‌تازند. در طول جاده هر چه به قمصر نزدیک‌تر می‌شویم، تعداد زمین‌های کشاورزی خشک و بی‌حاصل بیشتر می‌شود. ردیف درختان سرو حاشیه جاده، دلگیری مسیر را کم‌کرده‌اند.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
در انتهای بسیاری از زمین‌های خشک کرت‌بندی شده، گونی‌های پلاستیکی پر از ضایعات و پودر پلاستیک روی هم انباشته شده‌اند. دور بعضی از زمین‌ها با فنس و گونی‌های پلاستیکی دیوار بلندی کشیده شده و پشت فنس مشخص نیست. آفتاب و باد و برف و باران بعضی از گونی‌ها را پوسانده و کارگران خسته، پشت گونی‌های فروریخته و کنار تل‌های زباله مشغول استراحت و اختلاطند.
وقتی از ماشین پیاده و به آنها نزدیک می‌شویم، بی‌تفاوت و آرام تماشایمان می‌کنند. ٢ پسر نوجوان حال و حوصله احوالپرسی و سوال و جواب ندارند. حدود ٧ ماه پیش در شهر خود که آن طرف مرزهای شرقی ایران است، سوار یک پژوی شوتی شده‌اند و ١٤ شبانه‌روز بعد در کهریزک پیاده شده‌اند. از میدان اصلی شهر آنها به مقصد کهریزک اتوبوس هم گذاشته‌اند و اگر می‌خواستند مجاز و قانونی وارد ایران شوند، می‌توانستند با یک بلیت اتوبوس خود را به کهریزک برسانند. یکی از آنها که عمرش به ٢٨، ٢٩ سال می‌رسد و «حمدالله» نام دارد، دست بزرگ و کبره بسته اش را سایه‌بان صورت آفتاب سوخته اش می‌کند و می‌گوید : «بسیاری از همولایتی‌های ما در قمصر کار می‌کنند. خانه و زندگی ندارند و خواب و خوراکشان هم در همان زمین‌هایی است که ضایعات جدا می‌کنند. »
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
بی‌آبی کمر کشاورز را شکسته
در میان کوه زباله از سبد و آفتابه تا قالپاق و اسباب‌بازی و گلدان‌های پلاستیکی یافت می‌شود. زمین‌هایی که سرسبزند و هنوز کشت و کار می‌شوند، انگشت‌شمارند. «علی محمد» هنوز شغل آبا و اجدادیش را ترک نکرده و از کشاورزان قمصر است. او می‌گوید : «قمصر از بزرگترین روستاهای کهریزک است و زمین‌های بایر پهناوری دارد که برای راه‌اندازی کارگاه‌های تفکیک ضایعات به اتباع غیر مجاز اجاره داده می‌شوند. در این زمین‌ها قبلا سبزی و صیفی کشت می‌شد و ٢٠ سال پیش در قمصر یک کف دست زمین خالی پیدا نمی‌کردید، ولی حالا بی‌آبی کمر کشاورز را شکسته و این روستا را انبار دپوی ضایعات کرده است. »
علی محمد هم بی‌میل نیست که کار پرمشقت و زمین کم‌حاصلش را به کارگاه تفکیک ضایعات تبدیل کند : «کشاورز اگر برای آبیاری زمینش چاه بزند، مسئولان هر روز با دفتر و دستکشان می‌آیند و می‌روند که این کار تخلف است و باید جلوی آن را بگیریم، ولی ضایعاتی‌ها در زمین کشاورزی چاه عمیق می‌زنند و هیچ کس هم جلودارشان نیست. »
دستور حاکمیتی جمع‌آوری مراکز ضایعات صادر شده است
نیسان‌های پر از زباله در خیابان‌های قمصر آزادانه جولان می‌دهند و معلوم نیست بار ضایعاتی را که حمل می‌کنند، در کدام کوچه پسکوچه روستا زمین می‌گذارند. «امین بابایی» بخشدار کهریزک، مقصد این خودروهای سنگین بار را خوب می‌شناسد و می‌گوید : «اتباع غیرمجاز بسیاری از گاوداری‌ها و انبارهای محصولات کشاورزی روستا را اجاره و به کارگاه تولید مواد پلاستیکی بازیافتی تبدیل کرده‌اند. در پشت درهای بسته این مکان‌ها دستگاه‌های خرد کردن ضایعات فعالیت می‌کنند.»
نزدیکی قمصر به مرکز دفن زباله آرادکوه و وسعت زیاد روستا باعث شده سودجویانی که اغلب آنها اتباع غیرمجاز هستند، زمین‌های بایر و گاوداری‌های خالی این‌روستا را برای کسب غیرقانونی خود انتخاب کنند. بابایی می‌گوید : «روزانه لااقل ٨ هزار تن پلاستیک از آرادکوه به صورت غیرمجاز و غیرقانونی وارد قمصر می‌شود. » آقای بخشدار از فروردین سال گذشته که سکان بخشداری کهریزک را به دست گرفته، چند بار برای جمع کردن بساط پلاستیک‌کاران زمین‌های قمصر آستین بالازده، اما هنوز حریف این سودجویان نشده است. بابایی می‌گوید : «پیش از این آراء رسیدگی به این تخلفات پیوست‌های اعتراضی داشت و قابل اجرا نبود، ولی آراء قطعی و دستور حاکمیتی جمع‌آوری و ساماندهی مراکز تفکیک ضایعات روستای قمصر صادر شده و می‌توانیم قاطعانه برای جمع‌آوری این مراکز اقدام کنیم. »
اجاره‌های نجومی وسوسه‌برانگیز
او موجران زمین‌های کشاورزی را در تبدیل قمصر به مرکز تفکیک ضایعات بی‌تقصیر نمی‌داند و می‌گوید : «بسیاری از کشاورزان به طمع سود بالا، زمین‌های خود را با قیمت‌های نجومی به اتباع غیرمجاز اجاره می‌دهند تا برای تفکیک ضایعات استفاده کنند. »
نظر کشاورزان روستای قمصر با صحبت‌های بخشدار کهریزک تفاوت دارد. آنها مدعی هستند از زمین‌های کشاورزی خود، اجاره‌های نجومی نمی‌گیرند و به تناسب وسعت زمین کشاورزی ماهیانه ٤ تا ٦ میلیون تومان اجاره دستشان را می‌گیرد. کشاورزان معتقدند باید سرنخ ماجرای تبدیل زمین‌های کشاورزی قمصر به کارگاه‌های تفکیک ضایعات را در بی‌آبی و خشک شدن قنات روستا جستجو کنیم.
«محمد علیپور» سال‌ها پیش از کشت و کار بر روی زمین زراعیش دست شسته و به خریدوفروش ملک و زمین مشغول شده است. او می‌گوید : «حدود ١٩ سال پیش قنات قمصر ریزش کرد و خشک شد. بعد از شکایت اهالی روستا، دادگاه حکم داد که باید به مردم قمصر خسارت داده شود، ولی نه خسارتی به ما داده شد و نه از پساب‌ها سهمی به ما دادند تا کشاورزی کنیم. آب چاه‌ها هم شور است و برای کشت و کار مناسب نیست. برای تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی هم مجوز نمی‌دهند و ما مجبوریم برای گذران زندگی ملک خود را به تفکیک‌کنندگان پسماند اجاره بدهیم. »
آب و برق ارزان برای متخلفان
چرخ صنعت تولید پودر ضایعات، بدون آب و برق فراوان نمی‌چرخد و به هر یک از کارگاه‌های تفکیک ضایعات روستای قمصر سرک بکشید شستشو و چربی‌زدایی ضایعات پلاستیکی با آب فراوان انجام می‌شود و دستگاه خرد کردن پلاستیک که با برق فشار قوی کار می‌کند، لحظه‌ای از حرکت نمی‌ایستد. بخشدار کهریزک می‌گوید : «کشاورزان با مجوز و تعرفه فعالیت‌های کشاورزی این امکانات را دریافت کرده‌اند و اتباع غیرمجاز با صرف هزینه‌های پایین، درآمدی قابل توجه به دست می‌آورند. دستگاه‌های تهیه پلاستیک برق زیادی مصرف می‌کنند و به دلیل فعالیت گسترده این مراکز، به سیستم برق‌رسانی بخش کهریزک فشار وارد می‌شود. »
بابایی گلایه‌های کشاورزان از کم‌آبی را بی‌راه نمی‌داند، ولی معتقد است این دلیل و برهان‌ها تغییر کاربری غیرمجاز زمین‌های کشاورزی مرغوب روستا را توجیه نمی‌کند. او می‌گوید : «تفکیک‌کنندگان پسماند در زمین‌های کشاورزی چاه‌های آب ١٢ تا ١۵ متری حفر می‌کنند و با پمپ کفکش از چاه آب می‌کشند. آنها نه‌تنها منابع آب زیرزمینی روستا را مصرف می‌کنند، بلکه با وارد کردن پساب‌های آلوده به سفره‌های زیرزمینی باعث آلودگی منابع آب قمصر می‌شوند. »
بومیان روستا را ترک کرده‌اند
بخشدار کهریزک معتقد است مسئولان باید با اختصاص منابع آبی به این‌روستا زمین‌های کشاورزی مرغوب آن را احیا کنند تا اهالی به مشاغل وابسته به کشاورزی روی آورند. بابایی تغییر بافت جمعیتی روستای قمصر را از مهم‌ترین پیامدهای تغییر کاربری اراضی کشاورزی می‌داند و می‌گوید : «این روستا جزء بزرگترین روستاهای شهرستان ری است، اما با مهاجرت بومیان و جایگزینی اتباع غیرمجاز شرایط ناامن و نامناسبی پیدا کرده است. »
آلودگی آب، هوا و خاک از آثار زیست محیطی فعالیت کارگاه‌های تولید پودر ضایعات است، ولی«علیرضا فاضلی ثانی» رئیس اداره حفاظت محیط‌زیست شهرستان ری بر این باور است که دهداری باید برای ساماندهی شرایط روستا پیشقدم شود. او می‌گوید : «بر اساس ماده ٧ قانون پسماند، متولی جمع‌آوری و ساماندهی پسماند حوزه‌های شهری، شهرداری‌ها و متولی این امر در روستاها، دهیاری‌ها هستند و اداره محیط‌زیست وظیفه نظارت بر حسن اجرای این قانون را بر عهده‌دارد. »
تعدادی از اهالی قمصر که مشکلات چندین‌ساله روستای آبا و اجدادی خود را تاب آورده‌اند و هنوز مهاجرت نکرده‌اند، از تعلل مسئولان در حل مشکلات قمصر گلایه دارند. «مریم رحیمی» از اهالی قدیمی قمصر است و می‌گوید : «آنقدر تعداد اتباع قمصر زیاد شده که بومیان روستا، اینجا احساس غریبی می‌کنند! قدیم هر روز صبح عطر مرزه و ریحان و ذرت و گندم مزارع قمصر تا چند آبادی آن طرف‌تر می‌رفت، ولی حالا بوی متعفن زباله نفس ما را بند آورده است. »
او به قدمت ۵٠٠ساله روستا اشاره می‌کند و می‌گوید : «قمصر از کهن‌ترین روستاهای ری است و باید امکاناتی برای سکونت اهالی به وجود آید که به ماندن و حفظ روستا تشویق شوند، اما به جای افزایش امکانات فرهنگی و رفاهی، هر روز بر تعداد مراکز تفکیک زباله روستا اضافه می‌شود. »