اما در کنار این آمار نباید فراموش کنیم که اصطلاح دیسک کمر (به درست یا غلط) و اعمال جراحی مربوط به آن یکی از کابوس‌های مردم در تمام دنیاست! اما ظاهرا همچنان که پیشرفت‌های پزشکی هر روز امیدهای جدیدی به بیماران می‌دهند، درمان‌های جدید این بیماری هم از قافله عقب نمانده‌اند.
به‌طوری که شاید بتوان دیگر این مژده را به بیماران مبتلا به جلوافتادگی دیسک و بیمارانی که دچار تنگی کانال نخاع هستند داد که روش‌های قدیمی درمان بیماری آنها حالا جای خود را به روش‌هایی داده‌اند که علاوه بر بهبودی تقریبا صد در صدی بیمار را هر چه زودتر به زندگی عادی بازمی‌گردانند.
یکی از این متدهای جدید هم روش جراحی بسته مفاصل (ماکس اسپاین) است. روشی که پروفسور فرهاد فرید، جراح ارتوپد، فوق تخصص طب ورزشی و عضو هیات علمی دانشگاه بن آلمان در این گفت‌وگو در مورد آن بیشتر توضیح می‌دهد.
- روش‌های معمول جراحی دیسک از چه زمانی جای خود را به روش جراحی بسته دادند؟
روش جراحی بسته مفاصل که به آن آرتروسکوپی هم می‌گوییم، اولین بار سال 1918 انجام شد به‌طوری که یک جراح عمومی با یک لاپاراسکوپ این عمل را انجام داد. حتی در آن موقع این جراح توانست با این روش از 21 پارگی دیسک، 18 تای آن را تشخیص دهد. پس این روش جدید نیست منتهی چون تا الان فناوری جدیدی برای این کار نداشتیم، مدت‌ها طول کشید تا آرتروسکوپی جدید با تلویزیون در سال 1978 انجام شود. الان هم 30 سال است که در اروپا و آمریکا این روش را به استانداردی که الان وجود دارد رسانده‌اند و طی 9 سال روی 800 بیمار انجام شده است.
- خب اصلا چرا روش جراحی بسته مفاصل؟
البته زیاد درست نیست که بگوییم جراحی بسته چون در این روش ستون فقرات 3 تا 4 سانت شکاف داده می‌شود. ولی جالب این است که در این روش از ایمپلنت بین مهره‌ها استفاده می‌شود یعنی ایمپلنت بین دو مهره قرار داده می‌شود تا مهره‌ای که روی مهره دیگر افتاده و به دیسک فشار وارد می‌کند، جا بیفتد و فشار روی عصب نیاورد.
جنس این ایمپلنت هم از تیتانیوم است. البته باید بگویم ایمپلنت اصلا ارزان نیست و 2 هزار و 20 یورو قیمت دارد ولی ما قرار گذاشتیم که در ایران بین هزار و 400 یورو یعنی 2 میلیون و دویست هزارتومان برای بیمار تمام شود. در هر حال اگرچه این عمل گران است، ولی به‌علت اینکه به بیومکانیک ستون فقرات آسیب نمی‌رساند و مخارج اعمال جراحی معمولی از جمله هزینه بیمارستان را ندارد، بسیار با ارزش است.
- آقای دکتر، این روش برای همه بیمارانی که احتیاج به جراحی دیسک دارند، کارایی دارد؟
خیر، ماکس اسپاین برای بیمارانی که مبتلا به جلو افتادگی دیسک هستند، تنگی کانال نخاع دارند، در 5 مهره پایین ستون فقرات، آرتروز کمر دارند و یا کسانی که تا 100 یا 200 متر راه می‌روند دیگر نمی‌توانند ادامه دهند و باید بنشینند، به کار می‌رود.
- خب کمی به شیوه عمل جراحی هم اشاره می‌کنید؟
اگر یک بیماری ساده مثل جلو افتادگی دیسک را در نظر بگیریم، روش کار از طریق این جراحی به این صورت است که ایمپلنت مثل یک جک بین 2 تا مهره قرار می‌گیرد و بین 8 تا 14 میلی‌متر بسته به بیمار، منجر به ایجاد فاصله بین مهره‌ها می‌شود. در این حالت دیسک جلو افتاده سر جای خودش برمی‌گردد.
- زمان این عمل جراحی چقدر است؟
این عمل 20 دقیقه طول می‌کشد و در واقع یک عمل سرپایی است. به‌طوری که بعد از 2 هفته بیمار می‌تواند به زندگی عادی خود برگردد. البته باید بعد از 4 هفته ورزش‌های مخصوص‌اش را انجام دهد.
- منظورتان از سرپایی بودن عمل این است که بیهوشی کامل برای بیمار نداریم؟
نه اصلا، منظور این است که بیمار یک صبح تا شب در بیمارستان می‌ماند همراه با بیهوشی کامل و بعد مرخص می‌شود.
- با این شرایط برتری این تکنیک نسبت به جراحی‌های دیگری که روی ستون فقرات انجام می‌شد، چیست؟
تکنیک‌های معمول مورد استفاده در درمان بیماری‌های ستون فقرات روش کارشان به این صورت است که وارد نخاع می‌شوند. این کار برای بیمار 2خطر دارد؛ یکی اینکه امکان فلج شدن قسمتی از عصب پا وجود دارد و دیگر اینکه وقتی دیسک جلو افتاده را با پانچ‌های مختلف بر می‌دارند، 2 تا مهره روی هم ساییده می‌شوند. در این حالت مفاصل کوچک به هم گیر می‌کنند.
- این یعنی وضعیت بیمار اصلا بهتر از قبل نمی‌شود؟
نه، در این شرایط اگرچه بیمار دیگر درد سیاتیک را ندارد ولی کمر درد را همیشه دارد. چون تمام مجموعه مفاصل و مهره‌ها در واقع واحد حرکتی ستون فقرات هستند و طبیعی است وقتی که دیسک را برداریم، این واحد برای همیشه آسیب دیده است. اما در روش جدید ما دیگر به نخاع کاری نداریم.
- آقای دکتر در طول مدتی که این عمل جراحی در دنیا انجام می‌شود، چقدر نتایج آن قابل‌قبول بوده است؟
با قطعیت می‌توانم بگویم تا به حال 87درصد نتیجه آن مورد قبول بوده است و آماری از فلج شدن بیماران تا الان گزارش نشده است در حالی‌که در اعمال جراحی دیگر که تا الان به‌طور روتین انجام می‌شوند، بین 2 تا 3 درصد امکان فلجی وجود دارد.
- پس این عمل جراحی فقط مربوط به دیسک کمر و ستون فقرات است؟
بله الان هم در ایران روی هیچ بیماری انجام نشده و ما سعی داریم که این روش را به ایران هم بیاوریم تا ترسی که بیماران از عمل دیسک دارند، از بین برود.
- با این حال می‌توانیم بگوییم احتمال برگشت دیسک هم در این روش به هیچ وجه وجود ندارد؟
امکان این اتفاق هست ولی خیلی کم. چون مهره‌ها از هم جدا نگه داشته می‌شود مگر اینکه انتخاب بیمار درست نباشد چون این روش برای بیمارانی که پوکی استخوان دارند اصلا خوب نیست تا الان هم دو بیمار که مبتلا به پوکی استخوان بودند و تحت این عمل قرار گرفتند، حین عمل دچار شکستگی استخوان شدند. پس یک سری از بیماران ازجمله مبتلایان به پوکی استخوان حتما باید با روش‌های معمولی جراحی شوند.
- در مورد نحوه انتخاب بیمار هم توضیح می‌دهید؟
ببینید، همانطور که گفتم در مورد بیمارانی که آرتروز کمر دارند و یا مبتلا به تنگی کانال نخاع هستند، آرتروز مفاصل کوچک دارند، بیمارانی که درد کمر از مدت‌های زیاد و طی سال‌های طولانی دارند و از کورتون استفاده می‌کنند و یا ورزشکارانی که مهر‌ه‌هایشان آسیب دیده و یا اسب‌سواران این روش مفید است.
- و اگر این روش جا بیفتد، روش‌های دیگر منسوخ می‌شوند؟
سؤال خوبی است، این روش برای جلو افتادگی دیسک است پس برای جلو افتادگی دیسک دیگر برداشتن کامل دیسک روش خوبی نیست. ولی زمانی هم هست که پرده دیسک پاره شده و محتویات داخل آن روی کانال عصب افتاده و روی آن فشار می‌آورد. در این صورت فقط باید با روش‌های معمولی بیمار را جراحی کرد.
- و توصیه‌های بعد از عمل؟
بعد از عمل بیمار ورزش‌هایی را زیر نظر فیزیوتراپ انجام می‌دهد تا عضلات کمر قوی شود.
این بیماران دیگر کمربند احتیاج ندارند ولی ما به خاطر احتیاط این کمربند را توصیه می‌کنیم. آب درمانی هم برای این بیماران مفید است.