به گزارش همشهری‌آنلاین به نقل از رسالت آمارهای وزارت بهداشت این موضوع را اثبات می‌کند که تمایل شهروندان به تزریق دزهای دوم و سوم واکسن کرونا به طرز قابل ملاحظه‌ای کاهش یافته است. بر اساس آمار موجود، نزدیک به ۶۵ میلیون نفر از جمعیت دز اول واکسن کرونا را تزریق کرده اند اما فقط حدود 58 میلیون نفر آنان دز دوم را زده اند. این بدان معناست که حدود هفت میلیون نفر از جمعیت هدف از تزریق دز دوم واکسن امتناع ورزیده اند و طبیعتا افرادی که این دز را دریافت نکرده اند، حتی مصونیت نسبی هم در مقابل ویروس ندارند. آمار افرادی که دز سوم را تزریق کرده اند، از ۲۸ میلیون نفر هم کمتر است؛ یعنی بیش از ۳۷ میلیون نفر از افرادی که دز اول را زده اند، تمایلی به تزریق دز سوم ندارند!
سطح ایمنی رو به کاهش
به این سبب، «محمدرضا هاشمیان»، عضو کمیته علمی کشوری کرونا، هشدار می دهد: «سطح ایمنی ایرانیان رو به کاهش است.»
به گفته این استاد مراقبت‌های ویژه پزشکی، بسیاری از افراد که دزهای دوم و سوم واکسن کرونا را تزریق کرده‌اند، به زدن دزهای تکمیلی تمایلی ندارند و در صورت ادامه «روند لاک‌پشتی» تزریق دزهای تکمیلی، ممکن است در صورت پیدایش سویه جدید ویروس کرونا، یک موج خطرناک دیگر در ایران به وجود آید.
«محمدرضا هاشمیان» با بیان اینکه فاصله مناسب بین دزهای اول و دوم و سوم باید رعایت شود، تأکید کرده: «در چنین شرایطی، اگر افراد بخواهند تزریق نوبت‌های تکمیلی واکسن خود را به تأخیر بیندازند، بعید نیست که ایمنی بدن آن‌ها در برابر کرونا کاهش یابد و احتمال ابتلای شدید آن‌ها بیشتر شود.»
«عباس شیراوژن»، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا نیز در این باره با آشکار کردن دغدغه خود، تأکید کرده است که حداکثر تا 100 روز پس از تزریق دز اول و دوم واکسن، ایمنی داریم و این رقم پس از تزریق دز سوم به 6 ماه می‌رسد.
از مهمترین علل کاهش آمار کرونا در کشور، حجم بالای واکسیناسیون و مدت کوتاه تزریق واکسن بوده است و در حال حاضر با چرخه ناقص واکسیناسیون و کاهش 49 درصدی رعایت پروتکل‌های بهداشتی، احتمال انتقال ویروس و شکل گیری موج‌های بعدی وجود دارد.
علت ریزش استقبال مردم از دزهای بعدی واکسن کرونا می تواند ناشی از ضعف در اطلاع رسانی و اقناع مردم درباره اهمیت و ضرورت تزریق دزهای بعدی واکسن باشد و این ضعف، وقتی نمود بیشتری می یابد که بدانیم نزدیک به 14 تا 15 میلیون نفر واکسنی تزریق نکرده اند و این موضوع اگرچه از سوی نظام سلامت پذیرفته نیست، اما به رغم آنکه سیاست ستاد ملی مقابله با کرونا مبتنی بر تشویق و اقناع است، اقدامات اثربخشی انجام نگرفته و «عباس شیراوژن» می گوید، «با منطق و استدلال می توان مردم را تشویق کرد تا برای تزریق واکسن اقدام کنند»، درصورتی که به نظر می رسد این موارد به شکل محسوس و عیان در اولویت نیست.
سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا، اگرچه می گوید محدودیت‌هایی را ایجاد کردیم که آخرین نوبت آن برای سفرهای نوروزی بود، اما به صراحت نیز تأکید می کند، «تصمیم جدیدی به منظور افزایش محدودیت‌ها برای افراد واکسن‌نزده نداریم» و صرفا ابراز امیدواری کرده که با اقدامات تشویقی افراد بیشتری واکسن بزنند!
کاهش استقبال، اتفاقی جهانی
«به طور طبیعی در تمام دنیا میزان استقبال از واکسن کرونا بعد از دز اول در دزهای بعدی کاهش می یابد.» «عباس متولیان» اپیدمیولوژیست، با بیان این عبارت، تشریح می کند که« به طور معمول میزان افرادی که دز دوم واکسن را می‌زنند از کسانی که دز اول را زده‌اند کمتر است. کسانی که دز سوم یا یادآور واکسن کرونا می‌زنند از افرادی که دز دوم را زده‌اند نیز کمتر می‌شود و همین طور که دزهای بعدی وارد می‌شود، تعداد واکسن زدگان کمتر می‌شود.
در کشور ما نیز واکسیناسیون دز دوم و سوم کرونا انجام شده و حتی اعلام شده افراد و گروه‌های پر خطر برای تزریق دز چهارم مراجعه کنند، البته هنوز این الزام برای کادر درمان اعلام نشده اما میزان استقبال مردم از دز سوم واکسن به مراتب کمتر از دزهای قبلی است.»
مسئله دیگر، ابهاماتی است که بعد از پیک امیکرون درباره اثربخشی واکسن به‌وجود آمد و بسیاری از مراکز واکسیناسیون را به تعطیلی کشاند، همین موضوع میزان استقبال از واکسیناسیون دز سوم را کمتر کرد.
«عباس متولیان» در این رابطه توضیح می دهد که عده زیادی از کسانی که واکسن زده بودند به امیکرون مبتلا شدند و معلوم نشد، واکسن کرونا به خصوص تزریق دز دوم و سوم تا چه اندازه در پیشگیری و حتی مرگ ناشی از امیکرون که آخرین سویه غالب در ایران است، مؤثر بوده است. بنابراین برای افزایش میزان واکسیناسیون کرونا در دزهای یادآور لازم است، اطلاعات مناسبی به مردم داده شود. اطلاعاتی که جدید باشد و مردم را برای مراجعه به مراکز واکسیناسیون ترغیب کند.
«محسن زهرایی» رئیس اداره بیماری های قابل پیشگیری، این واقعیت غیر قابل انکار را می پذیرد
که مراجعه مردم برای تزریق واکسن کرونا روند کاهشی داشته است: « برخی تصور می‌کنند اکنون که تعداد مرگ‌های کرونا کاهش یافته، نیازی به ادامه واکسیناسیون نیست و اگر دوباره تعداد مرگ‌های کرونا به بالای ۲۰۰ نفر رسید، آن وقت برای زدن دُزهای بعدی واکسن اقدام می‌کنیم. اما آن زمان دیر است. با توجه به ادامه پاندمی کرونا باید آمادگی خود را برای مواجهه با هر اتفاقی در آینده حفظ کنیم. تنها اقدامی که فعلا بشر برای کنترل این بیماری می‌تواند انجام دهد، تکمیل واکسیناسیون و ایجاد ایمنی جمعی در برابر تشدید همه‌گیری است.»
آگاهی درست به جامعه، مهمترین و مفیدترین راهکاری است که در شرایط حال حاضر «زهرایی» و بسیاری از متخصصان امر، بر آن اتفاق نظر دارند و تأکید می کنند که «نباید اجازه دهیم در جامعه عادی‌انگاری به وجود بیاید. البته اکثریت مردم می‌دانند که باید دزهای بعدی واکسن را تکمیل کنند اما باید اهمیت این مسئله به مردم گوشزد شود تا جلوی تکرار اتفاق‌های ناراحت کننده گرفته شود. حتی اگر موج‌های بعدی کرونا پیش نیاید که احتمال آن کم است. تکمیل واکسیناسیون همگانی ضرری ندارد و سطح ایمنی و آمادگی جامعه را برای هر حادثه ناخواسته ای بالا نگه می‌دارد.»
«مسعود یونسیان»، عضو کمیته علمی کشوری کرونا در گفت و گو با «ما»، ضمن تشریح پیامدهای کاهش استقبال از تزریق دز سوم واکسن، عنوان می کند:
«واکسیناسیون از مدت‌ها قبل در تمامی دزها کاهش یافته و این مسئله برای ما نگران کننده است، چرا که وضعیت پایدار فعلی و کاهش آمار مبتلایان و فوتی های روزانه، ناشی از واکسن های تزریقی و ایمنی حاصل از ابتلا بوده است.
بنابراین اگر مقداری تغییر در ویروس اتفاق بیفتد و جهشی در آن رخ دهد و پوشش واکسیناسیون ما پایین باشد، می تواند در افرادی که واکسن نزده اند، موج جدیدی ایجاد کند. کسانی که واکسینه نشده اند، تنها خودشان مبتلا نمی شوند، بلکه جامعه را هم دچار مشکل خواهند کرد، به این خاطر که محدودیت ها شامل حال تمامی جامعه می شود و تاکنون محدودیت هوشمندی اعمال نشده است. اگر این طرح اجرایی می شد، نگرانی ها
کمتر بود اما مسئله آن است که محدودیت هوشمند اجرایی نشده و کسانی که واکسن تزریق نکرده و یا نسبت به تکمیل چرخه واکسیناسیون
بی تفاوت اند، رفاه و آسایش سایر افراد جامعه را هم مختل می کنند.»
اعتمادسازی در جامعه
استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران می گوید که مهمترین کاری که در حال حاضر وزارت بهداشت می تواند انجام دهد، آن است که محدودیت هوشمند را اعمال کند. قرار بود این طرح به صورت آزمایشی اجرایی شود اما گزارشی در این رابطه ارائه نشده، تا بدانیم نقاط قوت و ضعف این طرح چه بوده است. درحالی که اکنون به علت کاهش تزریق واکسن، می توان کسانی را که از نُرم و استانداردهای جامعه تبعیت نمی کنند، محدود کرد تا بعدها مجبور نباشیم کل افراد جامعه را محدود کنیم.
یونسیان بر این اعتقاد است که بخش زیادی از کاهش استقبال ها ناشی از خوش بینی نسبت به شرایط فعلی کروناست و متأسفانه در وضعیتی قرار داریم که تشخیص سره از ناسره برای مردم راحت نیست و در کنار اخبار علمی و منطقی، حجم عظیمی از اطلاعات غلط و غیرقابل استناد توسط فضای مجازی و کمپین های ضدواکسن عرضه می شود؛ این مشکل فقط به ایران محدود نمی شودو در سراسر جهان چنین مسائلی وجود دارد و یکی از راه‌های مقابله با این مسئله آن است که اعتمادسازی کنیم تا مردم به اطلاعاتی که از ناحیه مسئولان داده می شود اعتماد کنند.
مقایسه آمار تزریق واکسن در ایران با کشورهای همسایه نیز گویای آن است که به طور متوسط، امارات متحده عربی به لحاظ تزریق واکسن وضعیت بهتری دارد و عراق و افغانستان نسبت به ما در جایگاه بدتری قرار گرفته اند. شرایط ما به صورت نسبی مطلوب است، اما به اذعان «یونسیان»، باتوجه به اینکه واکسن های متنوع و قابل اعتمادی در سبد واکسیناسیون کشور وجود دارد، انتظارمی رود که مردم استقبال بهتر و بیشتری داشته باشند، چرا که برخی از کشورهای همسایه واکسیناسیون مناسبی ندارند.
عضو کمیته علمی کشوری کرونا عنوان می کند که «در حال حاضر حدود سه چهارم جمعیت ما، حداقل یک دز، بیش از دو سوم جمعیت حداقل دو دز و کمتر از یک سوم جمعیت سه دز واکسن را دریافت کرده اند.
آنهایی که یک دز زده اند، یعنی به واکسن اعتماد کرده اند و باید دزهای دوم و سوم را هم تزریق کنند. در حال حاضر بین دز اول و دوم یک فاصله شش-هفت میلیون نفری وجود دارد که علیرغم تزریق نوبت اول، نوبت دوم را نگرفته اند و بین نوبت دوم و سوم هم فاصله قابل ملاحظه ای وجود دارد و خواسته ما این است که دستکم
سه چهارم جمعیت یعنی 65 میلیون نفر سه دز واکسن را تزریق کنند. از این پس آنهایی که هیچ واکسنی دریافت نکرده اند را نمی توان متقاعد کرد، اما آنهایی که یک بار یا دو بار متقاعد شده اندرا می توان برای تکمیل چرخه واکسیناسیون ترغیب کرد.»
«سیدعلیرضا ناجی»، رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز بر تزریق سه نوبت واکسن تأکید کرده و به «ما» می گوید: «آرامشی که در حال حاضر حاکم است، حاصل تزریق واکسن و چرخش عفونت در سطح جامعه است، اما هیچ کدام این موارد دوامی ندارد و باید دز بوستر را تزریق کرد.
به دلیل شکل گیری واریانت های جدید و زیرشاخه های امیکرون و دلتا، دز بوستر، حکم دز اول و دوم را دارد و اگر کاهش اقبال مردم برای تزریق واکسن ادامه یابد، به احتمال زیاد چند ماه دیگر، دردسرساز خواهد بود. از سوی دیگر مقایسه اپیدمی و یا شیوع کووید در کشورهای مختلف با یکدیگر، کار درستی نیست و باید مبتنی بر شواهد و مستندات علمی عمل کرد، به این خاطر که زمان شیوع در این کشورها متفاوت است و در هر صورت، اکنون دز بوستر بسیار مهم است و میزان تزریق آن باید به بالای 70 درصد برسد.»
ارائه اطلاعات صحیح
ناجی بیان می کند که «ارائه اطلاعات صحیح و تبلیغات شهرداری ها بسیار مؤثر است. اگر به سطح شهرها نگاه کنید حتی یک بیلبورد تبلیغی در رابطه با دز بوستر و اهمیت تزریق واکسن نمی بینید. از طرفی وزارت بهداشت باید بی طرفانه مطرح کند که اگر اقبال مردم برای تزریق واکسن افزایش نیابد، همان اتفاقی که اکنون برای بسیاری از کشورها در زمینه افزایش تعداد مبتلایان و جان‌باختگان رخ داده، چند ماه دیگر در کشور ما هم رخ می دهد.
اکنون شرایط ما به لحاظ تزریق واکسن مشابه آمریکاست، با این تفاوت که این کشور، جمعیت بیشتر و متراکم تری دارد و باید در نظر بگیرید که آمریکا بسیار زودتر از ما جمعیت خود را واکسینه کرده و اگر سهل انگاری ها ادامه یابد، چند ماه دیگر شرایط ما نیز همانند آمریکا خواهد بود. در کنار ذکر دستاوردهای کشورمان، نباید سایر کشورها را تخطئه کنیم، واقع بینی و ارائه اطلاعات درست و شفاف می تواند میزان تمایل مردم برای تزریق واکسن را افزایش دهد. اگر قرار است ایران را با انگلیس و آلمان مقایسه کنیم، باید بگوییم که بالای 70 درصدجمعیت این دو کشور دز بوستر تزریق کرده اند، بنابراین نسبت میزان مرگ و میر ناشی از کرونا به تعداد بیماران شناسایی شده آنان بسیار پایین تر از ماست و بیان شفاف این مسائل می تواند جامعه را برای تزریق دز بوستر ترغیب کند.»
رئیس مرکز تحقیقات ویروس شناسی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تأکید می کند: «هر قدر پوشش واکسیناسیون بالاتر باشد، پاسخ بهتری دریافت می کنیم. دز اول و دوم باید نزدیک به 80 درصدو حتی بیشتر و دز بوستر هم باید به بالای 70 درصد برسد و مادامی که یکسری افراد تحت عناوین دکتر و متخصص، اظهارات غیرعلمی را بیان کنند، نباید توقع داشته باشیم میزان پوشش واکسیناسیون افزایش یابد. در شرایطی که دبیر کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا، پیام ها و سخنان علمی را مطرح می کند برخی افراد در بدنه وزارت بهداشت، سخنان غیرمستند و فاقد وجاهت علمی را با اعتماد به نفس رسانه ای می کنند که این مسئله کاهش تمایل جامعه برای تزریق و یا تکمیل واکسیناسیون را به دنبال داشته است. باید اظهارات مسئولان و متخصصان ،علمی و دارای وحدت رویه باشد.
اکنون بسیاری از مردم به غلط تصور می کنند کرونا تمام شده، چون برخی از برنامه های تلویزیونی آدرس اشتباه می دهند. متأسفانه برنامه علمی مدونی نداریم که مردم از این طریق پاسخ سؤالات خود را دریافت کرده و درست و غلط را متوجه شوند. صداوسیما باید کمیته ای علمی با حضور افراد مورد وثوق تشکیل دهد و دیدگاه‌های علمی و درست را ارائه کند، اینکه یک برنامه تلویزیونی پرمخاطب اعلام کند کرونا تمام شده و همگی ماسک ها را از روی صورت بردارند، این پیغام را به جامعه منتقل می کند که کرونا واقعا تمام شده و تزریق واکسن مهم نیست. عجیب تر آنکه برداشتن ماسک در این برنامه با مجوز معاونت بهداشت صداوسیما بوده است!»