همشهری آنلاین _ رضا نیکنام: بانویی سالخورده کنار خیابان ایستاده است. از خستگی این پا و آن پا می‌کند تا شاید در میان انبوه خودروها راه گریزی پیدا کند، اما انگار کسی او را نمی‌بیند. آرزو می‌کند کاش پای دویدن داشت تا از لابه‌لای خودروها خودش را به آن طرف خیابان می‌رساند. پرده خیالش با صدای ترمز پاره می‌شود. ناله مادر، دلش را می‌لرزاند. دست پسرک دیگر در دست مادر نیست... خبر آنقدر تلخ است که خیلی‌ها طاقت شنیدنش را ندارند. آمارهای معاونت حمل و نقل و ترافیک شهرداری منطقه۱۸ می‌گوید که ۷۰ درصد از مرگ و میر تصادفات رانندگی تهران را عابران تشکیل می‌دهند و البته ۳۰ درصد قربانیان کسانی هستند که به جای گذر از پل عابرپیاده از عرض خیابان عبور می‌کنند. متأسفانه شهروندان عجول و به قول آقای معاون «پل گریز» که همیشه بهانه عجله و کار دارند و حوصله معطلی هم ندارند، با این سازه‌های ایمن شهر بیگانه‌اند. برای آنان «وقت» مهم‌تر از ایمنی است. حتی اگر بخواهند میان چند دقیقه دیر رسیدن و مرگ ناگهانی در خیابان یکی را انتخاب کنند! در گزارش پیش رو از پل‌های هوایی منطقه ۱۸ سراغ گرفته‌ایم و درباره مسائل مختلفی که درباره آنها وجود دارد با مسئولان مختلف گفت‌وگو کردیم.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
طبق آماری که معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۱۸ ارائه می‌دهد تاکنون بیش از ۳۰ پل عابرپیاده در مسیرهای پر تردد نصب شده است تا عابران پیاده با ایمنی بیشتر عبور کنند. «فرجاداحمدی‌راد»، درباره ضرورت ساخت پل هوایی این گونه توضیح می‌دهد: «شاید به نظر برسد اگر شهری درست ساخته شده باشد و میان مسیر گذر سواره و پیاده تداخلی نباشد به پل هوایی نیازی نیست، در حالی که احداث پل هوایی در شهرها اجتناب‌ناپذیر است. کارشناسان معتقدند هر جا که امکان توقف یا کاهش سرعت خودروها وجود ندارد از جمله در معابر شریانی و بزرگراه‌ها پل هوایی نخستین و بهترین ایده‌ای است که برای تردد ایمن عابران به ذهن می‌رسد، چرا که پل هوایی عابرپیاده از نظر ترافیکی، ایمنی رهگذران و امنیت خودروها و مسافرانشان اهمیت دارند و در مجموع می‌توانند از بار ترافیکی شبکه معابر بکاهند. به هر حال این سازه‌ها امروزه نه تنها با استقبال شهروندان روبه‌رو و تقاضا برای نصب آنها بالاست بلکه به یک نشانه شهری تبدیل شده‌اند.»
غول آهنی برای خودش برج ایفلی بود!
کسی نمی‌داند نخستین پل هوایی عابرپیاده به شکل و شمایل امروزی چه زمانی و در کدام شهر ساخته شد تا شهرنشینان با عبور از آن سلامتی خودشان را تضمین کنند، اما می‌گویند که نخستین پل عابرپیاده تهران حدود ۵۰ سال قبل در چهارراه مخبرالدوله نصب شد که تعجب خیلی‌ها را برانگیخت. به هر حال مرکز شهر بود و آغاز ورود بی‌حساب و کتاب خودروها به داخل شهر که مدیران شهری را برآن داشت تا برای جلوگیری از تداخل سواره و پیاده فکری کنند. پیاده‌رو هوایی در روزهای نخست، آن‌چنان مورد استقبال قرار گرفت که کسی فکرش را نمی‌کرد، چرا که برای شهروندان به‌ویژه جوان‌ترها این غول آهنی و صعود از پله‌های آن جذابیت خاصی داشت.
در هر صورت هم فال بود و هم تماشا. تجربه‌ای بود که خیلی زود نقل محافل شد. آن‌طور که قدیمی‌های این محله می‌گویند غول آهنی این چهارراه در روزهای نخست برای خودش برج ایفلی بود در قلب تهران! داستان شکوه این پل سرانجام عادی شد، ولی هیبتش در گذر زمان پایه‌دار بود تا اینکه در دهه گذشته، در طرح ساماندهی چهارراه مخبرالدوله قدیم، به اتهام اغتشاش بصری در منظر شهری برچیده شد و اکنون فقط خاطرات نوستالژیک آن برای عده‌ای از شهروندان باقی مانده است.
با این حال جای نگرانی نیست، چرا که در قرن جدید، تداخل تردد سواره و پیاده که امروزه با افزایش جمعیت شهروندان و خودروها به معضلی فراگیر در معابر پایتخت تبدیل شده پایه‌های بیش از هزار پل هوایی را در خاک این شهر شلوغ محکم کرده است. سازه‌های آهنی که آمده‌اند تا در روزگار سلطه خودروها، حافظ جان شهرنشینان باشند.
هزینه تعمیر و نگهداری بیش از ساخت است
پل‌های عابرپیاده که به اعتقاد کارشناسان ترافیک گذرگاه‌های عرضی محسوب می‌شوند از نظر ساخت سازه‌ها، استانداردهایی دارند که نباید این اصول نادیده گرفته شود. معاون‌حمل‌ونقل و ترافیک شهردارمنطقه ۱۸ درباره ساخت و نگهداری پل‌های هوایی می‌گوید:«هر پل هوایی به‌صورت جداگانه و براساس اندازه‌گیری میدانی طراحی و احداث می‌شود. قطعات مختلف آن نیز با جرثقیل به محل نصب، انتقال داده می‌شوند تا در آنجا روی هم قرار گیرند. نصب پل هوایی معمولاً ۲ روز طول می‌کشد و کل فرایند طراحی تا نصب آن حدود ۲ تا ۳ ماه زمان می‌برد. شکل ظاهری آنها به‌صورت معلق، پایه‌دار (ساده)، پله‌گردانی و... است و همین طراحی ظاهری، قیمت پل هوایی را مشخص می‌کند.»
«فرجاد احمدی راد»، معاون شهردار منطقه۱۸، اضافه می‌کند: «پل‌های معلق گران‌ترین مدل هستند. برای زیباسازی پل‌ها، جداره‌های آن آلومینیومی و امنیت و جذابیت آن با نورپردازی تأمین می‌شود. از نظر مدیریت نوین شهری پل‌های هوایی باید جذاب باشند تا شهروندان انگیزه بیشتری برای عبور از روی آن داشته باشند. حتماً برایتان جالب است بدانید که پل‌های منطقه از چه جنسی هستند. جنس پل‌های منطقه از سازه لوله‌ای شکل هستند که مقاومت بالایی دارند. البته فقط جنس پل هوایی بلوار معلم واقع در محله بهداشت از ورقه فولادی است.»
او در باره هزینه نگهداری پل‌ها می‌گوید: «با توجه به اینکه گاهی اوقات پل‌ها عمدی تخریب می‌شوند نگهداری آن هزینه بالایی می‌طلبد که گاه از هزینه احداث آن هم بیشتر می‌شود.»
به گفته احمدی راد، تعمیر، نگهداری و تأمین روشنایی پل‌های هوایی مکانیزه بر عهده سازمان زیباسازی شهرداری تهران و پل های معمولی بر عهده خدمات شهری شهرداری مناطق است. کارشناسان به‌صورت سالانه یا هر گاه که نیاز باشد به تعمیر و بازسازی پل ها اقدام می کنند. طبق مصوبه شهرداری، پل‌های هوایی باید با مواد مرغوب و فلزات مقاوم ساخته شوند و روکش مناسبی داشته باشند تا دوام آنها تضمین شود.
زیرگذر چاره‌ساز است
معاون حمل و نقل و نقل و ترافیک شهردار منطقه۱۸، دلیل این نبود فرهنگ استفاده از پل عابرپیاده از سوی برخی شهروندان را در مواردی موجه می‌داند: «برخی افراد به دلیل مشکلات جسمی نمی‌توانند از پل هوایی بگذرند. برای مثال بالارفتن از پله‌ها برای گروهی از سالمندان دشوار یا ناممکن است، اما مشکلات فرهنگی در این زمینه پررنگ‌تر است. زیر هر پل هوایی به شعاع ۱۵۰ متر نرده‌گذاری می‌شود تا کسی نتواند از عرض خیابان عبور کند. البته چنین شیوه‌ای جزو اصول نصب پل هوایی نیست و بیشتر از روی ناچاری انجام می‌شود تا شهروندان نتوانند از عرض خیابان عبور کنند.»
به نظر می رسد که زیباسازی و مکانیزه کردن برخی پل‌ها می‌توانند در ایجاد انگیزه شهروندان برای عبور از آن تأثیرگذار باشد. او در این باره می گوید:«در برخی کشورها، ایجاد مسیرهای زیرگذر تونلی برای عابران رواج دارد، اما اجرای این شیوه در تهران به دلیل وجود شبکه قدیمی فاضلاب شهری و معضلات اجتماعی نظیر دستفروشی و بزهکاری فقط در برخی نقاط مرکزی به اجرا در آمده است. تنها چاره کار ساخت پاساژهای زیرزمینی است که استفاده دوگانه داشته باشد. یعنی هم محل خرید باشد و هم محل عبور عابران. معلوم است اجرای چنین راهکاری زمانبر است و احتمالاً مشکلات دیگری در حاشیه آن شکل خواهد گرفت.»
معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه ۱۸ درباره نصب پل هوایی بر روی ریل راه‌آهن تهران _ جنوب که از محله‌های جنوبی می‌گذرد می‌گوید: «نصب پل عابرپیاده به دلیل اختلاف ارتفاع مکان ریل امکانپذیر نیست. چون پل هوایی آن باید ارتفاع بالایی داشته باشد که ساخت آن از نظر فنی بسیار هزینه‌بر است. با این حال با مسئولان راه‌آهن هماهنگی کرده‌ایم تا چند زیرگذر جدید در مسیر ریل راه‌آهن ایجاد شود. کارشناسان معتقدند زیرگذر شدن مسیر راه‌آهن، بهترین گزینه است مانند همان‌کاری که برای خط ریل راه‌آهن تهران ـ تبریز انجام دادند و با ایجاد باغ‌راه حضرت فاطمه(س)، امکانات شهروندان ساکن در این محدوه افزایش پیدا کرد.»
نخستین پل عابرپیاده، پل بلوار معلم در محله بهداشت
هنوز نیمه نخست سال ۷۲ سپری نشده بود که خبر نصب نخستین پل عابرپیاده منطقه در محله بهداشت پیچید. این پل که نصب آن چندان زمان نبرد در بلوار معلم، محدوده محله بهداشت تعبیه شده است. آن‌طور که کارشناسان ترافیک می‌گویند با توجه به تردد بالای خودرو از بلوار معلم، ساکنان این محله برای عبور از عرض بلوار با مشکلات بسیاری روبه‌رو بودند که با نصب پل عابرپیاده در این محله مشکل تا حدودی برطرف شد. البته اکنون ۴ پل هوایی دیگر در این بلوار نصب شده است که این پل‌ها در میدان معلم، سه‌راه زندیه، شهرک امام خمینی(ره) و محدوده مجتمع آموزشی آن بلوار قرار دارد. آمار و ارقام نشان می‌دهد با نصب این پل‌ها علاوه براینکه تصادف عابران پیاده در این بلوار به حداقل رسیده، ترافیک این معبر هم کاهش پیدا کرده است.
آخرین پل عابرپیاده،پل بیمارستان شهید فیاض‌بخش
جدیدترین و به قول معروف آخرین پل هوایی عابرپیاده که در منطقه نصب شده پل خلیج‌فارس است. این پل در محدوده بیمارستان شماره ۲ شهید فیاض‌بخش قرار دارد. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه درباره ضرورت نصب این پل می‌گوید: «با توجه به فعالیت بیمارستان شهید فیاض‌بخش در خیابان ۲۰ متری سینا، روزانه شهروندان بسیاری از عرض این خیابان عبور می‌کنند، در حالی که با احداث زیرگذر خلیج‌فارس در این محدوده نقطه کوری ایجاد شده بود که راننده‌ها دید لازم را نداشتند، به همین دلیل تصمیم گرفته شد در این مسیر پل عابرپیاده نصب شود تا شهروندان با ایمنی بیشتری از عرض خیابان عبور کنند.» به گفته احمدی راد با توجه به استقبال شهروندان، پل عابر به آسانسور مجهز شده تا بیماران و سالمندان هم به راحتی از پل گذر کنند.
طولانی‌ترین پل عابرپیاده، پل میدان شهید سروری
طولانی‌ترین پل هوایی منطقه بر فراز میدان شهید سروری (پاسگاه نعمت‌آباد) و بین مناطق محدوده جنوب غرب تهران واقع شده است. این پل هوایی ۳۵۰ متر طول دارد و به شکل سه‌پره است. مهم‌ترین ویژگی پل شهید سروری این است که مناطق ۱۷، ۱۸ و ۱۹ را به یکدیگر وصل می‌کند علاوه بر آن امکان دسترسی عابران به شمال و جنوب بزرگراه آیت‌الله سعیدی، بزرگراه شهید کاظمی و بزرگراه جوانه را میسر می‌سازد. طول اغلب پل‌های هوایی پایتخت ۲۰ تا ۳۰ یا ۴۰ متر است، برای همین پل هوایی میدان شهید سروری در نوع خود یک شاهکار مهندسی محسوب می‌شود که در شهر تهران تقریباً کم‌نظیر است. به گواهی کارشناسان ترافیکی منطقه۱۸ ساخت این پل عابر، به میزان قابل ملاحظه‌ای ترافیک بزرگراه آیت‌الله سعیدی، بزرگراه شهید کاظمی و بزرگراه جوانه را کاهش داده است.
پر ترددترین پل عابرپیاده، پل یافت‌آباد
طبق آماری که مسئولان ترافیکی منطقه۱۸ ارائه می‌دهند بیشتر پل‌هایی که در معابر شلوغ و تجاری منطقه واقع شده‌اند از استقبال خوبی برخوردارند و روزانه شهروندان بسیاری از آن عبور می‌کنند، اما در این میان پل هوایی مکانیزه چهارراه یافت‌آباد گوی سبقت را از همه ربوده است. معاون حمل‌ونقل و ترافیک شهردار منطقه18 علت استقبال عابران برای گذر از روی این پل هوایی را موقعیت آن در مجاورت بازار مبل می‌داند و می‌گوید: «با توجه به اینکه این پل هوایی میان بازار مبل مناطق ۱۸ و ۱۷ ارتباط برقرار کرده، وضعیتی دارد که روزانه شهروندان و کاسبان بسیاری از آن عبور کنند.»