همشهری آنلاین- مجید جباری: شهر درندشت تهران که امروزه نامش همواره با ترافیک، شلوغی و آلودگی هوا گره خورده، در دل محله‌های قدیمی‌اش گنجینه‌های فراوان دارد. خانه‌های تاریخی آن که بیشتر به دوره قاجار و پهلوی دوم مربوط است، مانند نگین درخشانی در محله‌های قدیمی این شهر هنوز هم آدم را یاد طهران قدیم و پر از چنار می‌اندازد که در فیلم‌ها و سریال‌ها دیده یا از پدران و پدربزرگ‌هایمان شنیده‌ایم.
یکی از نقاط دیدنی پایتخت، در محله عودلاجان به عنوان اعیان نشین طهران قدیم، خانه پزشک ناصرالدین شاه قاجار است که شاید بسیاری از مردم این خانه تاریخی را در فیلم‌ها و سریال‌های خاطره انگیزی مثل شهرزاد دیده باشند.
درباره خانه موتمن الاطباء
در نقشه‌ای که در سال ۱۲۷۰ شمسی توسط مهندس عبدالغفار تهیه شده است، کوچه‌ای به نام موتمن الاطبا به چشم می‌خورد که نشان از برپا بودن خانه موتمن الاطبا در آن سال دارد. طبق گفته نوه موتمن الاطبا این خانه در سال ۱۲۶۱ شمسی با مساحتی در حدود ۸۰۰ متر مربع بنا شده است.
شاید بهترین سند تاریخی همان روایت‌های زین‌العابدین خان موتمن از قدمت این خانه، خانواده و ارتباط‌شان با دربار شاهان باشد. او در مصاحبه‌ای در شماره ۳۸ مجله بخارا درباره این خانه گفته است: «این خانه پدربزرگ من است و ما ۲۰۰ سالی است که در همین فضا هستیم. ۲۰۰ سال هم بیشتر یعنی از زمان فتحعلی‌شاه.»
همچنین به گفته نوه موتمن، در مصاحبه مهرماه ۱۳۸۳ با مجله بخارا، این بنا در زمان خود مثال‌زدنی بود؛ تا جایی که آوازه آن از طریق ماموران مخفی ناصرالدین شاه که مراقب اموال و دارایی‌های وابستگان به دربار بودند به گوش او نیز رسیده بود و روزی از روزهایی که موتمن الاطبا به نزد ناصرالدین شاه رفته بود، شاه خطاب به او می‌گوید: «حکیم باشی شنیده‌ام عمارت سه طبقه‌ای ساخته‌ای.»
خانه موتمن الاطبا در سال ۱۳۷۹ با پیگیری میراث فرهنگی و موافقت خانواده موتمن الاطبا با شماره ثبت ۳۱۰۴ به ثبت آثار ملی رسید. این خانه در سال ۱۳۸۳ توسط آقای موسوی از بازماندگان این خانواده خریداری می‌شود و تا به امروز برای لوکیشن بسیاری از فیلم‌های مطرح سینمایی مورد استفاده قرار گرفته است.
خانه موتمن الاطبا در آغاز شامل خانه اصلی، باغچه‌ای وسیع در شمال، خانه‌ای در سمت غرب باغچه و حمامی در بخش جنوب غربی بود؛ اما امروز به‌جز بنای اصلی اثری از باقی چیزها باقی نمانده و به‌جای آن ساختمان‌های مسکونی ساخته شده است.
آشنایی با جراح ماهر دو قرن پیش
«میرزا زین العابدین خان دنبلی ضرابی» معروف به موتمن الاطبا حدود ۲ قرن پیش در سال ۱۲۱۰ شمسی در شهر تهران و محله پامنار در کوچه حمام کاشانی‌ها متولد شد. خانواده او اصالتا کاشانی بودند. او نوه میرزا احمدخان صبور بود و پدرش میرزا محمد از مستوفیان (شخصی که وظیفه دریافت مالیات و نظارت بر دارایی‌های ایران را داشت) دربار محمد شاه قاجار بود. میرزا زین العابدین خان در کودکی با کمک پدر خود و معلمان سرخانه به تحصیل پرداخت و بعد به واسطه علاقه خود به پزشکی به مدرسه دارالفنون رفت و نزد استادانی همچون علی اکبرخان ناظم‌الاطبا، دکتر لویی آندره ارنست کلوکه، یاکوب ادوارد پولاک، دکتر شلیمر هلندی و ژوزف تولوزان فرانسوی علم پزشکی مدرن را آموخت. او از جراحان ماهر زمان خود بود و بعدها در کتاب‌های مختلف درباره مهارت او در جراحی سنگ مثانه که بیماری نسبتا شایعی در ایران آن زمان بود، بسیار گفته شده است.
موتمن الاطبا تا سال ۱۲۷۴ شمسی به‌عنوان پزشک مخصوص دربار ناصرالدین شاه به کار خود ادامه داد؛ اما پس از قتل ناصرالدین شاه و تغییرات دربار ترجیح داد که در مطب شخصی خود مشغول باشد. دو سال بعد چشمان او بیمار شد و مظفرالدین شاه به پاس خدمات او به پدرش مبلغ ۵۰۰ تومان به‌همراه عصایی جواهرنشان به موتمن الاطبا هدیه کرد تا هزینه‌های درمان و سفرش به خارج کشور تامین شود.
ناصرالدین شاه برای تقدیر از پزشک مخصوص خود، نام کوچه‌ای که او سکونت داشت را به موتمن الاطبا تغییر داد. میرزا زین العابدین خان دنبلی ضرابی ملقب به موتمن الاطبا در سال ۱۲۸۷ چشم از جهان فرو بست.
مسیر دسترسی به خانه موتمن الاطبا
خیابان پامنار به واسطه نزدیکی به بازار و قرار گرفتن در محدوده طرح ترافیک موقعیت مناسبی برای رفت‌وآمد و پارک ماشین ندارد. به همین دلیل، برای رسیدن به این منطقه دسترسی خوبی به وسایل حمل و نقل عمومی همچون مترو وجود دارد. شما می‌توانید از طریق خطوط مترو به ایستگاه مترو بهارستان بروید و از آنجا حدود ۱۵ دقیقه پیاده‌روی خواهید داشت. فقط کافی است از ایستگاه مترو بهارستان وارد خیابان ابن‌سینا شوید و از آنجا خود را به خیابان امیرکبیر و خیابان پامنار برسانید. کمی که در خیابان پامنار به‌سمت پایین بروید، مسجد کاشانی و بن‌بست موتمن الاطبا را خواهید دید.
بیشتر بخوانید: