بشنوید | تصنیف «مرغ سحر» براساس نوای پیشخوانی تعزیه ساخته شد

به گزارش همشهری آنلاین، تابستان سال ۸۹ بود که «اردشیر صالح پور» نویسنده، پژوهشگر، کارگردان و مدرس تئاتر  با انتشار آلبوم پیشخوانی تعزیه، حقایقی را درباره یکی از معرف ترین و دل انگیزترین نغمه‌های ایرانی روشن کرد .

 اردشیر صالح پور در پژوهش‌هایی خود هنگام جمع‌آوری نواهای پیشخوانی با یکی از نواهایی برخورد می‌کند که بنیان اولیه تصنیف مرغ سحر بود.

وقتی این پژوهشگر هنرهایی نمایشی مجموعه پیشخوانی‌های مجالس تعزیه را در آلبومی منتشر می‌کرد، پیشخوانی « باز ماه ماتم آمد» را هم  به این مجموعه افزود و درباره آن توضیحاتی داد و گفت این نوا در مجالس مربوط به حلول ماه محرم خوانده می‌شد.

صالح پور درباره توضیح داده است: پیشخوانی به عنوان بخش نخستین و آوازی مجالس تعزیه، به شکل نوحه ، ترانه و یا تصنیف امروزی تنظیم شده که در مدت زمان سه تا ۱۰ دقیقه توسط خواننده به صورت تک خوانی و یا جمع خوانی در دستگاهی اجرا می‌شود.

• تعزیه در تاریخ مثل رسانه عمل کرده است | اجرای بیش از ۵۳۰ مجلس تعزیه با عناوین مشخص در ایران | وسیع‌ترین امکانات برای برگزاری تعزیه در کجا قرار دارد؟
• ببینید | روایت‌های جذاب از شکل‌گیری نواهای محرمی | از کَرنی‌زنی در شمال تا سنج و دمام در جنوب | نقش تکیه دولت در ورود سازهای اصیل به آیین‌های محرم
• روایت‌ مصور واقعه عاشورا در سقانفارهای مازندران و مقبره‎‌های امامزادگان گیلان | آلونک‎‌های چوبی مزین به نقاشی‎‌های اسطوره‎‌ای و آیینی از زمان قاجار
• تصاویر | گنجینه کم‌نظیری از هنر عاشورایی که در حال از بین رفتن است | روایت واقعه کربلا بر دیوارنگاره‌های بقاع گیلان

صالح پور با بیان اینکه تا قبل از تاریخ ۱۳۰۰ هجری شمسی، ترانه ای در کشور وجود نداشته است افزوده است :آغاز دوره تجدد بعد از انقلاب مشروطیت ، ورود گرامافون و تاسیس رادیو در ایران سبب شکل گیری ترانه به جای آواز شد.

وی با بیان اینکه آلبوم پیشخوانی در تعزیه پژوهشی در نغمات آوازی شبیه خوانی است بیان کرده است: این پژوهش جرعه‌ای از اقیانوس بیکران پیشخوانی در تعزیه است که در آن، یکصد پیشخوانی مربوط به شهرهای تهران ، اصفهان ، کاشان ، تفرش و قزوین وجود دارد.

به گفته وی، در این مجموعه چهار ساعته، پیشخوانی استادانی چون رضا حیدری ، مرتضی صفاریان ، محمود معینی، احمد عزیزی، مجتبی حیدری، قاسم تسبیحی و مهدی طائفی ضبط شده است.

صالح پور معتقد است: نمونه‌های گردآوری شده در این آلبوم نشان‌دهنده غنی بودن هنر تعزیه و نیز دین موسیقی ایرانی به این هنر است.

این پژوهشگر در گفت و گو با همشهری آنلاین اظهار کرد:  از تعزیه به عنوان یکی از مهم‌ترین عناصر حفظ موسیقی ایرانی یاد می‌شود و می‌توان گفت تعزیه حافظه موسیقی ایرانی است.

صالح‌پور همچنین از تالیف کتابی در باره شکل گیری و تاریخچه تصنیف مرغ سحر توسط یکی از دوستان پژوهشگرم در دست تالیف است که همه جزئیات در آن به نگارش در می‌آید.