همشهری آنلاین - ثریا روزبهانی: تنها موزه شهاب‌سنگ ایران نتیجه تلاش کمالی برای جمع‌آوری شهاب‌سنگ‌ها از نقاط مختلف کشور است که در برج آزادی راه‌اندازی شده است. اکتشاف‌ها و یافته‌های این پژوهشگر شهاب سنگ در نوع خود بی‌نظیر و توجه مراکز دانشگاهی بسیاری را به خود جلب کرده است.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
کمالی درباره علاقه و نحوه آشنایی‌اش با دنیای شهاب‌سنگ‌ها می‌گوید: «از کودکی به جمع‌آوری سنگ علاقه زیادی داشتم و همین علاقه من را به دنیای شهاب سنگ‌ها کشاند و تاکنون در مدت فعالیت و کاوش‌هایم خود بیش از ۳ هزار قطعه شهاب‌سنگ از نقاط مختلف ایران کشف و جمع آوری کرده‌ام که بیش از ۳۰۰ قطعه از آن در بولتن جهانی شهاب‌سنگ به ثبت رسیده است.برای کشف این نمونه‌های نادر باید تجربه و تخصص داشت. به همین راحتی هر فردی نمی‌تواند دست به کاوش بزند و سنگ‌ها موجود در کویر را به عنوان شهاب‌سنگ معرفی کند. همیشه شنیده‌اید که آسمان منطقه‌ای شهاب باران می‌شود، شهاب‌سنگ اصطلاحی است که وقتی این اجرام وارد جو زمین می‌شوند، پس از ملحق شدن به سیاره زمین به آنها گفته می‌شود، قبل از این، آنها شهاب هستند. بسیاری از شهاب‌ها در فضای آسمان از بین می‌روند و متلاشی می‌شوند.»
او با بیان اینکه هر چند هزار سال یا میلیون سال این امکان وجود دارد که شهاب‌سنگ‌های قابل توجه و حجیم به سطح زمین برخورد کنند.می‌گوید:« بیش از ۷۰ درصد زمین را آب‌ها و دریاها پوشانده، بسیاری از شهاب‌سنگ‌ها در این مناطق فرود می‌آیند و دسترسی به آنها نداریم. با حدود ۳۰ درصد خشکی هم شانس کمتری برای پیدا کردن شهاب سنگ وجود دارد. در مسیر این کاوش‌ها، گاهی در کویر راه را گم می‌کردم و جانم هم به خطر می‌افتاد، اما برای رویای خود که راه‌اندازی موزه شهاب‌سنگ‌ها بود مقاومت می‌کردم؛ گاهی در کویر جاهایی بود که هیچ ارتباطی با بیرون نتوانستم برقرار کنم، یک بار در دل کویر گیر افتادم، خودرو و تجهیزات در شن‌ها گیر کرد، بیش از ۱۰۰ کیلومتر پیاده رفتم تا نجات پیدا کردم.»
دوران طلایی شهاب‌سنگ‌های ایران
«شهروندان فکر نکنند هر سنگی که در کویر دیدند یا خاصیت آهنربایی داشته باشد، شهاب‌سنگ است.» کمالی با بیان این جمله می‌گوید: «برای تأیید شهاب‌سنگ ، باید پروسه زمانبری سپری و برروی سنگ مطالعات بسیاری انجام شود که در داخل ایران چنین مرکز معتبری که زیر نظر انجمن شهاب‌سنگ‌شناسی جهان باشد وجود ندارد تا شناسنامه برای سنگ صادر کند. متاسفانه تا همین چندسال قبل در ایران هیچ اطلاعاتی به زبان فارسی درباره شهاب‌سنگ موجود نبود و هیچ گرایش یا رشته دانشگاهی هم وجود نداشت. به همین خاطر براساس علائق شخصی که داشتم و تجربیاتی که در حدود این ۲۰ سال بدست آوردم، فایل‌ها و اطلاعاتی را به زبان خارجی دانلود و آنها را ترجمه کردم.
همان اطلاعات برای ما به جزوه تبدیل شد و خودمان استاد خودمان شدیم. بیش از ۳۰۰ قطعه شهاب‌سنگ در نمونه‌های متعدد با سال‌های مختلف فرسایش کشف کردم. هرکدام از این‌ها ابعادشان با یکدیگر فرق دارد و ممکن است یکی ۱۰ هزار سال و سنگ دیگر ۴۵ هزارسال پیش سقوط کرده باشد. با ثبت این شهاب‌سنگ‌ها در سال۲۰۱۶ از طریق یکی از دانشگاه‌های فرانسه ما توانستیم رتبه ایران را در زمینه ثبت شهاب‌سنگ از رتبه ۱۲۲ جهانی بین ۱۳۶ کشور، به رتبه ۹ جهان ارتقا دهیم. در واقع سال ۲۰۱۶ دوران طلایی شهاب‌سنگ‌های ایران محسوب می‌شود.»
تلاش برای نشان دادن ایران
کمالی از تلاش‌هایش برای راه‌اندازی موزه می‌گوید:« از سال ۹۵ پیگیر این بودم که شهاب‌سنگ‌ها را در یک موزه به نمایش بگذارم. خیلی‌ها باور نداشتند و می‌گفتند وقتی در کشور رشته و گرایشی در این زمینه وجود ندارد، چطور این سنگ‌ها کشف شدند.سازمان زمین‌شناسی از دانشگاه فرانسه برای شهاب‌سنگی که در سال ۹۴ به دانشگاه تهران اهدا کرده بودیم، استعلام گرفت. آنجا اعلام کردند که فردی حدود ۵ سال است که نمونه‌هایی از شهاب‌سنگ ارسال و به ثبت رسانده است. سال ۹۷ رئیس دانشگاه شهاب‌سنگ شناسی فرانسه برای دیدن این مجموعه به ایران آمد و به همراه دکتر «حسن میرنژاد» یکی از اساتید دانشگاه تهران شهاب‌سنگ‌ها را دیدند. در نهایت تلاش‌هایم به سرانجام رسید و در تیر ماه سال ۹۸ توانستم تنها موزه شهاب‌سنگ ایران را در برج آزادی راه‌اندازی کنم. همه شهاب‌سنگ‌ها را به هزینه شخصی خودم کشف و ثبت کردم، به عنوان مثال ۱۰ سال پیش برای تایید قطعه‌های کوچک دو میلیون هزینه می کردم، حتی گاهی پاسخ مرکز تحقیقات و آزمایشگاه منفی بود و آن قطعه شهاب سنگ نبود، اما خسته نمی‌شدم و بیشتر جست‌وجو می‌کردم. » به گفته این پژوهشگر او تکه‌های کشف شده را برای دانشگاه تورنتو فرانسه می‌فرستد و دانشگاه بعد از گذشت یک تا ۶ ماه آنالیز سنگ را ارسال می‌کند. در برخی اوقات این سنگ‌ها ثبت جهانی و برای «ناسا» ارسال می‌شود.
اکتشاف شهاب در کویر
کرمان جزو ۱۰شهر شهاب‌سنگ‌خیز جهان قرار دارد و این موضوع می تواند باعث شود تا گردشگران، دانشمندان و اساتید زیادی از کشورهای مختلف جهان برای کشف این پدیده علمی نوظهور و انجام تحقیقات علمی و پژوهشی، به ایران سفر کنند. مدیر موزه شهاب‌سنگ ایران درباره اکتشافاتش در کرمان توضیح می‌دهد: «این شهاب‌سنگ‌ها از همه مناطق ایران از کویر گرفته تا در دشت‌ها کشف شدند. حتی در مناطق کوهستانی هم شهاب‌سنگ اکتشاف کردم، اما جغرافیای کویری استان کرمان یکی از مناطق مهم سقوط شهاب سنگ‌ها است که تاکنون بیش از ۲۰۰ شهاب سنگ از این خطه در بولتن جهانی شهاب‌سنگ ثبت شده است. برخی مردم فکر می‌کنند با جمع‌آوری و فروش شهاب‌سنگ به ثروت برسند، اما شهاب سنگ‌ها اطلاعات گران‌بهای علمی با خود به همراه دارند که از آن برای تکمیل و گره‌گشایی مجهولات علوم فضایی و نجومی استفاده می‌شود. البته افراد زیادی به سودای پیدا کردن شهاب سنگ به دل کویر می‌زنند اما کمتر موفق به پیداکردن این سنگ گران‌بها می‌شوند، زیرا این کار تجربه و مهارت خود را لازم دارد.»
بزرگترین و قدیمی‌ترین شهاب‌سنگ ایران
کمالی به نوع و زیبایی های شهاب‌سنگ‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: «شهاب‌سنگ‌ها به سه نوع سنگی، آهنی و سنگی-آهنی تقسیم‌بندی می‌شوند و در بازار جهانی بر اساس جنس و طول عمر و قدمت و این که به چه منطقه‌ای از آسمان تعلق دارند، از گرمی ۴دلار و تا ۴هزار دلار قیمت‌گذاری می‌شوند. بزرگترین شهاب‌سنگی که در ایران کشف شده یک شهاب‌سنگ به وزن ۹۰ کیلوگرم ااست که در کرمان کشف شده است. البته این بخشی از شهاب سنگ چند تنی بوده که سقوط کرده است. این شهاب‌سنگ‌ها معمولا عمر سفر چند میلیونی دارند، برخی از آنها به کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری تعلق دارند و از آنجا جدا می‌شوند تا اینکه در دام مدار زمین می‌افتند. همچنین بیشترین فرسایش شهاب‌سنگ پیدا شده در ایران به شهاب‌سنگ «جاجرم» تعلق دارد. این شهاب‌سنگ با نام ال‌ـ ۶ با بیش از ۵۰ هزارسال قدمت فرسایش، قدیم‌ترین شهاب‌سنگ کشف شده در ایران است.»
موزه شهاب‌سنگ
در موزه شهاب‌سنگ بیش از هزار و ۲۰۰ قطعه شهاب سنگ به نمایش گذاشته شده است. علاقمندان از نزدیک می‌توانند یک شهاب‌سنگ را با دست لمس کنند و چگالی بالای آن را متوجه شوند.