اهداف برگزاری همایش تخصصی "ارزیابی سیاستگذاریهای توسعه فناوری اطلاعات در ایران؛ با نگاهی به برنامه پنجم توسعه" در گفتگو با دکتر شهیندخت خوارزمی، نائب رئیس انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی تشریح شد
انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتی این روزها در تدارک برگزاری همایشی با حضور مدیران ارشد سابق و فعلی وزارت ICT، اعضای کمیسیون فناوری اطلاعات مجلس، مدیران، استادان و پژوهشگران حوزه ICT برای ارزیابی سیاستگذاریهای توسعه فناوری اطلاعات در ایران با نگاهی به برنامه پنجم توسعه است.
همایش ارزیابی سیاستگذاریهای توسعه فناوری اطلاعات در ایران؛ با نگاهی به برنامه پنجم توسعه که روز شنبه 23 آذر 1387 در دانشگاه صنعتی شریف برگزار می‌شود قصد دارد مقوله سیاستگذاری در حوزه ICT را به نقد و چالش کشانده و در آستانه تدوین برنامه پنجم توسعه کشور شرایط را برای جلب نظر کارشناسان و صاحبنظران این حوزه به فرآیند تدوین برنامه پنجم توسعه کشور فراهم آورد.
به بهانه برگزاری این نشست که در سالن جابر ابن حیان دانشگاه صنعتی شریف برپا می‌شود با دکتر شهیندخت خوارزمی، عضو هیات مدیره انجمن ایرانی مطالعات جامعه اطلاعاتل در خصوص اهداف برگزاری این همایش و مبحث سیاستگذاریهای کلان در کشور به گفت‌و‌گو نشستیم.
- خانم دکتر، هدف انجمن را از برگزاری این نشست تشریح کنید.
از زمان تشکیل تاکنون، یکی از اهدافی که این انجمن پیگیری کرده، ظاهر شدن به عنوان یک ناظر علمی در بخش سیاستگذاریهای حوزه ارتباطات و فناوری اطلاعات بوده به نحوی که انجمن در جایگاهی قرار گیرد که ضمن نظارت بر روند سیاستگذاری در این حوزه به نقد سیاست‌ها پرداخته و در صورت لزوم پیشنهاد ارایه دهد.
بر این اساس اکنون که در آستانه تدوین برنامه پنجم توسعه کشور قرار داریم، انجمن قصد دارد با انجام برنامه‌ها و اقداماتی، در فرآیند تدوین برنامه پنجم توسعه کشور تاثیرگذار باشد. در گام اول هم برگزاری چنین همایشی را تدارک دیدیم که در این همایش مهندس رضا باقری اصل، کارشناس فناوری اطلاعات و ارتباطات و مدیر دفتر فناوری‌های نوین مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی پژوهشی را با عنوان «ارزیابی سیاستگذاریهای توسعه فناوری اطلاعات در ایران» که بر اساس متدولوژی بانک جهانی تهیه شده است، ارایه می‌دهد. در واقع انجمن با برگزاری چنین همایش‌هایی در تلاش است که موضع‌گیری و حساسیت خود را در موقعیت‌های مهم سیاستگذاریهای کلان حوزه ICT نمایان کند.
- نظر شما در خصوص تاثیر تدوین برنامه‌های کلان در روند توسعه چیست؟
در واقع ضرورت وجود برنامه‌های کلان سیاستگذار در مسیر دستیابی به توسعه انکارناپذیر است. هیچ کشوری بدون داشتن اسنادی که بر اساس تجارب موفق بین‌المللی و در قالب مجموعه‌ای از برنامه‌های منسجم تدوین شده باشد، نمی‌تواند به اهداف خود دست یابد.
به ویژه در حوزه ICT، سیاستگذاریهای بلندمدت و کلان به عنوان پیش شرط توسعه قلمداد می‌شود؛ پیش شرطی که از اتلاف منابع جلوگیری، مسیر توسعه را ترسیم و اهداف را آشکار می‌کند. ضمن اینکه شتاب در تحول فناوری اطلاعات و ارتباطات ضرورت تدوین سیاستگذاری و برنامه ریزی‌های کلان را بیش از سایر بخش‌ها آشکار می‌سازد.
اما آنچه امروز در کشور شاهد آن هستیم پرداختن بیش از حد به تدوین اسناد است چنان که تعدد سندها و برنامه‌های سیاستگذار از سوی نهادهای موازی و غیر موازی به معضلی تبدیل شده که مرحله اجرای این اسناد را در هاله‌ای از ابهام قرار داده است.
- نظر شما درباره تدوین اسناد نظام جامع فناوری اطلاعات، سند تکفا 2، نقشه جامع علمی کشور طرح تحول راهبردی علم و فناوری و همچنین برنامه پنجم توسعه کشور، که همگی در مرحله تدوین و ویرایش نهایی قرار دارند، چیست؟
اتفاقا بحث ما دقیقا بر سر همین معضل است. تمامی این اسناد نشان‌دهنده آن هستند که ما یک بسته سیاستگذاری جامع و کامل در کشور نداریم.
ما چندین سند و برنامه داریم که هیچ‌کدام کیفیت لازم را برای هدایت منابع موجود در مسیر توسعه ICT کشور ندارد. این یک آسیب جدی و نشانه‌ای است از فقدان یک برنامه جامع.
اینکه سازمان‌ها یا نهادهایی اقدام به تدوین سند کنند، طبیعی است که نتیجه آن منطبق با اهداف ملی کشور نباشد. ما با برگزاری نشست‌هایی همچون نشست روز شنبه آینده امیدواریم بتوانیم این واقعیت را در اذهان جا بیندازیم که تدوین سند توسعه به خصوص در حوزه ICT، نیازمند انتخاب یک متدولوژی مناسب است.
اگر این متدولوژی درست و دقیق تعریف و انتخاب نشود، قطعا به بیراهه رفته‌ایم. این متدولوژی است که جامعیت و اثربخشی سیاست‌گذاری‌ها را موجب می‌شود. در حال حاضر متدولوژی‌های جهانی در کشورهای توسعه یافته در حال اجرا و تجربه است و ما باید برای کشف اینکه کدام متدولوژی مناسب کشور است تلاش کنیم. در این نشست هم ما متدولوژی بانک جهانی را مورد بحث و بررسی قرار می‌دهیم.
- برخی از افراد دست‌اندرکار در تدوین اسناد سیاستگذار حوزه ICT بر این باورند که به دلیل شرایط خاص کشور از لحاظ فرهنگی، سیاسی و از آنجا که ما کشوری اسلامی، مبتنی بر اخلاقیات هستیم، روش‌های بین‌المللی نمی‌تواند در کشور ما پیاده‌سازی شود و ما نیازمند به کارگیری روش‌های بومی هستیم. نظر شما چیست؟
در واقع هر کشوری شرایط خاص خودش را دارد. اگر کشورهایی که مدل‌های توسعه در آنها پیاده سازی شده و نتیجه مثبت هم داشته است، با ایران تفاوت بسیاری دارند نشانه آن است که بر سر تطبیق مدل‌های جهانی با شرایط ایران باید کار و مطالعه بیش‌تری انجام شود. من به هیچ وجه این منطق را نمی‌پذیرم که چون ایران دارای شرایط خاص است هیچگونه مدل جهانی در کشورمان قابل پیاده‌سازی نیست.
به هر حال کار باید از جایی شروع شود و آن انتخاب بهترین متد موجود است و سپس تطبیق آن با واقعیت‌های موجود گام بعدی است. شروع از نقطه صفر به هیچ وجه توجیه منطقی ندارد. ضمن اینکه سازمان‌های بین‌المللی بسیار در زمینه ارایه مدل های توسعه فعال هستند و روش‌هایی بر اساس شرایط خاص کشورها طراحی و ارایه می‌دهند که می‌تواند با شرایط کشورمان جور در بیاید.
- چه عللی موجب انتخاب پژوهش مهندس باقری اصل شد؟
در پژوهش ایشان بحث سیاستگذاریهای توسعه فناوری اطلاعات، بر اساس مدل بانک جهانی ارزیابی شده است که مدلی معتبر به شمار می‌رود. البته این به معنای پذیرش صرف این مدل نیست بلکه این مبحث دستمایه‌ای است برای طرح موضوع اسناد و جلب نظر صاحبنظران و متولیان این حوزه به واقعیات تدوین اسناد در جهان توسعه یافته.
همچنین باید یادآور شویم که انجمن وظیفه خود می‌داند که از تمامی بنیه علمی موجود چه در میان اعضای انجمن و چه خارج از انجمن در جهت ماموریت خود یعنی ناظر و مشاور علمی ICT کشور بهره جوید.
در حقیقت انجمن در موضوعات علمی به قابلیت‌های خود محدود نمی‌شود و در هر نقطه از کشور و از سوی هر فردی پژوهش و نظر علمی ارزشمندی ارایه شود، انجمن در راستای سیاست‌هایش خود را موظف به حمایت و انتشار آن نظر و پژوهش علمی می‌داند. اساسا جامعه اطلاعات محیطی است که اطلاعات و دانش علمی باید در آن آزادانه در گردش داشته باشد و انجمن هم باید به این جریان سرعت و سهولت بخشد