همشهری آنلاین - مریم باقرپور: در مسیر جنوب به شمال بزرگراه شیخ فضل‌الله‌نوری، نرسیده به پل شهرک آزمایش، مجتمع کوی نویسندگان دیده می‌شود. مجتمعی که از ساختمان‌های بلند با نمای سیمانی و تیره تشکیل شده است. برای ورود باید از بزرگراه جلال آل احمد، وارد کوچه‌ای بن‌بست شد که نام آن هم کوی نویسندگان است. در نگاه اول مجتمع کوی نویسندگان شبیه تمام شهرک‌ها و مجتمع‌های است که در منطقه ۲وجود دارند. اما به محض ورود، با تفاوت‌هایش مواجه می‌شوید.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
ورود نویسندگان به خانه‌های مقاوم
کوی نویسندگان، محل سکونت ۱۲۲ نفر از از نویسندگان، مترجمان، عکاسان و افراد شاغل در مطبوعات مختلف روزنامه‌های اطلاعات، آیندگان، کیهان، رادیو و تلویزیون و... است که سال ۱۳۵۲، به عضویت سندیکای نویسندگان و خبرنگاران مطبوعات درآمدند و شرکت تعاونی مسکن راه انداختند. مدیران این شرکت با سرمایه اولیه اعضا و استفاده از وام‌های بانکی، تصمیم گرفتند برای اعضای خود در محدوده‌ای از پایتخت خانه بسازند تا همه اعضا صاحبخانه شوند. آن زمان چند بخش از تهران را برای این کار در نظر گرفتند. بالاخره در سال ۱۳۵۵ مجتمع کوی نویسندگان فعلی تأسیس شد.
آن زمان محله شهرآرا به گفته اهالی بیابان بود. ساختمان‌های موجود مجتمع، توسط شرکت اکروپل ساخته شد که در برابر زلزله ۷ ریشتری مقاومت دارد.
بهشتی میان دود و صدا
در مجتمع کوی نویسندگان آنچه بیشتر از همه جلب توجه می‌کند فضای سبزی اینجاست، وقتی در خیابان‌ها و میان ساختمان‌های کوی نویسندگان قدم می‌زنید؛ به راحتی می‌توانید صدای پرندگان را بشنوید. در حالی که این مجتمع میان دو بزرگراه پر سر و صدای شهر، یعنی جلال آل احمد و شیخ فضل‌الله‌نوری قرار گرفته است و به دیوار صوتی کنار مجتمع وجود دارد تا از میزان سر و صدای موجود و ایجاد آلودگی صوتی برای ساکنان کاسته شود. با این اوصاف شما در مجتمع کوی نویسندگان به راحتی می‌توانید از سایه و اکسیژن درختانی مانند نارون و بید مجنون، کاج سرو یا انواع درختان میوه مانند خرمالو گیلاس سیب گلابی زردآلو شلیل و... بهره‌مند شوید. «غلامرضا ثریا» از ساکنان اولیه کوی می‌گوید: «فضای سبز مجموعه را از همان سال ۱۳۵۵ و با مشارکت خود ساکنان تاکنون نگهداری کرده‌ایم. آبیاری‌اش هم تا چند وقت پیش از آب شهری یا تانکر بود اما حالا قناتی معروف به قنات دریانی‌ها از زیر مجتمع عبور می‌کند، آب تامین می‌شود.»
رسم همسایگی به شیوه اهالی فرهنگ
پس از ساخت مجتمع چهره‌هایی مانند سیروس علی‌نژاد، جواد مجابی، عبدالرضا میربلوک، بهمن رضایی، مسعود مهاجر، احمد بشیری، ذبیح‌الله منصوری، حمید مصدق، منوچهر لطیف، خسرو شاهانی، حسین‌آل‌ابراهیم، احمد الوند، یدالله ذبیحیان، اسماعیل یگانگی، علی پاداش، اسماعیل راعی، اسماعیل جمشیدی، افشین لاریجانی و... در آن ساکن شدند. افرادی که این روزها از آنها به‌عنوان اهالی فرهنگ و ادب نام برده می‌شود.
ثریا درباره ساکنان مجتمع می‌گوید: «ساکنان اولیه مطبوعاتی‌های بودند، به تدریج تعدادی فوت شدند یا به جای دیگری نقل مکان کردند. با تغییر ساکنان اولیه، ساکنانی غیرمطبوعاتی به کوی آمدند. این روند همچنان تا امروز ادامه دارد. طوری که اکنون تعداد ساکنان غیرمطبوعاتی، بیشتر از ساکنان اولیه است. با این حال دوستی، رفاقت، همدلی و احترام متقابل میان ساکنان وجود دارد.»
«مسعود مهاجر» از روزنامه‌نگار پیشکسوت که بیش از ۵۵ سال فعالیت مطبوعاتی در کشور دارد، از ساکنان کوی است. او می‌گوید: «کوی نویسندگان نه تنها به دلیل قدمت یا سکونت برخی چهره‌های مطرح، بلکه به دلیل راه و رسم درستی که در مدیریت آن وجود دارد؛ به یک تجربه خوب آپارتمان‌نشینی در شهرمان تبدیل شده است. تجربه‌ای که می‌تواند در سایر مجموعه‌های مسکونی نیز به کار گرفته شود. اگرچه اکنون ساکنان کوی دیگر روزنامه‌نگار نیستند؛ اما همسایگانی را جانشین ساکنان قدیمی کردند که به همان سنت‌ها در اداره کوی احترام می‌گذارند.»
ماجرای زمین ورزش
کنار مجتمع و در قسمت شرقی زمین ورزشی به مساحت ۵ هزارمترمربع وجود دارد که توسط نظام مافی و از ساکنان اولیه کوی (اکنون دیگر در قید حیات نیست) وقف ورزش عام شده است. متولی این زمین ورزشی، اعضای هیت امنای کوی نویسندگان هستند. البته به تازگی عده‌ای به دنبال تصرف این زمین بودند که با پیگیری هیئت امنا و رأی دادگاه زمین برای جوانان محل ماند. «حسین ملزوماتی» عضو هیئت امنای کوی می‌گوید: «جوانان ساکن کوی در روزهای تعطیل در این فضا به ورزش فوتبال می‌پردازند؛ اما مدتی قبل عده‌ای به دنبال تصاحبش بودند و حتی وسایل ورزشی آن را تخریب کردند اما در نهایت توانستیم ثابت کنیم که این مکان وقف مردم است و امیدواریم بتوانیم باز زمین روزش را مانند گذشته رونق بدهیم.»
در یکی از خیابان‌های مجتمع و زیر سایه درختان خودرویی مربوط به دهه ۱۹۰۰ وجود دارد. به گفته مدیریت مجتمع، خودرو متعلق به یکی از ساکنان قدیمی است که چندی پیش در خارج از کشور فوت کرده است. خودرویی که ناخودآگاه فضای ۱۰۰ سال قبل را در ذهن آدمی تداعی می‌کند.
آشنا برای پستچی
وقتی در مجتمع کوی نویسندگان قدم می‌زنید به راحتی می‌توانید تأثیر وجود افراد شاخص فرهنگی که اغلب آنها اکنون به دیار باقی شتافتند مانند خسرو شاهانی، ذبیح‌الله‌منصوری و... را حس کنید. البته هنوز هم استادانی مانند جواد مجابی، مسعود مهاجر و... از ساکنان قدیمی کوی نویسندگان هستند. در بلوک یک هم، باشگاهی به مساحت ۱۰۰مترمربع برای برگزاری مجالس و برنامه‌های فرهنگی ساکنان کوی در نظر گرفته شده است. اکنون برخی از کارهای مشارکتی کوی در آنجا انجام می‌شود.
«احمدبشیری» نویسنده و شاعر قوچانی، و از بانیان ساخت کوی نویسندگان در شهرآراست. با خوش‌صحبتی و روی گشاده از دلبستگی‌اش به کوی می‌گوید: «از زمانی که دنبال زمین برای ساخت کوی می‌گشتند من در جریان بودم تا امروز که یکی از قدیمی‌ترین ساکنان آن هستم. درست است که بعضی از دوستان از اینجا رفته‌اند اما من هیج وقت آن را ترک نمی‌کنم. ۲دلیل دارد؛ یکی اینکه به آن شدیداً دلبسته شده‌ام و دیگر اینکه ۱۲۲خانواده روزنامه‌نگار و نویسنده اینجا را با هم ساختیم.»
او ادامه می‌دهد: «کوی نویسندگان از نظر حیثیتی در همه ایران نظیر ندارد و باید یکی از مفاخر و میراث فرهنگی کشور به حساب بیاید. اگر روی نامه‌ای در شهر دیگر بنویسند کوی نویسندگان، پستچی آن را درست همین‌جا می‌آورد. این حس دلخوشی و سرافرازی ماست.»
نویسنده شناخته شده کشور در ذهن تاریخی‌اش جست‌وجو می‌کند و می‌افزاید: «از سال ۱۳۵۰ ساخت کوی آغاز شد تا سال ۱۳۵۵ که کم‌کم در آن ساکن شدیم. همه روزنامه‌نگارانی بودیم که دستمان خالی بود و نمی‌توانستیم برای تجهیز کوی دست و دلباز باشیم. کمااینکه آن زمان پارکینگ زیرزمینی نداشتیم و بعدها هوایی آن را ساختیم.»
۶ ماهه خانه‌دار شدیم
«سیروس علی‌نژاد» روزنامه‌نگار و نویسنده کهبیش از ۷ دهه از زندگی‌اش را سپری کرده، همچنان در این کوی سکونت دارد. او کوی نویسندگان را نه تنها در ایران بلکه در همه دنیا بی‌مانند می‌داند و درباره ساخت آن می‌گوید: «این کوی یادگار سندیکای نویسندگان و مطبوعات در دهه ۴۰ است. با اینکه مخالفانی هم داشت اما با تلاش زیاد و حمایت سندیکا از صنف مطبوعات و تأیید نخست‌وزیری وقت و وزارت ارشاد آن زمان ساخته شد. در واقع این مجموعه نخستین تعاونی کشور بود که موفق شد برای اعضایش که مهم‌ترین درخواست‌شان تهیه مسکن بود مجتمع بسازد. هر یک از اعضا که از نویسندگان، عکاسان یا کاریکاتوریست‌های ۳روزنامه وقت، کیهان، اطلاعات و آیندگان بودیم با پرداخت ۵۰هزار تومان پول پیش و ماهی ۱۱۰۰ تومان صاحب خانه شدیم. در ۶ماه همگی به خانه‌هایمان آمدیم و با هم رفیق شدیم. رفت‌وآمد خانوادگی داشتیم و فضای بی‌مانندی ایجاد شد. اما حالا تعداد کمی از مطبوعاتی‌ها در کوی ساکن هستیم.»
اهالی که رفتند
در این سال‌ها حال تعداد زیادی از اهالی فرهنگ و هنر که در کوی نویسندگان ساکن بودند درگذشته‌اند. مرحوم حسین‌آل‌ابراهیم، احمد الوند، یدالله ذبیحیان، اسماعیل یگانگی، ذبیح‌الله منصوری، خسرو شاهانی، حمید مصدق و منوچهر لطیف، عبدالرضا میربلوک از جمله این بزرگان بودندکه هنوز یاد و خاطره‌شان بین روزنامه‌نگاران و اهالی کوی زنده است. ملزوماتی می‌گوید: «در این سال‌ها گرچه تداد روزنامه‌نگاران کم شد و افراد غیرمطبوعاتی در این محدوده ساکن شده‌اند، اما هویت کوی پابرجاست و اینجا فرهنگ حرف اول را می‌زند.»
او تنها مشکل فعلی را تجمع جوانان و افراد ناشناخته در محدوده زمین پارک کودک می‌داند و می‌گوید: «کوچه کوی نویسندگان بن‌بست و فقط فراد بومی می‌توانند وارد مجتمع شوند، اما وجود پارک در اینجا باعث شده ما شاهد آسیب‌های اجتماعی زیادی باشیم. از شهرداری درخواست کرده‌ایم که اجازه بدهد تا ساختمان نگهبانی را جابه‌جا کنیم، تا هر فردی اجازه ورود به این محدوده را نداشته و باعث نشود وجهه کوی تخریب شود.»