به گزارش همشهری آنلاین، پس از ۲ سال، مهر امسال با بازگشت دانش‌آموزان به مدرسه آغاز می‌شود. حدود ۱۵میلیون دانش‌آموز در کلاس‌های درس حاضر می‌شوند و به‌صورت رسمی با آموزش مجازی و آنلاین خداحافظی می‌کنند. پاندمی کووید-۱۹باعث شد که درهای مدارس در ۲سال تحصیلی گذشته به روی دانش‌آموزان بسته و کلاس‌های درس به اینترنت و فضای مجازی منتقل شود. حالا آنها در بازگشت دوباره به مدرسه شرایط متفاوتی نسبت به دوران قبل از کرونا دارند و به‌گفته کارشناسان، کاهش تحرک، روابط اجتماعی، مشارکت و تصمیم‌گیری‌های گروهی ازجمله آسیب‌های اجتماعی است که درباره این دانش‌آموزان رخ داده است.
آنها تأکید می‌کنند که وزارت آموزش و پرورش سال سختی به لحاظ سنجش سلامت جسم و روان دانش‌آموزان پیش‌رو دارد و باید غربالگری سلامت روان این دانش‌آموزان علاوه بر توجه به مسائل آموزشی و تربیتی مدنظر قرار بگیرد تا مداخلات زودهنگام و ارائه خدمات و حمایت‌های درمانی به‌موقع درباره آنها انجام شود.
تعاملات اجتماعی دانش‌آموزان مجازی شده
آسیب‌هایی روحی – روانی دانش‌آموزان در بازگشت دوباره به محیط‌های آموزشی را باید از ۳دیدگاه مورد بررسی قرار داد. سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران با بیان این مطلب به همشهری می‌گوید: «اولین نگاه اینکه نوجوانی دوران حساسی است، چون بچه‌ها بلوغ، هویت‌یابی، دوست‌یابی و... را تجربه می‌کنند، اما برخی از آنها طی این مدت از محیط آموزشی و اجتماعی دور بوده‌اند. بر این اساس آموزش و پرورش به واسطه وثوق، دسترسی به جامعه هدف و ارتباط مناسب والدین با مدارس در مقایسه با سایر محیط‌های اجتماعی نقش مهمی را برعهده دارد و باید برای ارتقای سلامت روانی – اجتماعی دانش‌آموزان تمهیدات ویژه بیندیشد. تعامل ۳ضلع دانش‌آموز، اولیای مدرسه و خانواده و آموزش‌های متناسب با هر یک از این ۳گروه که در حوزه مراقبت‌های اجتماعی و مهارت‌های ارتباطی ارائه می‌شود، می‌تواند نگرانی از مشکلاتی که بچه‌ها با آنها درگیر شده‌اند را کمتر کند.»
موسوی چلک دومین نگاه را ورود دانش‌آموزان به مدارس بعد از ۲.۵سال دوری عنوان می‌کند و ادامه می‌دهد: «در این مدت ارتباط بچه‌ها با فضای مجازی و اینترنت بسیار بیشتر شده و شاهد کاهش تحرک، روابط اجتماعی، مشارکت، تصمیم‌گیری‌های گروهی و... در آنها هستیم. به همین دلیل در دورانی که اوج هیجان بچه‌هاست، عمده آنها در فضای مجازی و... حضور دارند و حتی دوست‌یابی‌شان هم مجازی شده است. این مسئله یک پیام برای متولیان آموزش و پرورش دارد؛ اینکه باید تمرکز بیشتری در ارتقای سلامت روان اجتماعی و مهارت‌های خودمراقبتی دانش‌آموزان داشته باشند. در این‌باره باید سازوکار غربالگری درنظر گرفته شود تا کودکان در معرض این آسیب‌ها شناسایی شوند و با استفاده از ظرفیت‌های موجود در مراکز مشاوره و سایر سازمان‌های مرتبط، حمایت و مداخلات روانشناختی به‌موقع را دریافت کنند.»
سومین نگاه هم به‌گفته این متخصص حوزه روانشناسی، برنامه‌ریزی برای آینده دانش‌آموزان است: «به‌دلیل پاندمی کرونا و آموزش‌های غیرحضوری، کودکان ما ۱۰سال زودتر مجبور به استفاده از گوشی‌های هوشمند شده‌اند و باید برنامه‌های جدید سازگار با این شرایط البته با نگاه به آینده از سوی آموزش و پرورش اجرایی شود.»
موسوی چلک فقدان ساختار مددکاری اجتماعی در مدارس را چالش جدی حوزه آموزش می‌داند و می‌گوید: «در کشورهای توسعه‌یافته حوزه مددکاری اجتماعی یکی از محوری‌ترین حوزه‌های آموزش و پرورش است تا نسل سالم و مؤثری تربیت کنند. باید در آموزش و پرورش ایران هم این ساختار ایجاد شود که فراتر از وظایف وزارتخانه است و باید حاکمیت برای تامین بودجه و نیروی انسانی این حوزه اقدامات جدی درنظر بگیرد.»
رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران یکی از نیازهای سال تحصیلی جدید را غربالگری و رصد سلامت اجتماعی دانش‌آموزان عنوان می‌کند و می‌گوید: «امسال در حوزه سلامت روان دانش‌آموزان، سال بسیار حساسی را پیش رو داریم و در این‌باره باید برنامه جدی‌تری داشته باشیم تا مداخلات و برنامه‌ریزی‌ها حول همین محور انجام شود.»
تربیت چندوجهی،اولویت آموزش و پرورش
البته تجربه آموزش حضوری در ۲ماه پایانی سال تحصیلی گذشته باعث شده که شرایط مطلوب‌تری برای آغاز سال تحصیلی پیش‌رو ایجاد شود، چراکه در این مدت برخی اقدامات تربیتی و آموزشی در مدارس برای دانش‌آموزان صورت گرفته است.
مهدی کاظمی، رئیس ستاد پروژه مهر سال تحصیلی۱۴۰۲-۱۴۰۱ با تأیید این مطلب به همشهری می‌گوید: «برخی از دانش‌آموزان با شروع پاندمی کرونا، محیط مدرسه را تجربه نکردند، به همین دلیل برنامه‌ریزی‌هایی از سوی معاونت‌های آموزشی و پرورشی مدارس برای ارائه آموزش‌های آداب شهروندی و دیگر مسائل تربیتی انجام گرفته است. رویکردی که وزارتخانه مدنظر دارد توجه به مسئله تربیتی در کلاس درس است و معلمان در این‌باره علاوه بر بحث آموزشی توجه جدی به این حوزه هم خواهند داشت. این امر به کلیه ادارات آموزش و پرورش در استان‌ها اعلام شده است.»
او با بیان اینکه بحث سلامت جسمی دانش‌آموزان هم از اولویت‌های آموزش و پرورش در سال تحصیلی جدید خواهد بود، تأکید می‌کند: «در این‌باره موضوع چاقی و کم‌تحرکی دانش‌آموزان که در دوران کرونا تشدید شده، از اولویت‌های معاونت تربیت بدنی است.»
کاظمی درباره اقداماتی هم که قرار است برای غربالگری سلامت روان دانش‌آموزان انجام شود، می‌گوید: «دانش‌آموزان ورودی به پایه اول از همان ابتدا مورد سنجش سلامت روان قرار می‌گیرند اما با توجه به مصوبه‌ای که داریم، قرار است امسال از ظرفیت دانشکده‌های مختلف در این حوزه برای غربالگری سلامت روان دانش‌آموزان دیگر هم بهره‌مند شویم. با توجه به برنامه‌ریزی‌ها و فرصت آموزش حضوری، زمینه‌ای برای ایجاد تربیت چندوجهی را در اختیار داریم.»
معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش درباره واکسیناسیون دانش‌آموزان هم می‌گوید: «توصیه این است که پروتکل‌های بهداشتی به‌ویژه استفاده از ماسک برای دانش‌آموزان رعایت شود، اما واکسیناسیون اجباری نیست. هم‌اکنون بیش از ۸۰درصد دانش‌آموزان بالای ۱۲سال ۲دوز واکسن تزریق کرده‌اند و توصیه می‌شود که دوز یادآور را هم تزریق کنند. در گروه سنی زیر ۱۲سال هم براساس پروتکل وزارت بهداشت توصیه به تزریق یک دوز واکسن با رضایت خانواده‌هاست.»
حضور کودکان در مدارس نگران‌کننده نیست
بازگشایی مدارس و برقراری کلاس‌ها به‌صورت حضوری با توجه به ماهیت فعلی ویروس کرونا، نگران‌کننده به‌نظر نمی‌رسد و خطری هم دانش‌آموزان را تهدید نمی‌کند. این نکته را هم دکتر حمید عمادی، عضو کمیته عملی واکسن کووید-۱۹در وزارت بهداشت به همشهری می‌گوید و درباره اینکه چه اقداماتی می‌تواند منجر به کاهش خطر ابتلا به بیماری در دانش‌آموزان هنگام حضور در مدارس شود، بیان می‌کند: «یکی از مهم‌ترین نکات این است که نه‌تنها دانش‌آموزان که سایر افراد جامعه هم هنگام استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی از ماسک استفاده کنند تا خطر انتقال آلودگی را کاهش دهند. به‌نظر نمی‌رسد که بحث استفاده اجباری از ماسک در کلاس‌های درس قابل اجرا باشد چراکه هم هزینه‌بر است و هم کودکان ممکن است کمتر به این مسئله توجه داشته باشند. اما برخی نکات ازجمله رعایت بهداشت تنفس و شست‌وشوی دست‌ها می‌تواند به آنها کمک کند.»
عمادی درباره اینکه هم‌اکنون شیوع بیماری کرونا در گروه‌های سنی پایین‌تر به چه صورت است، توضیح می‌دهد: «با وجود اینکه بیماری شدید نیست و منجر به مرگ هم نمی‌شود اما همین حالا هم بیماران بسیاری به‌دلیل عفونت‌های تنفسی فوقانی به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند که در میان آنها کودکان هم هستند. عفونتی که کشنده نیست و علائمی شبیه سرماخوردگی دارد، اما یکی از مشکلات آن بهبود دیرهنگام در برخی افراد است که گاهی تا ۲ماه هم طول می‌کشد. ممکن است برخی علائم ازجمله ترشحات چرکی و خستگی هم در آنها باقی بماند و موجب آزارشان شود، به همین دلیل رعایت پروتکل‌ها می‌تواند منجر به کاهش انتقال بیماری در این کودکان شود.»
او درباره ضرورت تزریق واکسن به دانش‌آموزان هم می‌گوید: «در سویه اومیکرون، واکسن‌های موجود اثر محافظت‌کننده ندارند و بیماری واکسن‌گریز شده است. به همین دلیل با وجود اینکه همچنان توصیه بر تزریق واکسن برای افزایش سطح ایمنی است، اما اجباری برای تزریق واکسن در گروه‌های سنی پایین وجود ندارد. البته با شروع فصل پاییز، پیک عفونت تنفسی در کودکان و بزرگسالان را داریم اما این موضوع در دانش‌آموزان نگران‌کننده نیست. بیشترین نگرانی درباره افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای است و کودکان سالم که بیماری‌های زمینه‌ای ندارند، در معرض خطر چندانی نیستند. با رعایت پروتکل‌های بهداشتی مشکل چندانی برای حضور کودکان در مدارس وجود نخواهد داشت.»