همشهری آنلاین _ رضا نیکنام: باید بپذیریم برنامه‌های مقطعی و عجولانه در امر ترویج فرهنگ مطالعه و کتابخوانی مشکلی را حل نمی‌کند و نمی‌توان امیدوار بود که سرانه مطالعه ایرانی‌ها که می‌گویند بین ۳ تا ۱۵ دقیقه در نوسان است بیشتر شود. همه این نامهربانی‌ها از آنجا ناشی می‌شود که کتاب در سبد زندگی ما جایی ندارد.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
حرف ما نیست همه چیز دقیق و کارشناسی شده است. قصد سیاه نمایی هم نداریم، اما امیدواریم که تلنگری برای مسئولان مربوطه باشد. بزرگی منطقه۱۶ را باور کنید. بدانید اینجا یکی از وسیع‌ترین و پر جمعیت‌ترین مناطق شهر تهران است، اما باور کنید که تعداد کتاب‌های کتابخانه‌های این منطقه به ۷۰ هزار جلد کتاب هم نمی‌رسد و از همه تاسف‌بارتر اینکه تعداد کتابفروشی‌های ما از انگشتان یک دست هم کمتر است. اگر اهل مطالعه کتاب هستید که چه بهتر، اما اگر به مطالعه علاقه‌ای ندارید، با خواندن این گزارش ما را همراهی کنید. خدا را چه دیدید شاید نظرتان نسبت به یار مهربان تغییر کرد.
باید مهارت ماهیگیری را آموزش داد
سقراط جمله معروفی دارد که می‌گوید «جامعه وقتی فرزانگی و سعادت می‌یابد که خواندن، کار روزانه‌اش باشد.» درست که این جمله مانند پتکی برسرمان فرود می‌آید، اما با افسوس و حسرت کاری از پیش نمی‌بریم، بلکه باید با فکر و عمل وضعیتی فراهم کرد که افراد بیشتری به مطالعه رو بیاورند.
چند سالی که مدیران شهر آستین همت را بالا زده‌اند تا سرانه فرهنگی محله‌ها و منطقه‌های پایتخت را با بالا ببرند، اما برای رسیدن به شرایط مطلوب راه دازی در پیش داریم. معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۶ با اشاره به اهمیت مطالعه می‌گوید: «همه عوامل موفقیت انسان از ابتدای خلقت تاکنون، چه در دنیا و چه در آخرت به مطالعه بستگی دارد. در واقع افراد با توجه به اطلاعاتی که به آنها داده می‌شود رشد پیدا می‌کنند و رشد مادی و معنوی انسان در گرو مطالعه است. اسلام نیز چنین نگاهی دارد و همین که تأکید می‌کند علم را یاد بگیر ولو در چین، نشان می‌دهد که مطالعه در دین ما اهمیت بسیاری دارد، به همین دلیل همه باید تلاش کنند تا فرهنگ مطالعه در جامعه ما گسترش یابد.»
توجه به کتاب، محور همه برنامه‌ها
آن طور که سید مهدی حسینی می‌گوید توجه به کتاب و مطالعه آن یکی از مهم‌ترین برنامه‌های این معاونت در طول سال است: «همان‌طور که گفتم زیر بنای رشد انسان مطالعه است و اگر بخواهیم از نظر فرهنگی پیشرفت کنیم باید این زیر بنا تقویت شود. اصلاً یکی از اهداف ما از اجرای برنامه‌های فرهنگی هم این است که اطلاعاتی به مردم داده شود. پس کتاب و مطالعه می‌تواند محور تمام کارهای فرهنگی در محله ها قرار گیرد. دلیل دوم هم این است که این منطقه با توجه به کتابخانه‌هایی که در آن فعالیت دارند ظرفیت خوبی دارد تا در زمینه کتاب و کتابخوانی سرمایه‌گذاری بیشتری در آن انجام شود.»
اصول مهم برای گسترش فرهنگ مطالعه
معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۶ برای گسترش فرهنگ مطالعه در این منطقه برنامه‌ریزی مفصلی انجام داده تا اتفاقات خوبی در زمینه کتاب و کتابخوانی رخ دهد. او قبل از اینکه درباره برنامه‌هایش توضیح دهد به اصول کلی برای ایجاد و توسعه فرهنگ کتابخوانی در میان مردم اشاره می‌کند:«رفع محدودیت، نیاز سنجی و آموزش مهارت مطالعه به عموم شهروندان ۳ موضوع مهمی است که باید مورد توجه قرار گیرد. مسلماً تا زمانی که توزیع ناعادلانه کتاب وجود دارد و فقط گروهی از شهروندان به کتاب دسترسی دارند نباید انتظار داشته باشیم که عموم مردم به مطالعه کتاب رو بیاورند. وقتی شهروندان مجبورند برای خرید یا امانت گرفتن یک کتاب مسیر طولانی را طی کند نباید منتظر باشیم که ساعت مطالعه افزایش پیدا کند. موضوع دوم شناسایی نیاز مخاطبان است. متأسفانه‌گاهی اوقات بعضی از سازمان‌ها ابتدا برنامه‌ریزی می‌کنند و بعد دنبال مخاطب می‌گردند که نتیجه مطلوبی‌نمی‌دهد، برای همین در این معاونت از گروه‌ها مختلف از کودک گرفته تا زنان خانه‌دار و راننده‌ها، نیازسنجی شده و در مرحله بعد برنامه‌ریزی صورت گرفته است.»
آموزش مهارت مطالعه اهمیت فراوانی دارد
نداشتن مهارت مطالعه یکی از مهم‌ترین عواملی است که باعث شده خیلی از افراد به خواندن کتاب تمایلی نداشته باشند. حسینی، معاون اموراجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۶ می‌گوید:«اینکه فقط شعار بدهیم که اگر کتاب بخوانید چنین و چنان می‌شود یا چند ساعت درباره اهمیت مطالعه صحبت کنیم، اما درباره چگونه مطالعه کردن به مردم آموزش ندهیم، هیچ فایده‌ای ندارد. در واقع ابتدا باید ماهیگیری را به مردم آموزش داد و بعد منتظر صید بود.»
او معتقد است با برگزاری کلاس‌های تندخوانی و مطالعه مشارکتی می‌توان مهارت کتابخوانی را به شهروندان در همه گروه‌های سنی آموزش داد. برگزاری کارگاه مادران قصه‌گو در سراها، راه‌اندازی سامانه پیامک با موضوع‌های مختلف، برپایی مسابقات مختلف کتابخوانی، راه‌اندازی کندوی کتاب (خلاصه کردن کتاب در کتابخانه‌ها) و برپایی سرای مطالعه از جمله برنامه‌های پیشنهادی معاون امور اجتماعی و فرهنگی منطقه ۱۶ است.