همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: گوش دادن و توجه به کودکان در ظاهر کار راحتی است. اما این کار تا زمانی که کودکان نتوانندحرف بزنند و خواسته‌های خودشان را بیان کنند چندان راحت به نظر نمی‌رسد. بنابراین پدر و مادرها باید بتوانند تشخیص دهند فرزندشان با خنده یا گریه خود چه چیزی را می‌خواهد به آن‌ها بفهماند. در واقع آن‌ها باید بتوانند کودک را متوجه خواسته‌های درونی‌اش کنند و برای رفع آن‌ها به او کمک کنند. در سنین بالاتر هم باید با شناخت دنیای فرزندشان متوجه نیازها و خواسته‌های واقعی آن‌ها شوند.
آشنایی با نیازهای واقعی کودک
دکتر سارا ساعدی، دکترای تخصصی روان درمانی، روانشناس سلامت و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره نیاز کودکان به جلب توجه می‌گوید: «همه ما دوست داریم اعمال و رفتارمان مورد توجه و نظر اطرافیان قرار بگیرد. در این میان کودکان خواستار توجه بیشتری هستند و دوست دارند والدین واطرافیان بیشتر به آن‌ها توجه نشان دهند.»
توجه به کودکان تکنیک و مهارت حیاتی و مهمی در تربیت کودکان است؛ موضوعی که معمولاً والدین فکر می‌کنند نسبت به آن آگاه هستند ولی معمولاً یا بیش ازاندازه به آن‌ها توجه نشان می‌دهند یا اصلاً از خواسته‌های واقعی آن‌ها اطلاع ندارند. مثلاً فکر می‌کنند توجه یعنی اینکه تمام سعی و تلاش خود را بکنند تا او بتواند در رفاه بیشتری باشد؛ حال آنکه نیاز کودکان به توجه بسیار فراتر است.
اگر والدین بتوانند به خوبی با روش‌های توجه لازم و کافی به کودکان آشنا شوند می‌توانند مشکلات خود را در روابط با فرزندشان کاهش دهند و اعتماد به نفس آن‌ها را نیز بالا ببرند. چون تحقیقات نشان داده افزایش اعتماد به نفس باید از کودکی آغاز شود.
تلاش کودکان برای بیشتر دیده شدن
به گفته این روانشناس، کودکان برای دیده و جدی گرفته شدن در دنیای بزرگسالان نیاز به جلب توجه دارند. نیاز آن‌ها برای رسیدن به خواسته‌هایشان معمولاً از روش‌هایی مانند کمک به مادر در کارهای خانه، گرفتن نمرات بالاتر و ... شروع می‌شود. اما بعضی اوقات هم به در آوردن صداهای عجیب و غریب و داد و بیداد کردن برای جلب توجه بیشتر ختم می‌شود.
در واقع کودکان خواهان محبت و نوازش والدین و اطرافیان به صورت همیشگی و انحصاری برای خود هستند. اما وقتی در دنیای واقعی کسی آن گونه که می‌خواهند به آن‌ها توجه نشان ندهد معمولاً برای جلب توجه و خودنمایی بیشتر و اینکه به دیگران نشان دهند مهم هستند دست به رفتارهای مختلف و گاه عجیب و غریبی می‌زنند.
یعنی گاهی گفت و گوی اعضای دیگر خانواده را قطع می‌کنند یا به خواهر و برادر کوچک‌تر خود بددهانی، پرخاشگری یا زورگویی می‌کنند تا خودشان کانون توجه قرار بگیرند.
حتی بعضی اوقات برای جلب توجه بیشتر در مدرسه بدون اجازه صحبت می‌کنند و هر شیطنتی می‌خواهند می‌کنند. آن‌ها حتی گاهی به اطرافیان خود دروغ‌های اغراق آمیز می‌گویند؛ فقط برای آنکه به دیگران گوشزد کنند بزرگ شده‌اند و باید جدی گرفته شوند.
نیاز کودکان به توجه و دیده شدن گاهی به‌اندازه‌ای است که تظاهر به بیماری‌هایی مانند سردرد، دل درد یا دردهای عجیب و غریبی و ساختگی هم می‌کنند.
نقش والدین
دکتر ساعدی می‌گوید اگر بچه‌ها با تلاش‌هایی مانند تمارض، دروغ و ناسازگاری موفق شوند توجه والدین خصوصاً مادر را به خودشان جلب کنند نتیجه می‌گیرند می‌توانند به این ترتیب با سرعت بیشتری به خواسته‌های خود دست یابند.
در این هنگام و با تکرار این گونه رفتارها از جانب کودک، مهم‌ترین کاری که والدین می‌توانند انجام دهند آن است که بیشتر به رفتارهای خود دقت کنند و ببینند فرزندشان با تکرار این گونه رفتارها چه هدف و در واقع چه پیامی برای آن‌ها دارد.
علل توجه طلبی کودکان
روان شناسان معتقدند تحقیر و سرکوب کودک، رقابت‌های ناسالم و تلقین منفی، نادیده گرفتن توانایی‌ها، استعداد و مهارت‌های کودک، تنبیه والبته محبت بیش از حد و ... می‌توانند در گسترش رفتارهای نامناسب کودک برای جلب توجه مؤثر واقع شوند.
بنابراین والدین نباید در برابر واکنش‌های ساختگی کودک تسلیم شوند. آن‌ها باید با صبر و حوصله ابتدا به شناخت و علت و ریشه بروز این مشکلات بپردازند. سپس با رفتارهای مناسب به اصلاح این گونه رفتارهای فرزند خود بپردازند.
بی‌توجهی به رفتار نامناسب فرزند و تشویق رفتارهای مطلوب و صادقانه کودک، تقویت کارهای مثبت، رفع نیازهای مختلف او و در اختیار قرار دادن راه‌های مثبت خودنمایی کودک به درمان این گونه رفتارهای مخرب کمک خواهدکرد.
نقش صبر و حوصله و میزان آگاهی والدین
والدین برای موفقیت در کنترل رفتار کودک و برای مقابله با خواسته‌های نابجا و غیر منطقی او باید صبور باشند و در مقابل رفتار نامطلوب او سریع واکنش نشان ندهند. بلکه سعی کنند برخورد دوستانه‌ای با فرزند خود داشته باشند و سعی کنند متوجه علت واقعی رفتار آن‌ها شوند.
توجه داشته باشیم جملاتی مانند دیگر دوستت ندارم، من دیگر مادر تو نیستم و کاری نکن مجبور شوم تنبیهت کنم فقط بیشتر به رفتارهای نامطلوب او دامن خواهد زد.
تأمین آرامش و اطمینان خاطر کودک
دکتر ساعدی می‌گوید پدر و مادرها می‌توانند با حرف‌ها و رفتارهای درست خود به فرزندشان احساس آرامش بدهند و کاری کنند که کودک متوجه شود دیگران او را همان طور که هست دوست دارند و نیازی نیست او حتماً مطابق میل آن‌ها رفتار کند.
تاکید زیاد بر موفق شدن کودک و علاقه شدید به برنده شدن او نیز می‌تواند انگیزه‌ای برای کودک باشد تا با خودنمایی و با هر ترفندی فقط سعی در موفق شدن داشته باشد و به نوعی مانع از بروز ضعف‌ها و ناتوانایی‌های خود شود.
حس ارزشمندی و عزت نفس از جمله احساسات بسیار مهمی است که از کودکی در افراد نهادینه می‌شود و والدین و معلمان نقش بسیار مهمی در چگونگی پرورش آن دارند.
برای این کار پدر و مادرها قبل از هر چیز باید با بالا بردن آگاهی‌های خود، سطح عزت نفس و اعتماد به نفس خودشان را افزایش دهند.
در واقع کودکان آیینه تمام نمای رفتارهای والدین خود هستند. بنابراین این پدر و مادرها هستند که ابتدا باید به اصلاح رفتارهای خود بپردازند.
والدین باید بداننداندازه محبت و توجه به فرزندشان موضوع بسیار مهمی است؛ یعنی نه آن قدر زیاد باشد که کودک از خود راضی و پرتوقع بار بیاید و نه آن قدر کم و بی‌تفاوت که او فکر کند دوست داشتنی نیست.
بررسی و اصلاح رفتار والدین مهم‌ترین کاری است که آن‌ها باید در ارتباط با فرزندان خود انجام دهند؛ نه اینکه مدام فرزندانشان را متهم به بازیگوشی و شیطنت کنند.