به دلایل مختلف در گذشته این رشته‌ها مورد توجه نبودند و همواره در بن‌بست بدی در کشور قرار گرفته‌اند.»
اینها جملاتی است که در نخستین همایش بین‌المللی نوآوری در پرستاری و مامایی از زبان دکتر مهدی شادنوش، قائم‌مقام ریاست دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در شعبه بین‌المللی قشم شنیده می‌شود.
در این همایش که4 الی 5 دی با حضور جمعی از پرستاران و ماماها و متخصصان رشته زنان و زایمان در دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در شعبه بین‌المللی جزیره قشم برگزار شد، دکتر شادنوش ضمن اشاره به مشکلات 2رشته پرستاری و مامایی به خبرنگار اعزامی همشهری به قشم گفت: ما تاکنون، امکان تحصیل در رشته‌های پرستاری و مامایی تا بالاتر از کارشناسی ارشد را نداشتیم؛
به‌طوری که بسیاری از فارغ‌التحصیلان این رشته‌ها با داشتن مدرک کارشناسی ارشد به‌عنوان مربی ارشد استخدام شدند و طی سالیان سال با همین رتبه هم بازنشست شده و می‌شوند با اینکه سوابق علمی و تحقیقات آنها به‌گونه‌ای است که نیاز به پیشرفت و ارتقا دارند.
وی با اشاره به اینکه از طرفی به‌دلیل کمبود نیروی انسانی فشار مضاعفی به این قشر وارد شده است، درخصوص رشته مامایی نیز می‌گوید: در این رشته هم به‌دلیل عدم‌برنامه‌ریزی مناسب با ازدحام افراد در این رشته ولی در مقاطع پایین مثل کارشناسی مواجه هستیم و این افراد امکان خدمت و فعالیت در رشته‌های بالاتر را ندارند.
شاغلان فرسوده
«درخصوص پرستاری طبق استانداردهای بین‌المللی باید شیفت کاری بین 6 تا 8 ساعت باشد ولی در کشور ما و در بخش دولتی یک پرستار نزدیک به 12 ساعت کار می‌کند.»
دکتر شادنوش به این عبارات نیز اشاره می‌کند و در ادامه توضیح می‌دهد: ما حتی در مورد تعداد پرستاران تخصصی هم کمبود داریم.
از طرف دیگر انتظار جامعه از پرستار این است که بتواند با روحیه مناسب و انرژی کافی خدمات ارائه کند ولی در کشور ما اکثر پرستاران در حالی که بیشتر هم از قشر زنان هستند، دچار فرسودگی شغلی و تغییرات رفتاری می‌شوند و این امر علاوه بر اینکه نشان می‌دهد یک ظلم مضاعف و کم توجهی در سیستم تاریخی در رشته پرستاری وجود دارد، در نهایت منجر به نارضایتی بیماران و تداخل در پروسه پزشکی می‌شود.
باز هم سیستم درمان مقصر است!
اما در این میان دکتر ناهید خدا کرمی، دبیر انجمن مامایی و عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی نیز با اشاره به مشکلات ماماها در کشور ما به همشهری می‌گوید: خوشبختانه با امکاناتی که در کشور ما وجود دارد، از نظر آموزش مامایی ما نه تنها چیزی از کشورهای پیشرفته کم نداریم، بلکه در برخی موارد بسیار جلوتر هستیم به‌طوری که فارغ‌التحصیلان مامایی در کشور ما یکی از بهترین‌ها هستند و گواه این امر هم ماماهایی هستند که در کشورهای آمریکا و کانادا و کشورهای حاشیه خلیج فارس مشغول به کارند و عملکرد آنها باعث شده نگاه علمی دنیا به حرفه مامایی در ایران تغییر کند.
اما از نظر کاربرد، هم آیا اوضاع همین‌قدر مطلوب است؟ دکتر خداکرمی در پاسخ به این سؤال توضیح می‌دهد: با سیاست‌هایی که نظام سلامت ما بعضا به‌صورت انتقاد آمیز داشته و کوتاهی در به کارگیری توانایی‌های ماماها، در کشور ما مشکلات زیادی به‌وجود آمده که نتیجه آن در بحث مراقبت‌های دوران بارداری و زایمان به‌صورت افزایش سزارین‌‌ها، افزایش مداخلات زایمانی و کاهش کیفیت خدمات دوران بارداری و زایمان است.
به گفته وی، علت این امر هم این است که در دو سه دهه اخیر نگاه ما بیشتر به کاهش مرگ و میر مادر و نوزاد بود و از نیازهای عاطفی مادران و نوزادان و عوارض مختلف چشم بستیم.برای همین ما الان نیاز داریم که فارغ التحصیلان مامایی را با توجه به توانایی‌هایشان در قسمت‌های مختلف به کار بگیریم و اگر این اتفاق بیفتد یک تحول عظیم و رو به جلویی را خواهیم داشت.
« ما امروز از نظر فارغ‌التحصیلان مامایی مشکلی نداریم چون حدود 40 هزار مامای لیسانس و بالاتر در کشور داریم که با توجه به حدود یک میلیون و 200 تولد در سال، نزدیک استانداردهای دنیا هستیم. اما مشکل ما این است که سیستم سلامت نتوانسته به موازات نیاز زنان باردار مامای کافی را جذب کند.»
دکتر خداکرمی ضمن تاکید براین عبارات خاطرنشان می‌کند: نتیجه چنین مشکلی این است که آن چیزی که به مادر باردار به‌عنوان مراقبت‌های بارداری و زایمان ارائه می‌شود، در شأن زن ایرانی نیست.
دبیر انجمن مامایی ایران با تاکید بر اینکه مابازای هر زن باردار باید یک نفر ماما داشته باشیم، معتقد است: این در حالی است که مادر به هیچ عنوان در هنگام درد زایمان، در هنگام زایمان و تا 24 ساعت بعد از زایمان نباید تنها باشد و این تنها به این دلیل است که بیشترین زمان آسیب‌پذیری مادر، همین زمان است.
اما مشکل دیگری که دکتر خداکرمی به آن به‌عنوان یک معضل پایدار در کشور اشاره می‌کند این است که با قوانین سلیقه‌ای حاکم بر برخی مراکز، خودبه‌خود برخی بیمارستان‌ها خدماتی که ماما ارائه می‌دهد را به متخصصان زنان انتقال دادند.
درصورتی که اگر بخواهیم سرانه سلامت را طوری خرج کنیم که همه از آن بهره‌مند شوند، می‌توانیم کاری کنیم که از یک‌میلیون و 200 تولد، 800 هزار تولد را ماما به‌تنهایی انجام دهد و این صرفه‌جویی بزرگی در کشور است.
وی خاطرنشان می‌کند: این در حالی است که الان 90 الی صد درصد زایمان‌ها به روش سزارین انجام می‌شود و تحمیل این هزینه به خانوارهایی که حتی هزینه یک تغذیه صحیح را ندارند، منطقی نیست و این یعنی تهاجم به فرهنگ سلامتی ما.
فراخوان مقطع دکترا برای پرستاران و ماماها
تمامی این مشکلات در شرایطی از سوی کارشناسان مورد انتقاد قرار می‌گیرند که به گفته دکتر شادنوش برای همین است که ما به‌دنبال پیدا کردن نقاط ضعفی هستیم که تا حد امکان، توانایی برطرف کردن آنها را داشته باشیم.
دکتر شادنوش در حالی به این عبارات اشاره می‌کند که در حال حاضر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در شعبه مجازی بین‌المللی قشم اقدام به پایه‌ریزی مقطع دکترا در رشته پرستاری و مامایی کرده است.
به‌گفته قائم مقام ریاست دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در شعبه بین‌المللی قشم در رشته پرستاری نخستین سری دانشجویان دکترا در همین شعبه مجازی به روش دانش‌پذیری پذیرش خواهند شد و در رشته مامایی در رشته بهداشت باروری در مقطع دکترا به‌زودی اعلام فراخوان می‌شود.
به عقیده دکتر شادنوش، دانش‌پذیری روش فراگیری است؛ به این صورت که ما دانشجویانی را پذیرش کرده و برای آنها یک ترم تحصیلی خواهیم گذاشت و از بین این دانشجویان با توجه به ظرفیت دانشگاه و برحسب توانایی‌ها پذیرش دانشجو خواهیم کرد.
وی با اشاره به اینکه میزان ظرفیت ما در رشته پرستاری تا 7 نفر و در رشته مامایی تا 8 نفر است، خاطرنشان می‌کند: لازم است که نوآوری از نوع رفتاری تا نوع تخصصی در رشته پرستاری و مامایی حتما اتفاق بیفتد چون این اتفاق تا به حال نیفتاده و یا در یک مقطع زمانی کاملا متوقف شده است.