به گزارش همشهری آنلاین، درست انتقاد کردن از دیگران مهارت مهمی است و اگر یاد بگیریم از دیگران درست و به‌موقع انتقاد کنیم، شاید نیمی از سوءتفاهم‌هایی که بین افراد-در خانواده و جامعه- وجود دارد، برطرف شود. زمانی می‌توانیم بگوییم ارتباط بین افراد درست، مؤثر و سازنده است که افراد بتوانند در تعامل با دیگران به پیشرفت برسند.
گاهی انتقادهایی که بیان می‌شود اگر چه ممکن است سازنده هم باشد اما چون به درستی بیان نمی‌شود بیشتر مخرب است و باعث تخریب شخصیتی طرف مقابل می‌شود. گاهی انتقادی نابه‌جا و نادرست، تمام زندگی و آینده فرد را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. می‌توان با وجود انتقادهایی که به اعمال، رفتار، شخصیت و... دیگران داریم اما با تأکید بر ویژگی‌های مثبت آن فرد، نکات منفی را نیز بازگو کنیم و راه‌حل‌های منطقی برای برون‌رفت از آن وضعیت به او ارائه بدهیم.
تقی ابوطالبی‌احمدی، روانشناس و مشاوره خانواده با اشاره به اینکه مؤثرترین و مهم‌ترین دوران زندگی هر فردی، دوران کودکی است به همشهری می‌گوید: در این دوران شخصیت فرد پایه‌ریزی می‌شود و ابعاد اجتماعی، عاطفی، شخصیتی و معنوی فرد از همین دوران کودکی پایه‌گذاری می‌شود. به همین دلیل است که گفته می‌شود اغلب تنش‌ها و اختلالاتی که در بزرگسالی با آن مواجه می‌شویم ناشی از کمبود توجه در دوران کودکی و نبود برنامه‌های صحیح برای رشد و باروری فکری و عقلانی افراد در این مرحله مهم از زندگی است.
به‌گفته او بستر اصلی رشد افراد در خانواده و نزد والدین شکل می‌گیرد و پدر و مادر هستند که می‌توانند یک طرحواره مثبت شخصیتی را برای آینده کودک برنامه‌ریزی کرده و تربیت او را با «اقتدار منطقی» رشد بدهند. انسان‌های چندساحتی که در آینده می‌توانند زندگی نرمال و آرامی را تجربه کنند در خانواده‌ای رشد کرده‌اند که پدر و مادر آن خانواده «اقتدار منطقی» داشته‌اند و همه اعضای خانواده همکار و همیار یکدیگر بوده‌اند و از این طریق توانسته‌اند به رشد و بالندگی برسند.
حس مسئولیت همگانی
احمدی با تأکید بر اینکه در این خانواده‌ها «به من چه»جایی ندارد، می‌گوید: «همه اعضای این خانواده نسبت به یکدیگر احساس مسئولیت می‌کنند و خود را نسبت به رشد دیگران مسئول می‌دانند. اعضای خانواده در کنار یکدیگر مهارت‌های ارتباطی، تصمیم‌گیری، حل مسائل، ارتباط مؤثر، کنترل خشم، تاب‌آوری و مهارت انتقاد مؤثر را یاد می‌گیرند و در تمام طول عمر خود از این آموزه‌ها استفاده می‌کنند.»
به‌گفته این استاد دانشگاه، نقد مؤثر و منصفانه باعث ارتقای انسان می‌شود. در کنار نقد می‌توان پیشنهادهای عملی هم برای برطرف کردن نقص‌هایی که دیده می‌شود ارائه شود؛ پیشنهادهایی که شرایط اجرا و الزامات اجرای آن وجود داشته باشد. برای رسیدن به این منظور - نقد منصفانه سازنده- انسان باید اول خود را جای فردی بگذارد که از او می‌خواهد انتقاد کند و بعد ببیند پیشنهادهایی که به او می‌دهد قابلیت اجرا شدن دارد یا نه، چرا که اگر پیشنهادهای ارائه شده قابلیت اجرا شدن نداشته باشد نه‌تنها این نقد منصفانه نیست بلکه بیشتر باعث تحقیر و تخریب شخصیتی طرف مقابل هم می‌شود.
او با تأکید بر اینکه یکی از مهارت‌های اصلی زندگی یاد گرفتن نقد مؤثر است، می‌گوید: همه اعضای خانواده باید یاد بگیرند که به جای تخریب و توهین و... یکدیگر را به‌صورت مؤثر و سازنده نقد کنند. یعنی ابتدا ویژگی‌های مثبت طرف مقابل را برجسته و از او تعریف کنیم و در کنار این مسئله عنوان کنیم که فلان ویژگی‌ها را نیز بهتر است داشته باشد. بچه‌ها در خانواده باید عملا این موضوع را ببینند. ابراز تشکر پدر و مادر از یکدیگر بابت مثلا انجام کارهای خانه، آشپزی و رفت‌وروب یا خریدهایی که پدر انجام می‌دهد حتی اگر مطابق میل طرفین نباشد و یا به‌طور ناقص انجام شده باشد، بسیار راهگشاست.
همین تشویق و تشکرها به فرد انگیزه می‌دهد تا در آینده کارهایش را دقیق‌تر و بهتر انجام دهد، در غیراین صورت با تخریب و مقایسه کردن با دیگران و توهین و... جلوی دیگر اعضای خانواده نه‌تنها در خانواده تنش ایجاد می‌شود بلکه انگیزه فرد نیز برای انجام کار کم می‌شود.
مهارتی به نام عذرخواهی
احمدی با ابراز تأسف از اینکه بعضی وقت‌ها «چشم»گفتن‌ها در برابر خواسته‌های دیگران از سر لجبازی، مقاومت و دعوت به سکوت اجباری طرف مقابل است، می‌گوید: همه ما باید گوش شنوا برای دلایلی که دیگران مطرح می‌کنند داشته باشیم و در عین حال اشکالات دیگران را در خفا برایشان بازگو کنیم. متأسفانه ما در بیان عذرخواهی از همسر، پدر، مادر و... همیشه کم می‌آوریم و مقاومت می‌کنیم.
درحالی‌که با یک عذرخواهی ساده می‌توان جلوی بسیاری از تنش‌ها را گرفت. اعضای خانواده باید در خانه لباسی از جنس عشق و محبت به تن داشته باشند و از عذرخواهی کردن و گذشتن از اشتباهات بقیه افراد نترسند. با انتقاد سازنده می‌توان به پیشرفت اعضای خانوده کمک کرد و با تخریب باعث به‌وجود آمدن چالش‌های متعدد در زندگی می‌شویم.
به‌گفته او افرادی که از انسان‌های موفق و شخصیت‌های سالم اجتماع الگوبرداری می‌کنند افرادی هستند که در زندگی خود آرامش بیشتری داشته و انسان‌هایی سالم، آرام و صادق هستند که به‌دنبال تخریب شخصیتی دیگران نیستند و می‌کوشند تا با انتقاد سازنده راهی برای رشد و تعالی فرد مقابل پیدا کنند.