همشهری آنلاین _ رضا نیکنام : بررسی میدانی و مطالعات کارشناسان اداره محیط زیست نشان می‌دهد که در برخی از محله‌های منطقه ۱۶ به دلایل مختلف آلودگی صوتی وجود دارد. دکتر «نسیم اقبال» رئیس اداره محیط زیست شهرداری منطقه ۱۶ اطلاعات خوبی در این زمینه دارد که در اختیارمان می‌گذارد. او ابتدا یادآوری می‌کند که هر نوع پایش محیط زیستی در مناطق طبق دستورالعمل اداره کل محیط زیست شهرداری تهران و واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوا تهران صورت می‌گیرد که پایش آلودگی صوتی نیز چنین است. منابع آلودگی صوتی که بیشتر در ۶ محله منطقه ۱۶ وجود دارد تفاوت هایی باهم دارند. برای آشنایی بیشتر با آلودگی صوتی بهتر است ابتدا با برخی واژه‌های کاربردی در این زمینه آشنا شوید.
خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید
تنها در دو صورت ممکن است واژه «دسی‌بل» به گوشتان خورده باشد؛ یا مهندس برق و الکترونیک باشید و یا در شهر بزرگی مثل تهران زندگی کنید. دسی‌بل واحد اندازه‌گیری شدت صداست که این روزها بیشتر از آنکه در محیط‌های آکادمیک استفاده شود در اخبار حوزه شهری کاربرد دارد، آن هم به یک دلیل ساده؛ پایتخت را آلودگی صوتی فراگرفته است.
استانداردهای جهانی می‌گویند آلودگی صوتی مناطق مسکونی نباید در روز بیش از ۵۵ دسی‌بل و در شب بیش از ۴۵ دسی‌بل باشد. این در حالی است که در تهران آلودگی صوتی مناطق مسکونی نزدیک بزرگراه‌ها بین ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل است. این دسی‌بل‌های آلوده تأثیر زیادی بر انسان و محیط‌زیستش دارند که فشار خون بالا و ایست قلبی تنها بخشی از آنهاست. بوق‌های ممتد و ترمزهای کشدار، ویراژهای یک‌ریز موتورسیکلت‌ها و عبور خودروهای سنگین از مهم‌ترین عوامل ایجادکننده آلودگی صوتی هستند.
پلان اول؛ محله‌ای به نام جوادیه
آواز دهل شنیدن از دور خوش است!
صدای سوت قطار برای آنهایی که قصد رفتن دارند، یاد خانه و کاشانه را تازه می‌کند و برای آنهایی که تازه آمده‌اند ورود به دنیای جدیدی را نوید می‌دهد. اما به قول آن ضرب‌المثل معروف، شنیدن صدای قطارهای در آمد و شد از دور بهتر! رد شدن خطوط موازی آهنی از ناحیه یک منطقه ۱۶ یعنی قرار گرفتن اهالی در معرض آلودگی صوتی. هر روز، در چندین نوبت، کنده شدن لکوموتیوها و واگن‌ها از ایستگاه راه‌آهن، ریل‌ها را به صدا در می‌آورد. همه این صداها بیش از آن چیزی است که در مناطق مسکونی باید وجود داشته باشد.
البته نباید فراموش کرد وقتی اولین کلنگ ساختمان راه‌آهن در مهر سال ۱۳۰۶ در محل فعلی آن به زمین زده شد هنوز محله‌های منطقه ۱۶ سر و شکل نگرفته بودند. به مرور زمان و با افزایش جمعیت شهر تهران، مرزهای پایتخت تا اینجا گسترده شد. کارگران راه‌آهن و کشتارگاه که در زمین‌های جواد فردانش ساکن شدند هیچ نگرانی نسبت به آلودگی صوتی نقاط نزدیک به راه‌آهن نداشتند و تعداد کم قطارهای بین شهری هنوز آلودگی صوتی را به خطری جدی تبدیل نکرده بود.
پلان دوم؛ محله ای به نام نازی‌آباد
دردسرهای قطب بودن همین است
خیابان مدائن، خیابان پارس، میدان بازار دوم و خیابان‌های منتهی به آن؛ نام این معابر به واژه خرید سنجاق شده است. کمتر کسی است که در منطقه ۱۶ ساکن باشد و برای خرید به نازی‌آباد سر نزند. حضور بورس‌های مختلف پوشاک و مجتمع‌های تجاری آنچنانی که دل هر مشتری را می‌برد ناحیه ۲ را به قطب اقتصادی منطقه ۱۶ تبدیل کرده است. البته قطب بودن هم دردسرهای خودش را دارد. بزرگ‌ترین دردسر این ناحیه ترافیکی است که در نتیجه رفت و آمد زیاد به این نقطه ایجاد می‌شود.
کارشناسان، ترافیک را یکی از عوامل اصلی در ایجاد آلودگی صوتی می‌دانند و معتقدند ۳۰ درصد آلودگی صوتی شهر ناشی ازتردد خودروهای شخصی است. این خودروها اگر فرسوده باشند می‌توانند دسی‌بل‌های مخرب را بالا و بالاتر ببرند. البته خودروهای شخصی رتبه دوم را در ایجاد آلودگی صوتی دارند. رتبه اول در میان آلوده‌کننده‌های صوتی از آن موتورسیکلت‌هاست. در قطب اقتصادی منطقه ۱۶ مشاغل زیادی دیده می‌شود که لازمه آنها سوار بودن بر این دوچرخه پرسروصداست. همه پیک‌های موتوری، باربرها و تحویل‌دهنده‌های غذاهای فوری بیشتر از آنکه کارهایمان را راه بیندازند برای سلامتمان مضر هستند.
پلان سوم؛ محله‌ای به نام خزانه
کامیون‌های گوشخراش
در میان آلوده‌کننده‌های صوتی خودروهای سنگین بر جایگاه سوم ایستاده‌اند. کارشناسان کنترل کیفیت هوا می‌گویند کامیون‌ها تا ۲۰ درصد آلودگی صوتی ایجاد می‌کنند. اهالی ناحیه ۳ سال‌هاست که خواهان پاک شدن خیابان ۲۱ متری شهید مطهری در شهرک بعثت از کامیون‌هایی هستند که خواب شب و آرامش روز را بر مردم حرام کرده‌اند. تا به حال مقررات ترافیکی متعددی برای عبور و مرور این خودروهای سنگین وضع شده است اما این کامیون‌های گوشخراش هنوز در منطقه ۱۶ به چشم می‌خورند.
برخی از مشاغل نیز از منابع ایجاد آلودگی صوتی هستند. متأسفانه یکی از این مشاغل نیز در خزانه وجود دارد و آن هم سنگبری است. تراش دادن سنگ با دستگاه‌هایی که صدای بسیار بلندی دارند نه تنها برای کارگران مضر است بلکه آلودگی صوتی محیط را نیز افزایش می‌دهد. این سنگبری‌ها به همت اداره ساماندهی شهرداری منطقه جمع‌آوری شده‌اند و تنها چند سنگبری دیگر در این ناحیه باقی مانده که صدای آنها نیز قرار است تا پایان امسال خاموش شود. همچنین تراکم بالای جمعیت می‌تواند آلودگی صوتی را بیشتر کند که ناحیه ۳ با داشتن ۳ محله از پرتراکم‌ترین نواحی منطقه ۱۶ است.
پلان چهارم؛ محله‌ای به نام یاخچی‌آباد
پرسر و صداترین پارکینگ شهر
حمل‌ونقل عمومی یکی از شاه‌کلیدهای مدیران شهری برای بازکردن قفل ترافیک و آلودگی هواست. این روزها که آلودگی صوتی هم به فهرست معضلات پایتخت اضافه شده فرصتی پیش آمده تا مدیران شهری بیش از پیش بر اهمیت استفاده از حمل‌ونقل عمومی به جای خودروهای شخصی تأکید کنند. اما کسی فکرش را هم نمی‌کند که همین حمل‌ونقل عمومی در ناحیه ۴ منطقه ۱۶ مشکل‌آفرین شده باشد. کافی است که برای تهیه یک گزارش میدانی از معضلات یاخچی‌آباد به این محله سری بزنید و بصورت تصادفی از اهالی بپرسید مهم‌ترین مشکلشان چیست؟ آنها بعد از مشکل اشتغال جوانانشان حتماً اسمی از پارکینگ شرکت واحد خواهند آورد.
این پارکینگ که توقفگاه اصلی تمام اتوبوس‌های شهر است منجر به آلودگی صوتی و آلودگی هوای ناحیه ۴ شده است. در گفت‌وگویی که با «محمد نایبی» شهردار ناحیه ۴ انجام شد، خبرنگار طبق معمول پرسید: بالاخره پارکینگ شرکت واحد رفتنی است یا نه؟ و شهردار ناحیه خبر داد که در دوره جدید فعالیت مدیریت شهری چند مرتبه به اتفاق معاون حمل و نقل و ترافیک شهرداری تهران از این محل بازدید شده تا در این زمینه تصمیم گیری کنند اما به دلیل تاسیسات و تجهیزاتی که در این پارکینگ وجود دارد امر جابه جایی نیاز به فراهم شدن شرایطی دارد که از عهده ناحیه و منطقه خارج است. اما به هر شکل شهرداری تهران و شورای شهر پیگیر این قضیه اند.
پلان پنجم؛ محله‌ای به نام علی‌آباد
شکستن دیوار صوتی در۳ سوت
قطارهای شهری با عبورشان از زیر زمین ترافیک را دور می‌زنند. دور زدن ترافیک هم یعنی کم کردن بوق‌ها و کاهش گاز و ترمزها که همه باعث آلودگی صوتی هستند. اما همین قطارهای شهری با در آمدن از دل زمین سروصدایشان را به روی زمین می‌آورند. اتفاقی که در منطقه ۱۶ شاهد آن هستیم. در منطقه ما ۳ ایستگاه مترو ترمینال جنوب، خزانه و علی‌آباد وجود دارد که ریل‌های هر ۳ بر روی زمین کار گذاشته شده است. در علی‌آباد شمالی، بین شهرک شهید بهشتی و تختی و مترو یک دیوار کشیده شده و «دیوار صوتی» نامگذاری شده است.
با این وجود اهالی از آلودگی صوتی مترو شکایت‌هایی داشته‌اند. البته یک چیز را نباید نادیده گرفت و آن تأثیر حمل‌ونقل عمومی در کاهش آلودگی صوتی است. عوامل دیگری نیز آلودگی صوتی در علی‌آباد شمالی و جنوبی را بالا می‌برند. بسیاری از بزرگراه‌ها و خیابان‌های اصلی منطقه ۱۶ از این محله‌ها عبور می‌کنند. خیابان‌های پرترددی مثل خیابان شهید رجایی، بلوار شهید دستواره و بزرگراه آزادگان. خود بزرگراه آزادگان یک محور فرامنطقه‌ای است که روزانه سفرهای بسیاری در آن صورت می‌گیرد.
پلان ششم؛ محله‌ای به نام باغ‌آذری
داستان تکراری پایانه جنوب
یک محاسبه سرانگشتی کافی است! اگر خودرو اصلی‌ترین عامل آلودگی صوتی باشد آن وقت ناحیه ۶ منطقه ۱۶ که‌ترمینال جنوب با پایانه‌های تاکسی و اتوبوس را در خود جای داده است، چقدر آلودگی صوتی دارد؟ نیازی نیست کارشناس باشید تا بفهمید در پایانه جنوب صدا به صدا نمی‌رسد. آنچه در ادامه می‌خوانید نتیجه مشاهدات خبرنگار حین قدم زدن در شعاع ۱۰۰ متری ناحیه ۶ است: پایت را که از مترو ترمینال جنوب بیرون بگذاری اولین صدای آزاردهنده تبلیغات صوتی دستفروش‌ها برای آب کردن اجناسشان است.
کمی جلوتر سواری‌های قم ایستاده‌اند که آنها هم راهی جز داد زدن برای سوار کردن مسافران ندارند. گاهی شاگرد شوفر اتوبوس‌های بین شهری نیز به این جمعیت اضافه می‌شود. باز هم جلوتر ویراژ موتوری‌های در برابر عابران است و فریاد آشنای: موتوریه، موتور! همه اینها در کنار آمدن و رفتن مداوم خودروها و اتوبوس‌ها به پایانه معجون عجیبی است. تازه بعد از گذشتن از این هفت‌خوان آلودگی صوتی به بزرگراه بعثت می‌رسید که اصلی‌ترین بزرگراه منطقه ۱۶ است و در تمام طول شبانه‌روز ماشین‌ها در آن جاری‌اند. گره‌های ترافیکی این بزرگراه آلودگی صوتی این منطقه را بیشتر می‌کند.
سنجش صدای شهر تهران از ۳۶ ایستگاه
ایستگاه‌های سنجش صوت در تهران از حدود سال ۱۳۸۸ فعال شده‌اند که بتدریج بر تعداد آنها افزوده شده است. در حال حاضر ۳۶ ایستگاه در نقاط مختلف پایتخت، اطلاعات مربوط به کمیت و کیفیت صدهای اطراف را ثبت، ضبط و پایش می‌کنند. طبق نتایج حاصل از فعالیت این ایستگاه‌ها، مناطق ۲۲، ۵، ۲۰ و ۱۶ تهران تحت تاثیر مترو، مناطق ۲۰، ۱۶، ۱۷، ۱۸ تهران تحت تاثیر خطوط راه آهن بین شهری، مناطق ۱۰، ۹، ۲۱، ۲۲ تحت تاثیر فرودگاه مهرآباد و بزرگراه‌های مواصلاتی و منطقه ۱۲ تحت تاثیر تردد فراوان موتورسیکلت‌ها هستند.
«الهام کریمی»، کارشناس صوت واحد پایش شرکت کنترل کیفیت هوا تهران در این‌باره می‌گوید: «میانگین تراز صوتی در روز ۵۵ دی‌سی‌بل و در شب ۴۵ دی‌سی‌بل است. این میانگین در بزرگراه‌های تهران، روزها حدود ۷۰ تا ۸۰ دسی‌بل است و از آن جایی که آمارهای سازمان فناوری اطلاعات شهرداری تهران ۷۰ درصد کاربری مجاور بزرگراه‌های شهر تهران را مسکونی عنوان کرده بنابراین میانگین تراز صوتی در بزرگراه‌های پایتخت در ساعات روز ۱۵ تا ۲۵ دسی‌بل بالاتر از حد استاندارد است. با این حال، اجرای کامل طرح عایق‌بندی و تجهیز حاشیه برخی بزرگراه‌ها به دیواره‌های جاذب و کاهنده صدا (۶ متر)، رفع شکستگی عایق‌های صوتی اطراف مراکز خاص و رعایت مبحث ۱۸ ساختمان می‌توانند تا ۲۰ دسی بل، صدا را کاهش دهند.»
کریمی همچنین می‌افزاید: «جانمایی ایستگاه‌های سنجش صوت در نقاط گوناگون تهران براساس الگویی تنوع‌پذیر بوده تا به نمودار مناسبی از صدای شهر برسیم. طبیعی است که هر چه از منابع صدا مانند خیابان، بزرگراه و سایر مراکز شهری دورتر باشیم، محله‌ای آرام‌تر و با میزان صدایی به استاندارد صوت نزدیک‌تر، خواهیم داشت. لازم به ذکر است که مناطق ۱۵، ۱۱ و ۱۹ فاقد ایستگاه سنجش صوت هستند.»
پر سروصداترین و ساکت‌ترین محله‌های تهران
جالب است بدانید براساس نقشه آنلاین پایگاه سنجش آلودگی صوتی تهران، بزرگراه حکیم در منطقه ۲ با ۷۳.۶ دسی بل، بزرگراه شهید گمنام در منطقه ۶ با ۷۱، محله نیروی هوایی در منطقه ۱۳ با ۷۰.۱ دسی بل، محله آذری در منطقه ۱۰ با ۷۲.۹ دسی بل، محله بعثت در منطقه ۱۶ با ۷۰.۵، محله امیرکبیر در منطقه ۱۲با ۷۲.۳، میدان خراسان در منطقه ۱۲ با ۷۴.۳، میدان نماز (شهر ری) در منطقه ۲۰ با ۷۰.۷ دسی بل، هشت نقطه قرمز تهران به حساب می‌آیند که با شاخص بالای ۷۰ دسی بل در وضعیت خطرناک قرار دارند. نقاطی مانند بزرگراه شهید همت، شهران، میدان صنعت، تجریش، نیروی‌هوایی، بلوار هنگام (منطقه ۴)، بلوار شاهد در تهرانپارس و همچنین تقاطع خیابان حافظ و انقلاب با میانگین ۶۵ تا ۷۰ دسی بل در وضعیت نارنجی قرار دارند. این میان، جایی مانند گلبرگ، کمترین میزان صدای شهر یعنی ۵۰ دی‌سی‌بل در آن ثبت شده است.