همشهری آنلاین- بهاره خسروی : نیمه‌های سال ۱۳۰۳ بود که راه‌اندازی تأسیسات بی‌سیم در ایران بر گردن وزارت «جنگ» گذاشته شد. در همان دوران، ساختمان بی‌سیم در جاده شمیران وعمارت کلاه فرنگی ناصرالدین شاه،ساخته و سنگ بنای تأسیس رادیو در این ساختمان زده شد.
قصه‌های خواندنی تهران را در اینجا ببینید
کار رادیو درابتدا مخابره پیام برای وزارت جنگ بود. ششم اردیبهشت ماه سال ۱۳۰۵، بی‌سیم تهران با مخابره نخستین پیام از «روسیه» آغاز به کار کرد. بی‌سیم تهران با همه فرازها و فرودها فعالیتش را ادامه داد تا به اردیبهشت ماه سال ۱۳۱۸ رسید. سرانجام چهارم اردیبهشت ماه سال ۱۳۱۹ بود که نخستین ایستگاه رادیویی ایران در عمارت کلاه فرنگی افتتاح شد. طبقه اول ساختمان رادیو شامل یک اتاق انتظار و دستگاه‌های فرستنده و تقویت‌کننده و طبقه دوم از یک اتاق که با نصب پرده در سقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی( شبیه استودیو ) بود. نکته جالب ماجرا در استفاده همگانی از رادیو، تلفظ واژه انگلیسی آن بود. خیلی‌ها به آن «رادیول» یا «جعبه جادویی» می‌گفتند.
نخستین‌های رادیو
دبیرستان «دارالفنون» که آن را «امیر کبیر» بنیان کرده بود، همیشه مهد چهره‌ای نام‌دار و اثرگذار تاریخ ایران بود. دکتر «عیسی صدیق اعلم»، از دانش‌آموختگان این دبیرستان و از استادان و سومین رئیس دانشگاه «تهران»، نخسین مدیر رادیو تهران شد. «طوسی حائری»، نخستین گوینده زن رادیو بود. همچنین «ملک‌الشعرای بهار» در روزهای نخست تولد رادیو از داوطلبان گویندگی، تست معلومات عمومی، فن بیان و شعر می‌گرفت.
همچنین «محمد حجازی»، ملقب به «مطیع‌الدوله»، نویسنده و داستان‌نویس، «عبدالرحمن فرامرزی» نویسنده و مدیر روزنامه «کیهان»،«حسینقلی مستعان» داستان‌نویس،«ابوالقاسم پاینده» نویسنده،«ابوالقاسم اعتصام‌زاده» و «مشفق همدانی»مترجمان نخستین رادیو بودند. شورای عالی انتشارات و خط‌مشی رادیورا «محمد قزوینی»، «محمدعلی فروغی»(ذکاءالملک)،«قائم غنی»،«علی‌اکبرسیاسی«رئیس دانشگاه تهران، «رضازاده شفق»، «محمود افشار» و «علینقی وزیری» تشکیل می‌دادند.
اخبار مهم و تعطیلی رادیو
هنوز هیلتر مغلوب جنگ جهانی دوم نشده بود و به کمک امواج رادیویی در میان مردم دنیا، دنبال کسب محبوبیت بود. رضا خان با هیتلر روابط دوستانه داشت. همین امر موجب شده بود تا بازار فروش رادیوهای آلمانی در ایران پر مشتری باشد. «بهرام شاهرخ»، مجری معروف رادیو «برلن» از «آلمان» برای مردم برنامه اجرا می‌کرد و اخبار جنگ جهانی را اطلاع می‌داد.
«تاج الملوک آیرملو»، یکی از همسران رضا خان با تعریف خاطره‌ای از علاقه مردم به شنیدن اخبار رادیو می‌گوید: «مردم تهران آنقدر به هیتلر علاقه داشتند که در میدان «توپخانه» جمع می‌شدند تا از رادیو به سخنرانی‌های هیتلر گوش کنند. در آن زمان بیشتر مردم رادیو نداشتند، ایستگاه رادیو در خیابان بی‌سیم پهلوی (سید خندان)، تأسیس شده بود و روزی یک ساعت برنامه رادیویی زنده پخش می‌کرد. از بی‌سیم پهلوی به میدان توپخانه یک خط کابل‌کشیده بودند و در میدانتوپخانه چند بلندگو گذاشته بودند تا مردم اخبار رادیو را بشنوند. مردم هر وقت خبر پیروزی قوای هیتلر را می‌شنیدند از ته دل برای آلمانی‌ها هورا می‌کشیدند.»
هیتلر شکست خورد و ایران به اشغال متفقین درآمد تا بساط قحطی و بیماری در ایران پهن شود. حالا دیگر اخبار تغییر کرده بود. متن پیام استعفای رضا شاه مهم‌ترین صدایی بود که مردم از رادیو شنیدند و رادیو تعطیل شد. تا اینکه بعد از جنگ، از سال 1322 فعالیت رادیو دوباره آغاز شد.»