همشهری آنلاین- ابوذر چهل امیرانی: اولین‌های تهران و حتی کشور در منطقه۱۲ قرار دارند؛ از چراغ‌دار شدن نخستین خیابان کشور در این بخش از پایتخت تا ساخت نخستین کوچه پله‌دار، اولین میدان تره‌بار، نخستین کودکستان، اولین سینماها و...
با این وجود، وقتی از این معبرهای قدیمی و کنار بناهای تاریخی عبور می کنیم، کمتر از گذشته آنها باخبر می‌شویم و نمی‌دانیم چه کسانی در آنها زندگی می‌کردند و چه سرگذشتی داشته‌اند. حالا شهرداری منطقه۱۲ قصد شناسنامه‌دار کردن آنها را دارد؛ طرحی که قرار است تابلویی روی پیشانی این معابر و بناها نصب شود تا شهروندان با مطالعه شرح مختصری، این اطلاعات باارزش را به‌دست آورند.
نصب تابلوهای هویتی در منطقه
شهردار منطقه۱۲ با اشاره به ضرورت معرفی بهتر ساختمان‌ها و معابر قدیمی این منطقه به شهروندان می‌گوید: «پنجشنبه هفته گذشته بازدیدی از مجموعه‌های تاریخی منطقه داشتیم. یکی از دستاوردهای این بازدید، مأموریت یافتن حوزه گردشگری شهرداری منطقه برای معرفی بهتر این مجموعه‌ها به شهروندان بود؛ چرا که احساس شد برخی از اماکن تاریخی شناخته شده نیستند و باید اقدام‌هایی برای معرفی آنها انجام شود. در این خصوص مقرر شد تابلوهای کوچک و یک‌شکل در مجموعه‌های تاریخی منطقه نصب و مشخصات و ویژگی هر کدام از آنها با شرح مختصری نوشته شود.»
«امیر یزدی» با بیان اینکه منظور از این مجموعه‌ها، فقط مراکزی نیستند که شناخته شده هستند و همه‌روزه مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرند، می‌گوید: «در این منطقه، ساختمان‌هایی وجود دارد که کمتر کسی از هویت آنها باخبر است. به عنوان مثال، یک قنادی در این منطقه وجود دارد که فعالیت آن قبل از جنگ جهانی دوم شروع شده است. چهار نسل در اینجا مشغول تهیه شیرینی هستند و کار خود را با پخت شیرینی با هیزم شروع کرده‌اند. لازم است چنین محلی برای شهروندان معرفی شود تا بدانند چه سرگذشتی داشته است. ساختمان دیگری هم در این منطقه وجود دارد که متعلق به فردی به نام کاظمی، یکی از همکاران قدیمی شهرداری تهران است. منزل ایشان شبیه یک موزه است و با نصب تابلو و نوشتن شرح مختصری از آن، می‌توان چنین بنایی را به مردم معرفی کرد.»
وی با بیان اینکه حدود ۸۰۰بنا با چنین ویژگی‌هایی در منطقه۱۲ وجود دارد، ادامه می‌دهد: «برخی از معابر هم هویت و داستان‌های شنیدنی دارند و می‌توان با نصب تابلو، آنها را معرفی کرد. به‌عنوان مثال، می‌توان درباره گذشته «پله نوروزخان» که از آن به عنوان نخستین کوچه پله‌دار تهران یاد می‌شود، شرحی نوشته و ابتدای کوچه نصب کرد.»
ضرورت احیای بناهای قدیمی و بافت فرسوده
شهردار قلب طهران با بیان اینکه منطقه۱۲ ظرفیت و پتانسیل‌های ویژه‌ای دارد که آن را از سایر مناطق ممتاز کرده، می‌گوید: «اینجا بافت قدیمی تهران است و به‌همین دلیل دچار فرسودگی‌ها و مشکلاتی در این حوزه شده است. با این وجود، امتیازات خود را همچنان حفظ کرده است. به‌عنوان مثال، چندی پیش بازدیدی از یک خانه قدیمی داشتیم که بازسازی نشده بود. انسان در همان نگاه نخست متوجه می‌شود که این خانه هویت دارد و صدها سال طول می‌کشد تا ساختمان‌های دیگر به نقطه ای برسند که این خانه قدیمی و فرسوده دارد.»
یزدی با اشاره به ضرورت احیا و بازسازی چنین بناهایی می‌گوید: «وظیفه ما کمک به مردم برای احیا و بازسازی چنین فضاهایی است. به‌همین دلیل، یکی از کارهای خوبی که اکنون در شهرداری منطقه دنبال می‌شود، همین است. در واقع می‌خواهیم فضاهایی که به اصطلاح، آثار گذشتگان ما هستند و هویت اصلی شهر تهران را نشان می‌دهند، بازسازی و احیا شوند؛ حال این فضاها ممکن است در حوزه معماری جالب توجه باشند یا باغات قدیمی، قنات‌ها و حوزه گردشگری.»
وی در پاسخ به این سئوال که آیا شهرداری برای حفظ این بناها به‌تنهایی وارد عمل شده یا خیر، می‌گوید: «تلاش شهرداری در این حوزه، فراهم کردن شرایط برای بازسازی بناهاست. این کار باید توسط مردم انجام شود و مداخله شهرداری فقط در حد حمایت باشد. اگر ما بخواهیم چنین ساختمان‌هایی را بازسازی و احیا کنیم، به نتیجه منطقی دست پیدا نمی‌کنیم، چرا که توان مالی وجود ندارد و از سوی دیگر، وقتی به نتیجه و بهره‌برداری می‌رسد، ممکن است ما بهره‌برداری خوبی از آنها نداشته نباشیم. بنابراین اگر مردم این کار را انجام دهند، اتفاقات خوبی رقم خواهد خورد.»
یزدی ادامه می‌دهد: «بخشی از حمایت‌های ما در این خصوص، ارائه تسهیلات است. تسهیلات خاصی در حوزه شهرسازی برای این کار ارائه می‌شود تا شهروندان به‌راحتی بتوانند مجوزهای لازم را برای بازسازی دریافت کنند، مگر در مواردی که قصد توسعه فضا یا تغییرات خاص داشته باشند. هر کاری که در این حوزه از دست ما ساخته است، انجام می‌دهیم و خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی هم حمایت می‌کند.»
نیاز منطقه به اقامتگاه
یزدی با اعلام این مطلب که فعالیت‌های مناسبی در منطقه۱۲ در حوزه گردشگری انجام شده و درحال انجام است، می‌گوید: «اینک منطقه۱۲ در حوزه گردشگری به‌شدت نیازمند اقامتگاه است. نیاز به ساخت هتل در این منطقه داریم؛ از اقامتگاه‌های سنتی گرفته تا هتل‌های چندستاره. متأسفانه در این حوزه فقر داریم و هر چقدر در این خصوص فعالیت کنیم، باز هم کم است.»
وی اضافه می‌کند: «ما آمادگی مساعدت و حمایت از افرادی را داریم که می‌توانند در این حوزه سرمایه‌گذاری کنند. شرایط خوبی هم فراهم است و تسهیلات ویژه‌ای به‌لحاظ قانونی در شهرداری تهران برای این سرمایه‌گذاران ارائه می‌شود.»
شهردار منطقه در پاسخ به این سئوال که چه اقداماتی برای هویت‌بخشی و بازسازی بازار بزرگ تهران، به عنوان یکی از مقاصد گردشگری و تاریخی این منطقه انجام شده، می‌گوید: «بازار تهران یکی از مهم‌ترین نواحی تهران و حتی کشور است چون قلب اقتصادی کشور به حساب می‌آید که در این منطقه قرار دارد. به‌همین دلیل، این قطب اقتصادی نیاز به توجه ویژه در حوزه‌های مختلف از جمله حل مشکلات کسبه و رفع موانع بازسازی دارد.»
طرح «یکشنبه‌های بازار»
یزدی با بیان اینکه برای اطلاع از این مشکلات، طرح «یکشنبه‌های بازار» به‌صورت هفتگی در این منطقه شروع شد، ادامه می‌دهد: «سال گذشته که توفیق خدمت در این منطقه را پیدا کردم، جلسه هفتگی با امنای بازار، انجمن اسلامی و افراد فعال در این بخش از منطقه را تشکیل دادیم. در این نشست‌ها، موضوعات و مشکلات بازار مطرح و برای هرکدام از آنها تصمیم‌گیری شد. اگر این کارها نیاز به دریافت مجوز از نهادهای دیگر هم داشت، پیگیری کردیم تا اینکه اواخر بهمن سال گذشته، آتش‌سوزی «تیمچه حاجب‌الدوله» اتفاق افتاد. این حادثه زمانی به‌وقوع پیوست که بازاری‌ها پس از ۲سال شیوع ویروس کرونا، برای فروش و ارائه خدمت به مشتری‌ها در نوروز سال۱۴۰۱، برنامه‌ریزی خوبی کرده بودند، اما از آنجا که تیمچه حاجب الدوله یکی از نقاط مهم بازار تهران است، این رخداد آسیب زیادی به خیلی از کسبه وارد کرد.»
شهردار منطقه 12 که از همان زمان در شکل برگزاری جلسات، تغییراتی ایجاد کرد تا بتوان کمک ویژه‌ای به بازاریان ارائه داد، اظهار می‌کند: «برهمین اساس سطح جلسات را بالا بردیم و به‌صورت استانی برگزار کردیم. در این نشست‌ها، نماینده‌هایی از استانداری، فرمانداری، دستگاه‌های قضایی و نهادها و سازمان‌های خدمات‌رسان شرکت کردند و از شهرداری هم، معاون امور مناطق و معاونان شهردار تهران حاضر شدند. در جلسه نخست، تصمیم گرفته شد تا موانعی که برای بازسازی این تیمچه وجود دارد را با تدابیر و مصوبات قانونی برطرف کنیم. نتیجه هم صدور سریع مجوزها بود و بازسازی این تیمچه در ۱۰روز شروع شد. وقتی نتایج این جلسه را دیدیم، آن را الگو قرار دادیم و جلسات بعدی هم به‌همین شکل برگزار شد.»
وی اضافه می‌کند: «در این جلسه‌ها، موضوع‌های مختلفی تاکنون بررسی شده است. به عنوان مثال؛ حدود ۵۰درصد از اراضی بازار تهران موقوفی است. بخشی دراختیار سازمان اوقاف، بخشی دست متولیان و بخش دیگر دست افرادی است که سرقفلی‌دار هستند. در این جلسات، مشکلات اراضی وقفی را به‌صورت کارشناسی بررسی کردیم. همچنین مشکلات ۷سرای خطرناک بازار را بررسی کرده و برای حل آنها در این جلسات تصمیم گرفتیم تا موانع ایمن‌سازی و بازسازی برداشته شود. خوشبختانه این موانع تقریباً برداشته شده و حتی سازوکارهایی دیده شده تا اگر مالک برای بازسازی همکاری نکند، این کار را قانونی انجام دهیم. همین مصوبات سبب شد تا خیلی از سراهای بازار بازسازی شوند. البته باید عنوان کنم بخش قابل توجهی از این کار توسط کسبه و بازاریان انجام و اقدام بی‌نظیری شکل گرفت.»
شهردار منطقه۱۲ می‌گوید: «بعد از ماه محرم، باز هم مدل جلسه‌ها را تغییر دادیم چون امکان شرکت بازاری‌ها در این نشست ها در ساعت کاری دشوار بود. به‌همین دلیل، روزهای یکشنبه را به حضور در بازار تهران و برپایی ۲جلسه اختصاص دادیم. جلسه اول با حضور اعضای یکی از اصناف بازار برگزار می‌ود. به عنوان مثال، یک روز با صنف فرش فروش‌ها تشکیل جلسه می‌دهیم و روزهای دیگر با اعضای اتحادیه لوازم یدکی فروش‌ها، بافنده‌ها و... تا از مشکلات و درخواست‌های آنها باخبر شویم. جلسه دوم هم با حضور روسای همه اتحادیه‌ها برگزار می‌شود تا موضوعاتی که به شهرداری مربوط می‌شود را بررسی کنیم.»
وی به نمونه‌ای از نتایج این جلسات اشاره و عنوان می‌کند: «در یکی از این جلسات، درخواست بازاری‌ها برای استقرار اورژانس در بازار تهران مطرح شد. کسبه از دوری مسیر اورژانس به بازار گلایه داشتند و به‌همین خاطر، از رئیس اورژانس تهران برای شرکت در نشست بعدی دعوت به‌عمل آمد. در آن جلسه مقرر شد شهرداری قطعه زمینی برای ساخت پایگاه اورژانس اختصاص دهد و یکسری از اصناف هم هزینه ساخت پایگاه را تقبل کردند. مشکلات دیگر بازار تهران را به‌همین شکل پیگیری می‌کنیم و این نوید را در جلسات به همه بازاری‌ها دادم و اینجا هم می‌دهم که اگر کسی در بازار قصد انجام کار و فعالیت‌هایی درخصوص بازسازی اساسی و حتی جزئی داشته باشد، آماده حمایت هستیم تا این بخش از منطقه ایمن شود. به هر حال، بازسازی بازار برای همه، از ما گرفته تا کشور، مردم و بازاریان بسیار مهم است و در این دوره از مدیریت شهری، آقای دکتر زاکانی، شهردار تهران و اعضای شورای شهر به این موضوع اهتمام ویژه دارند.»
بازنگری در طرح تفصیلی برای ترغیب مردم به بازسازی
یکی از موانعی که سبب ترغیب کم ساکنان به‌خصوص سازنده‌ها برای بازسازی و نوسازی املاک فرسوده منطقه۱۲ شده، مفاد طرح تفصیلی و تراکم اندک در بسیاری از محله‌هاست. به‌همین دلیل، شهرداری منطقه درصدد بازنگری در این طرح است.
شهردار منطقه در این باره می‌گوید: «از سال گذشته تاکنون جلسات متعددی با یک مشاور برگزار کرده‌ایم که درباره بازنگری طرح تفصیلی حصار ناصری مشغول فعالیت بود. این بازنگری شامل همه محله‌های منطقه۱۲ و بخشی از منطقه۱۱ می‌شود. این طرح آماده شده و برای تصویب به کمیسیون ماده۵ ارسال شده است. منتظریم که این طرح در کمیسیون مصوب و خیلی از موانع برای نوسازی املاک برطرف شود.»
یزدی ادامه می‌دهد: «برخی از محله‌ها تراکم پایینی دارند و همین موضوع سبب شده تا مردم از بازسازی صرف‌نظر کنند. به هر حال، بازسازی عمدتاً در نقاطی انجام می‌شود که برای سازنده صرفه اقتصادی داشته باشد. اگر تراکم در یک محله کم باشد، بی‌شک سازنده اقدامی به سرمایه‌گذاری در آن بخش نمی‌کند. محله‌های سنگلج، هرندی، قیام، کوثر و سیروس، چنین وضعی دارند و با تصویب این طرح در کمیسیون ماده۵، شاهد تغییر وضعیت آنها و نوسازی و بازسازی املاک زیادی خواهیم بود.»
وی در پایان به بازسازی نواحی و محله‌ها اشاره و عنوان می‌کند: «یکی از موضوعاتی که به‌صورت جدی در نواحی و معاونت‌های مختلف شهرداری درحال پیگیری هستیم، بازسازی و ارتقای وضعیت محله‌هاست، یعنی در کنار بازسازی معابر اصلی، به بازسازی معابر محله‌ها نیز توجه داریم و این کار را براساس اولویت و برنامه‌ریزی انجام می‌دهیم. با این اقدام، کیفیت زندگی در محله‌ها ارتقا پیدا خواهد کرد.»