همشهری‌آنلاین - پروانه بندپی: این روزها توجه مردم به موضوع روانشناسی بیشتر شده و خیلی از آدم‌ها به دنبال راهی برای حل مشکلاتی هستند که ریشه در روان آنها دارد.
در این میان افرادی که همیشه از هر آب گل‌آلودی ماهی می‌گیرند، فرصت را مغتنم شمرده و این بار در لباس روانشناسانِ دلسوز ظاهر می‌شوند تا آمار مشتریان و دنبال‌کننده‌های خود را بالا ببرند و پول کلانی به جیب بزنند. این افراد از طریق کتاب گرفته تا پادکست‌های انگیزشی، وبلاگ‌ها، کانال‌های تلگرامی، پکیج‌های آموزشی و صفحات اینستاگرام به دنبال سودآوری خود هستند.
اینستاگرام را که باز می‌کنید، انواع صفحه‌های روانشناسی با بیوگرافی‌های دهان‌پرکن به چشم‌تان می‌خورد که همگی اصرار دارند به «قورباغه‌ات را قورت بده»، «کلیدهای موفقیت پیش ماست»، «از ضعف‌هایت به عنوان عامل پیشرفت استفاده کن»، «از تنهایی نترس» و ... . حتی صفحات پزشکان پوست و مو و زیبایی پر از جمله‌های پر زرق و برق انگیزشی و روانشناسانه به همراه تصاویر امیدبخش است.
در این بین افرادی که به دنبال حال خوب هستند یا از نظر روانی به شدت به‌هم‌ریخته‌اند، بدون آنکه علت بدحالی خود را بدانند، برای رسیدن به هدف، از این روانشناسی که به «روانشناسی زرد» و «روانشناسی عامه‌پسند» معروف است، استقبال می‌کنند و با به کار بستن راهکارهای این روانشناس‌نماها، خود را به دردسرهای متعددی می‌اندازند و دچار مشکلات بزرگ‌تری می‌شوند.
سازمان نظام مشاوره و خدمات روانشناسی کشور از ابتدای امسال تاکنون، چند فهرست از روانشناسان زرد که از آنها به روانشناس‌نما هم یاد می‌شود، در سایت خود به آدرس https://pcoiran.ir/ منتشر کرده و از مردم خواسته است که قبل از مراجعه به مراکز روانشناسی یا فالو کردن صفحات مجازی روانشناسان، حتما اسامی آنها را در سایت یادشده چک کنند تا مطمئن شوند که روانشناسی که قرار است مشورت‌های او را در زندگی به کار ببندند، مورد تایید این سازمان هست یا نه.
با این حال بسیاری از مردم هنوز نمی‌دانند روانشناس یا مشاوری که به او مراجعه یا صفحه‌اش را دنبال می‌کنند، ممکن است فیک باشد، یا خبر ندارند که روانشناس و مشاور حتما باید تحصیلات مرتبط و مجوز کار داشته باشد. حتی در صفحات مجازی. خیلی از مردم این را هم نمی‌دانند که چگونه و از چه راهی باید روانشناس اصل را از قلابی تشخیص دهند.
بیشتر بخوانید؛
مردم گول تبلیغات افراد غیرروانشناس را می‌خورند
دکتر سیما فردوسی، روانشناس در گفتگو با همشهری‌آنلاین، دلیل تمایل بالای مردم و کاربران فضای مجازی به «روانشناسان زرد» یا «روانشناس‌نما» را ناآگاهی آنها عنوان می‌کند و می‌گوید: خیلی از مردم نمی‌دانند که حتما باید به روانشناسی مراجعه کنند که در رشته روانشناسی یا مشاوره تحصیل کرده باشد، رشته‌اش با مشکلات آنها مرتبط باشد، و مهم‌تر از همه، باید از سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور مجوز و پروانه کار دریافت کرده باشد.
دکتر فردوسی می‌گوید: روانشناس‌نماها هزینه زیادی هم از مراجعین یا دنبال‌کننده‌های خود دریافت می‌کنند و ارزان نیستند. خیلی از آنها در مطب‌های خود، تشکیلات پرزرق و برقی دارند؛ مانند دفترهای آنچنانی، مبلمان شیک، منشی‌هایی که ظاهر فریبنده‌ای دارند و خیلی از مراجعین فکر می‌کنند که پشت این همه زرق و برق حتما چیزی هست. درحالی‌که این مطب‌ها فاقد زیربنای علمی هستند.
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: دلیل دیگر گرایش مردم به سمت روانشناس‌نماها، تبلیغات فراوان آنها در فضای مجازی به خصوص اینستاگرام است که بخش عظیمی از توجهات را به خود اختصاص می‌دهد. به هر حال خیلی از مردم به راحتی گول تبلیغات را می‌خورند.
دکتر فردوسی اضافه می‌کند: دلیل دیگر هم این است که مردم دردمند هستند و مشکلات زیادی در زندگی فردی و اجتماعی دارند و به هر دری می‌زنند تا مشکل‌شان حل شود. و عدم آگاهی آنها و تبلیغات پر زرق و برق روانشناسان فِیک باعث می‌شود که به سمت این افراد یا صفحات مجازی آنها گرایش پیدا می‌کنند.
این روانشناس می‌گوید: روانشناس‌نماها راهکارهایی به مراجعین ارائه می‌دهند که بومی کشور و فرهنگ ما نیست. راهکارهایی جسته و گریخته از سایت‌های خارجی پیدا می‌کنند و می‌خواهند روی مردم این کشور که فرهنگ خاص خودشان را دارند، پیاده کنند. در حالی که راه‌حل‌ها باید با فرهنگ و زیست‌بوم ما هم‌خوانی داشته باشد.
تماس با روانشناسان خارج از کشور با هزینه‌های بالا
استاد دانشگاه شهید بهشتی ادامه می‌دهد: سازمان نظام روانشناسی گاهی لیستی از روانشناس‌نماها معرفی می‌کند و رسانه‌ها باید از این سازمان بخواهند که بیشتر راجع به این مساله صحبت کند. افرادی که از سازمان نظام روانشناسی پروانه کار می‌گیرند، قبل از دریافت مجوز مصاحبه می‌شوند و تشخیص داده می‌شود که مدرک دارند و برای ارائه خدمات روانشناسی مجاز هستند. درضمن پروانه کار ۳ ساله است و هر ۳ سال باید تمدید شود. خیلی از مردم اینها را نمی‌دانند و باید آگاه‌شان کرد.
دکتر فردوسی می‌گوید: قبلا صداوسیما برنامه‌های روانشناسی خوبی می‌ساخت و پخش می‌کرد اما الان جای خالی این گونه برنامه‌ها در شبکه‌های تلویزیون خالی است. درحالی‌که می‌توانند در کنار سریال و فیلم و طنز و مسابقه، برنامه‌های روانشناسی هم تولید و پخش کنند. شما فقط به تهران نگاه نکنید. در شهرستان‌ها منبع اطلاعات مردم همین صداوسیما است. چون ما اطلاع‌رسانی از طریق رسانه نداریم، مردم به فضاهای مجازی رو می‌آورند و راهکار مشکلات خود را در اینستاگرام و ... جستجو می‌کنند.
این روانشناس می‌گوید: مردم در ایران با مشکلات فراوانی مواجه هستند و نیاز دارند که مشکلات‌شان بررسی و حل شود اما مرجعی وجود ندارد که به داد آنها برسد. خیلی از مردم حتی هزینه زیادی می‌کنند و با روانشناسان خارج از کشور تماس می‌گیرند و مشکلات خود را با آنها مطرح می‌کنند. درحالی‌که خیلی از این افراد واقعا روانشناس نیستند. کسی که آن ور آب نشسته و سال‌ها است آنجا کار می‌کند، از جامعه فعلی ما آگاهی ندارد. وقتی چنین روانشناسی به فرد تلقین می‌کند که از تنهایی خود لذت ببر، خودت باش، به هیچ کس دیگر فکر نکن، این اصلا مخصوص جامعه ما نیست. ما یک فرهنگ جمع‌گرا داریم و اگر فرد را به فردگرایی سوق دهیم، درواقع او را به سمت افسردگی سوق داده‌ایم. ما باید حمایت‌های عاطفی و معنوی را برای فرد بیشتر کنیم. چون فردگرایی در جامعه ما جواب نمی‌دهد.
دکتر فردوسی تاکید می‌کند: این نوع روانشناسی عواقب بسیار زیادی دارد؛ فروپاشی خانواده‌ها، فروپاشی ارتباطات، تنهایی، ازدواج‌های نامناسب، انتخاب‌های نادرست و افزایش طلاق بخشی از این تبعات هستند. باید به داد مردم رسید و رسانه‌ها به خصوص صداوسیما یکی از رسانه‌هایی است که می‌تواند خیلی کمک کند.
مردم دنبال یک کپسول درمانی هستند که سریع جواب دهد
به گفته این روانشناس دانشگاه شهید بهشتی، مردم کم‌حوصله و عجول شده‌اند و به دنبال یک کپسول درمانی هستند که سریع جواب بدهد و مشکل‌شان سریع حل بشود. برای همین به دنبال کتاب‌های انرژی‌درمانی و پیج‌های مجهول اینستاگرام و ... هستند. روانشناس‌نماها هم که این موضوع را فهمیده‌اند، به مراجعین و متقاضیان خود راه حل‌های سریع ارائه می‌دهند و نه تنها مشکل‌شان را حل نمی‌کنند، بلکه فقط جیب آنها را خالی می‌کنند یا حال مراجعین را بدتر از قبل می‌کنند.
دکتر فردوسی تاکید می‌کند: مردم برای تشخیص روانشناسان زرد از روانشناسان اصل باید از طریق سایت سازمان نظام روانشناسی تحقیق کنند. خیلی از مردم هنوز نمی‌دانند که چنین سازمانی وجود دارد و وب‌سایتی دارد که اطلاعات لازم درباره روانشناس‌های دارای پروانه کار و مورد تایید را به آنها معرفی می‌کند.
مشکلات متعدد مردم، بازار روانشناس‌نماها را رونق داده است
دکتر علیرضا شریفی یزدی، جامعه‌شناس، مشاور خانواده و استاد دانشگاه نیز در این رابطه به خبرنگار همشهری‌آنلاین می‌گوید: باید قبول کنیم که جامعه ما گرفتار مشکلات ریز و درشتی مثل مشکلات اقتصادی، تورم، بیکاری، رکود و ناامیدی به آینده است و همه اینها تبدیل می‌شود به مشکلات فردی مثل اضطراب، افسردگی، وسواس فکری و ناامیدی. در این شرایط طبیعی است که نیاز به متخصصان روانشناسی در جامعه افزایش پیدا می‌کند. این بازار تقاضا باعث می‌شود که مردم سعی کنند به شکل‌های مختلف و به هر قیمتی خود را درمان کنند و مشکلات و آلام خود را کاهش دهند.
دکتر شریفی یزدی ادامه می‌دهد: مشکلات متعدد مردم، یک بازاری برای سودجویان درست کرده و در این بازار، افرادی با حرف‌های عامه‌پسند، با یک سری کتاب‌های کم‌ارزش غیرعلمی، با یک سری سمینارهای عامه‌پسند مردم را دور خود جمع می‌کنند و مردم هم باور می‌کنند. چون صحبت‌ها عامیانه است و خیلی از افراد از این نوع حرف‌ها و شعارهای دهان‌پرکن خوش‌شان می‌آید.
او می‌گوید: خیلی از این روانشناس‌ها در رشته مرتبط تحصیل کرده‌اند اما فقط به فکر پول هستند. مثل خیلی از پزشکانِ عمومی که این روزها به جای طبابت در حوزه کاری خود، مشغول انجام بوتاکس و زیبایی و پوست و مو و ساختمان‌سازی و ... هستند. دلیل نمی‌شود که هرکس تحصیلات مرتبط دارد، کارش هم درست باشد.
این استاد دانشگاه تاکید می‌کند: سازمان نظام مشاوره و خدمات روانشناسی، قوی‌ترین و صاحب صلاحیت‌ترین مرجع برای تشخیص و معرفی روانشناس‌های متخصص از غیرمتخصص است. این سازمان هم از نظر علمی مرجعیت دارد و هم از نظر قانونی. بنابراین مردم قبل از مراجعه به هر روانشناسی می‌توانند سایت این سازمان را چک کنند و ببینند آن روانشناس مورد تایید هست یا نه. هم اسامی روانشناس‌های صاحب صلاحیت در سایت این سازمان موجود است و هم اسامی افراد غیرروانشناس.
دکتر شریفی یزدی با اشاره به این که هزینه روانشناسی برای خیلی از مردم سنگین است و آنها از عهده پرداخت هزینه آن برنمی آیند، می‌گوید: یک سری مراکز مشاوره و خدمات روانشناسی دولتی داریم که با هزینه کم، خدمات خوبی ارائه می‌دهند. بهزیستی و آموزش و پرورش این مراکز را دارند. بعضی از مراکز خیریه هم هستند که خدمات مشاوره رایگان ارائه می‌دهند و مردمی که مشکل مالی دارند، می‌توانند به این مراکز مراجعه کنند.