همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: شرکت «رناپ» حدود پنج سال است فعالیت خود را در حوزه دارو و درمان آغاز کرده است. این شرکت دانش‌بنیان توانسته است فناوری راهبردی و جدید تولید واکسن مبتنی بر mRNA را بومی‌سازی کند.
پس از شیوع پاندمی کرونا در حوزه سلامت، اقتصاد و مسائل اجتماعی اتفاقات زیادی افتاد و انتظار می‌رفت اقدامات درمانی و پیشگیرانه‌ای علیه این ویروس جدید انجام شود.
معرفی مجموعه دانش بنیان رناپ
دکتر وحید خدامی، مدیر عامل و بنیان گذار شرکت درمان گستر رناپ در باره فعالیت‌های مجموعه دانش بنیان رناپ می‌گوید: «فعالیت این شرکت ابتدا به صورت غیر رسمی از پاییز ۱۳۹۶ و سپس به صورت ثبت رسمی شرکتی از بهار ۱۳۹۸ شروع شد. از ابتدای فعالیت این مجموعه، بیش از صد نفر از جوانان و نخبگان صنعتی و دانشگاهی از دانشگاه‌های داخل و خارج و همچنین صاحبان مدال‌های المپیادهای علمی، این فناوری راهبردی را در کشور توسعه داده‌اند.
از بیستم بهمن ۱۳۹۸ (ده روز قبل از ثبت رسمی اولین مورد کووید در ایران) هم تیم اختصاصی واکسن کووید ۱۹ این مجموعه بر پایه فناوری mRNA فعال شد.
واکسن رناپ پس از طراحی و تولید ماده مؤثره آن توسط دستگاه پیشرفته فرمولاسیون در نانوذرات لیپیدی فرموله و در داخل ویال‌های واکسن قرار داده می‌شود.
مراحل ساخت واکسن mRNA
mRNA مخفف messenger RNA یا به فارسی آران اِی پیام رسان است. mRNA یک پلیمر زیستی طبیعی است که در تمام سلول‌های بدن به وفور وجود دارد.
به گفته بنیان گذار شرکت درمان گستر رناپ، تمام لحظات زندگی ما به حضور این پلیمرها وابستگی کامل دارد. وظیفه اصلی این پلیمرها انتقال رمزهای ژنتیکی از DNA در هسته سلول‌ها به سیتوپلاسم برای تولید پروتئین است.
تمام پروتئین‌های بدن با واسطه mRNAها تولید می‌شوند. فناوری mRNA هم از این پلیمرها که مشابه نوع طبیعی هستند استفاده می‌کند که در کارخانه به میزان انبوه تولید می‌شوند.
این مولکول‌ها سپس در داخل نانوذرات لیپیدی متجانس با سلول‌های بدن قرار داده می‌شوند و برای تزریق به بدن انسان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
واکسن ساخت مجموعه رناپ هم اولین واکسن mRNA ایرانی است که تمام مراحل پیش بالینی را با موفقیت کامل سپری کرده و نتایج مطالعات پیش بالینی آن در مجله Vaccines از مجموعه انتشارات Nature چاپ شده است. این مجله به نوعی معتبرترین مجله تخصصی در حوزه واکسن به شمار می‌رود.
نتایج منتشر شده از مطالعه این واکسن نشان دهنده برابری قابل توجه نتایج آن با واکسن‌های مشابه از شرکت‌های مطرح فایزر و مادرنا ست که نتایج آن هم برای در دسترس عموم قرار دارد.
رونمایی و بهره برداری از واکسن mRNA
دکتر خدامی می‌گوید مجموعه رناپ در مرکز رشد دانشگاه علوم پزشکی تهران مستقر است و واکسن کرونای این شرکت نیز با نام تجاری کُرِناپسین (COReNAPCIN) با حمایت‌های مادی و معنوی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری به ویژه ستاد توسعه زیست فناوری؛ همچنین با استفاده از وام صندوق نوآوری و شکوفایی و با همکاری شرکت داروسازی آریوژن فارمد به تولید رسیده است.
با وجود آنکه این واکسن بیش از یک سال و نیم منتظر مجوز کارآزمایی بالینی بوده، روز گذشته (شنبه ششم اسفند ماه ۴۰۱) مصادف با ولادت با سعادت حضرت عباس ع در مجموعه مهدی کلینیک با حضور مسوولان رونمایی شد و اولین نفر هم دیروز مورد تزریق قرار گرفت.
دیگر واکسن‌های موجود در کشور از واکسن‌های تولید داخل، چهار مورد از نوع پروتئین نوترکیب بودند و دو مورد هم از نوع ویروس کشته شده.
در ایران واکسن‌های آدنوویروسی اسپوتنیک، آسترازنکا و واکسن ویروس کشته شده سینوفارم هم استفاده شده‌اند، اما هیچ کدام از نوع فناوری پیشرفته mRNA نبودند.
مزایای فناوری mRNA
به گفته بنیان گذار شرکت درمان گستر رناپ، یکی از مسائل مهم در مورد فناوری mRNA امکان القای ایمنی بسیار مؤثر خونی و سلولی به صورت همزمان است که ایمنی سلولی به ویژه در مواجه با عفونت‌های ویروسی بسیار مهم است.
ایمنی سلولی در مورد واکسن‌های پروتئین نوترکیب یا ویروس کشته شده بسیار ضعیف‌تر است. موضوع مهم دیگر سرعت عمل توسعه واکسن‌های mRNA است که از هنگام شناسایی یک عامل عفونی جدید تا توسعه واکسن مؤثر، کمتر از دو ماه زمان لازم است.
به عنوان مثال واکسن مادرنا در عرض چهل روز ساخته شد و بعد از ارزیابی بیست روزه توسط سازمان بهداشت آمریکا پس از دو ماه (که زمان بسیار کمی در حوزه واکسن و داروسازی است) به اولین فرد تزریق شد.
اهمیت این موضوع در مواجهه با سویه‌های ویروسی روشن می‌شود که به سرعت تغییر می‌کنند. در حال حاضر، واکسن ساخت داخل کُرِناپسین نیز برای تمامی سویه‌ها (از جمله سه زیر سویه مختلف امیکرون) به صورت جداگانه در مجموعه رناپ آماده شده است که هنگام نیاز و در صورت اعطای مجوز تزریق قابل استفاده خواهد بود.
دلایل بی‌توجهی به واکسیناسیون کرونا
به عقیده دکتر خدامی در حال حاضر تمایل نداشتن مردم به تزریق واکسن کرونا شاید معلول کاهش آمار کرونا باشد. در حالی که برخلاف تصور عامه و بعضی مسوولان متاسفانه کرونا تمام نشده و هنوز شاهد آمار مرگ و میر روزانه بر اثر ابتلا به آن هستیم. ضمن آنکه احتمال تغییرات ویروس و افزایش همه گیری و اوج گیری ابتلای گسترده نیز کماکان وجود دارد.
در کشورهای اروپایی و آمریکایی هم واکسن کووید در حال ورود به سبد واکسیناسیون سالانه است که عمده این واکسیناسیون هم با واکسن‌هایی از جنس mRNA انجام خواهد شد.
سال گذشته انجمن‌های ویروس شناسی و ایمنی شناسی ایران به صورت جداگانه به وزیر بهداشت اعلام کردند که مطالعات گسترده جهانی نشان می‌دهد تنها واکسن‌های mRNA از ایمنی مورد نظر برخوردار هستند. بنابراین درخواست تهیه این نوع واکسن را در کشور کرده بودند.
به همین خاطر امید می‌رود با تولید اولین واکسن ایرانی مجموعه دانش بنیان رِناپ با نام کُرِناپسین و جلب اعتماد مردم و مسوولان و هرچه سریع‌تر کارآزمایی بالینی این واکسن برای استفاده مردم به طور گسترده انجام شود.
همان گونه که در مراسم رونمایی از واکسن کُرِناپسین دکتر قانعی، رییس ستاد توسعه زیست فناوری گفت هر چه یک فناوری عمیق‌تر باشد غریب‌تر هم هست؛ این موضوع در مورد این واکسن هم صادق است.
واکسن کُرِناپسین در واقع سرآغازی برای توسعه انواع واکسن‌های پیشگیرانه نظیر واکسن‌های آنفلوآنزا، مالاریا، ایدز و ... و نیز توسعه انواع فرآورده‌های متنوع دارویی و انواع روش‌های پیشرفته درمانی برای مداوای بیماران سرطانی و بیماران نقص ژنتیکی است.
عوارض احتمالی واکسن کُرِناپسین
مدیر عامل شرکت رناپ می‌گوید واکسن کُرِناپسین دقیقاً مشابه واکسن‌های مادرنا و فایزر پس از تزریق به دلیل فعال شدن سیستم ایمنی در بعضی افراد مشکلاتی مانند علائم خفیف سرماخوردگی ایجاد می‌کند که معمولاً پس از یکی دو روز رفع می‌شوند و نشانگر فعال شدن سیستم ایمنی و ایجاد ایمنی لازم برای بدن است که تاکنون به دو نفر تزریق شده است.
اما همه افراد ۱۸ تا ۵۰ سال می‌توانند در کارآزمایی بالینی این واکسن شرکت کنند که به صورت دوز یادآور تزریق می‌شود. علاقه مندان به شرکت دراین کارآزمایی بالینی با هرنوع سابقه واکسیناسیون می‌توانند در سایت www. renap. ir ثبت نام یا برای کسب اطلاعات تکمیلی به شماره تلفن ۰۹۰۲۵۲۹۱۷۶۵ پیامک ارسال کنند.