همشهری آنلاین - پریسا امیرقاسم‌خانی: کشورهایی از قلب آسیا، اروپا و آمریکا تا جنوبی‌ترین کشورهای قاره آفریقا و اقیانوسیه. نکته جالب توجه در این باره، محل قرار گرفتن سفارت خانه‌ها در تهران است. شهر تهران یکی از بزرگ‌ترین شهرهای جهان محسوب می‌شود. بخش‌های مختلف این کلانشهر نیزاز ویژگی‌های متفاوت و مخصوص به خود برخوردار است. محل قرار گرفتن سفارت در شهر تهران اغلب به سه بخش تقسیم می‌شود. برخی از سفارت خانه‌ها مانند برزیل و آفریقای جنوبی در شمال شهر و در مناطق خوش آب و هوای تهران قرار گرفته‌اند.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
برخی دیگر مانند پاکستان و روسیه، ترکیه و ارمنستان در مناطق مرکزی و اغلب شلوغ و برخی دیگر در منطقه شرق تهران قرار گرفته‌اند. جالب توجه است بدانید بیش از نیمی از سفارت خانه‌های تهران در منطقه ۳ تهران واقع شدند. آشنایی با همسایگان خارجی، آگاهی از اشتراکات فرهنگی و اجتماعی آنها و... قطعاً ما را در داشتن محله‌ای بهتر کمک خواهد کرد. وقتی با عبدالرحمان حسنی دبیر انجمن دوستی ایران و تاجیکستان، تماس گرفتم و علت تماس خود را بیان کردم بسیار دوستانه و صمیمی درخواست من را برای مصاحبه پذیرفت. او از افرادی است که اطلاعات کاملی درباره تاجیکستان دارد. گفت‌وگوی ما در محل دفتر انجمن و در یک بعد ازظهربهاری انجام گرفت:
انجمن دوستی ایران و تاجیکستان اکنون چند سالی است که راه‌اندازی شده است کمی از فعالیت‌های انجمن برایمان بگویید.
با نگاه به پیشینه تاریخی و فرهنگی دو کشور پارسی زبان ایران و تاجیکستان و نیاز به ایجاد دوستی، نزدیکی و آشنایی ژرف و بیشتر میان دو ملت انجمن دوستی ایران و تاجیکستان پایه‌گذاری شد. این انجمن، یک سازمان غیرسیاسی و غیردولتی است که با هدف گسترش و ژرفا بخشی به پیوندهای مشترک دوکشور برپا شده است. انجمن دوستی ایران و تاجیکستان ساختاری مردم نهاد است که گسترش روابط فرهنگی، ادبی، هنری و اقتصادی میان دو کشور را در دستور کار. آشنا کردن مردم ایران با کشور تاجیکستان و زنده کردن خاطره‌های شیرین از دوران گذشته کمک به نزدیک‌تر شدن هرچه بیشتر دو ملتِ ایران و تاجیک، چه به لحاظ فرهنگی در معنای گسترده آن و چه در آبراه اقتصادی از وظایف این نهاد بوده تا در نهایت منجر به کاهش فاصله‌ها و نشستن حس آرامش و خرسندی میان دو ملت شود.
به غیر از وظیفه اصلی انجمن که ایجاد ارتباط فرهنگی واجتماعی بین دو کشور ایران و تاجیکستان است؛ سه وظیفه دیگر هم به عهده دارد. ۱ـ ایجاد تسهیلات برای متقاضیان کارهای فرهنگی در هر دو کشور ۲ـ ایجاد تسهیلات برای متقاضیان کارهای اقتصادی در هر دوکشور ۳ـ تشکیل کمیته علمی که در این کمیته تعداد ۶ نفر از پزشکان ایرانی عضو هستند. این پزشکان افراد تاجیکی را که توان مالی ندارند با ۵۰درصد تخفیف در ایران درمان می‌کنند. به علاوه افراد دیگری که توان مالی دارند؛ در طول دوره درمان، مکان‌هایی را برای اسکان افراد تاجیک فراهم می‌سازند.
سفارت تاجیکستان در منطقه ۳ واقع شده است؛ ولی به نظر می‌رسد که نقش سفارت در برقراری ارتباطات فرهنگی و اجتماعی بین دو کشور کمرنگ‌تر از انجمن است.
این مسئله به دو دلیل اتفاق افتاده است. یکی به علت کار زیادی که بر عهده آنان گذاشته شده و دیگری کم بودن تعداد کارمندان مستقر در سفارت.
کمی برایمان از اشتراکات و تفاوت‌هایی بین شهر تهران و پایتخت تاجیکستان یعنی دوشنبه بگویید.
شهر دوشنبه در طول تابستان مانند تهران گرم است. به علاوه مهاجرپذیر است. برای همین چند فرهنگی در آن رواج دارد. مردم این شهر مانند تهرانی‌ها به زبان فارسی صحبت می‌کنند. در مورد تفاوت‌ها باید به هوای پاک دوشنبه و نبود ترافیک در شهر اشاره کرد.
از نظر فرهنگی و اجتماعی چه اشتراکات و تفاوت‌هایی بین مردم دو کشور ایران و تاجیکستان وجود دارد؟
مهم‌ترین اشتراک فرهنگی بین مردم دو کشور زبان فارسی است. همچنین بزرگ‌ترین نقطه‌ای که ارتباط میان مردم ما و مردم تاجیکستان را شکل می‌دهد؛ وجود ادیبان بزرگ پارسی‌زبان مانند رودکی، فردوسی، حافظ و سعدی و... است. از دیگر اشتراکات فرهنگی می‌توان به جشن نوروز اشاره کرد. در مراسم پیش نوروز، تاجیک‌ها سمنوپزان دارند و در شب آخر سال، چهارشنبه‌سوری را جشن می‌گیرند. البته آنها به چهارشنبه‌سوری چهارشنبه آخران می‌گویند. مردم تاجیک مانند ایرانی‌ها، مردمی گرم و مهمان‌نواز هستند. فرهنگ شرقی به خوبی در آنها دیده می‌شود. وقتی با ایرانیان برخورد می‌کنند؛ انگار خواهر و برادر خودشان را دیده‌اند. آنها شاعر معروفی دارند به نام لایق شیر علی که در یکی از شعرهایش می‌گوید: بحث بحث ایران نیست؛ بحث نیکان من است. وابستگی خونی و تاریخی من است. اما تفاوت‌ها به خط رایج در تاجیکستان، یعنی خط سیریلیک باز می‌گردد. از نظر مذهبی نیز در آنجا تسامح وجود دارد. در تقویم سالانه آنها هیچ روزی به عزاداری اختصاص نیافته است. از دیگر تفاوت‌ها نام خیابان‌ها هستند. اغلب خیابان‌های آنها به نام بزرگان روسی است. البته خیابان‌هایی نیز نام‌های شاعران ایرانی دارند. مانند: سعدی شیرازی، رودکی و...
تأثیر زبان فارسی در ارتباطات بین دو کشور را چگونه می‌بینید؟
بسیار زیاد است. آنها با ایرانیان بیشتر از مردم کشورهای دیگر احساس آرامش می‌کنند. چون زبان هم را می‌فهمند.
با وجود اشتراکات قوی که بین دو کشور وجود دارد باز هم به نظر می‌رسد روابط بین مردم دو کشور کمرنگ است.
روابط بین دو کشور با توجه به شرایط حاکم جغرافیایی، یعنی دور بودن و نبود راه‌های زمینی مناسب کمی سخت است؛ ولی پایین نیست. شاید بتوان گفت اطلاع‌رسانی در روابط میان ایران و تاجیکستان در سطح پایینی قرار دارد. البته وضعیت اجتماعی و سیاسی موجود در افغانستان نیز یکی از دلایلی است که باعث کاهش روابط می‌شود. به‌عنوان مثال اگر امروز بخواهیم یک‌تریلی بار را از تهران به شهر دوشنبه ببریم؛ ۴ روز طول می‌کشد و ۸ میلیون تومان هزینه می‌شود؛ ولی اگر در افغانستان جنگ نبود و این کشور محیط امنی داشت؛ بار را از افغانستان به تاجیکستان می‌بردیم که هزینه آن ۵ میلیون می‌شد و دو روز هم بیشتر طول نمی‌کشید.
کمی برایمان از نقش اتحاد شوروی در کمرنگ کردن روابط بین دو کشور بگویید.
برای پاسخ به این سؤال شما یک مثال عینی می‌زنم. زمانی از موزه‌ای در شهر خجند، دومین شهر بزرگ تاجیکستان دیدن می‌کردم؛ درون موزه مانند دیگر موزه‌های جهان اشیای گوناگون تاریخی دیده می‌شد که هر یک از آنها می‌توانست گویای حال و روز مردمان همان دوره باشد؛ ولی سه مورد در این موزه وجود داشت که نه تنها گویای بزرگی خجند نبود؛ بلکه هر سه به معنای تحقیر ایران تاریخی که خجند نیز بخشی از آن است؛ به شمار می‌رفت. آن زمان از در بزرگ موزه که داخل شدیم ما را به طبقه پایین هدایت کردند که تالاری بزرگ با دیوارهای نقاشی شده در پیرامون آن نظر را جلب می‌کرد. تابلوها از جنس سنگ‌های مرمر رنگی بودند؛ در واقع سنگ‌های رنگینی که تابلو از آنها ساخته شده بود؛ همه درون دیوار جای داشتند. هیچ برجستگی نسبت به دیوار ایجاد نمی‌کرد. به نظر حدود ۱۲ تابلو هر یک به ابعاد ۲ در ۳متر دیده می‌شد که همگی حکایت از فرهنگ و وقایع یونان باستان داشته و بزرگی یونانیان را به رخ می‌کشیدند.
تا آنجا که حافظه‌ام یاری می‌کند؛ تنها در دو تای آنها، تصاویری از ایرانیان وجود داشت. آن هم در وضعی پایین نسبت به یونانیان. البته اینها در زمان اتحاد شوروی خلق شده است؛ ولی سخن بر سر آن است که چرا پس از فرو پاشی، اندیشمندان تاجیک به چنین نادرستی‌هایی پی نبرده‌اند. مورد دوم نقشه بزرگ دیگری در تالار موزه بود که در آن حدود و مرزهای ایران تاریخی در دوره کورش کبیر مشخص شده بود. در این نقشه ایران، از شرق تا هندوستان و از غرب تا مصر را در بر می‌گرفت؛ ولی ایران در شمال به رود ارس منتهی می‌شد. یعنی شمال رود اَرَس از زمان کورش هخامنشی هیچ‌گاه جزیی از خاک ایران نبوده است. موضوع سوم در نقشه دیگری، مسیر جاده ابریشم نشان داده شده است که از چین آغاز می‌شده و پس از عبور از ترکمنستان امروزی و رسیدن به دریای مازندران، از راه دریایی به باکو متصل می‌شده و از آنجا به اروپا می‌رسیده است. گویا خاک ایران (امروز) از بُن با مسیر جاده ابریشم بیگانه بوده است.
محل زندگی‌تان کجاست؟ آیا ساکن منطقه هستید یا فقط محل کارتان در اینجا قرار دارد؟
منزل ما در کنار پل صدر و در منطقه قرار دارد.
اکنون چند سال است که در این محل هستید؟ قبلاً ساکن کجا بودید؟
من از دوران کودکی در محله امام حسین زندگی می‌کردم ولی سال ۱۳۷۴ به این منطقه آمدم و اکنون حدود ۲۰ سال است که ساکن این منطقه هستم.
مشخص‌ترین تفاوت بین دو محله چیست؟
تفاوت فرهنگی.
دفتر انجمن در خیابان شریعتی واقع شده است، ولی تابلوی مشخصی ندارد. فکر نمی‌کنید این مسئله باعث ناشناخته ماندن دفتر انجمن، به‌ویژه در بین مردم محله، می‌شود؟
اغلب افرادی که با ما در ارتباط هستند از طریق همایش‌ها و جلسات و پایگاه انجمن در جریان خبرها قرار می‌گیرند. اغلب آنها تحصیلکرده و تاریخ دوست هستند. امکانات دفتر در حال حاضر از لحاظ مادی کم و حق عضویت انجمن پایین است. نتوانسته‌ایم انجمن را گسترش بدهیم یا تبلیغ گسترده داشته باشیم. برای همین همسایه‌ها هنوز دفتر انجمن را نمی‌شناسند.
از اینکه دفتر انجمن در خیابان شریعتی قرار گرفته است راضی هستید؟ فکر می‌کنید برای انجمن محل خوبی است؟
آنچه که در مورد محل برای انجمن اهمیت دارد این است که جایی واقع شود که نزدیک مترو باشد و پارکینگ طبقاتی هم داشته باشد تا مردم بتوانند ارتباط بیشتری با انجمن داشته باشند. خوشبختانه محل انجمن در حال حاضر از این امکانات برخوردار است.
کدام محله یا قسمت از منطقه ۳ تهران شمارا به یاد تاجیکستان می‌اندازد؟
باید بگویم منطقه یک تهران بیشتر شیبه تاجیکستان است. چون در تاجیکستان شما شاهد درختان کهنسال و باغ‌های بی‌شمار هستید؛ مانند شمیرانات تهران. با این تفاوت که در تاجیکستان خیابان‌های پهن و پیاده‌روهای عریض وجود دارد؛ در حالی که در شمیرانات شما هنوز کوچه‌های پیچ در پیچ می‌بینید. البته در منطقه ۳ تهران، پارک ملت، من را به یاد تاجیکستان می‌اندازد. چون در آنجا هم مانند پارک ملت، تپه ماهوری‌های فراوانی وجود دارد. در حال حاضر اغلب اشراف تاجیک روی این تپه ماهورها ساکن شده‌اند.
نوع شهرسازی منطقه، چه تشابه یا تفاوتی با شهر دوشنبه دارد؟
یک تفاوت عمده در شهرسازی تاجیکستان با شهر تهران و به‌خصوص منطقه ۳ تهران، وجود پیاده‌روهای عریض در تاجیکستان است. درخت‌های سر سبز در دو طرف خیابان‌ها دیده می‌شوند. گاهی رستوران‌ها داخل پیاده‌روها میز و صندلی می‌چینند و غذا و نوشیدنی سرو می‌شود. همچنین فضای سبز تاجیکستان بیشتر از تهران است. خانه‌های اغلب آنجا ۴ طبقه هستند. چون مربوط به سیستم حکومت کمونیستی شوروی می‌شود و اغلب فرسوده شده‌اند؛ ولی اخیراً سرمایه دارها این خانه را به برج‌های چند طبقه تبدیل می‌کنند.
تا چه اندازه با منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کنید آشنا هستید؟
این منطقه یکسری ویژگی‌های خوب دارد. مانند پارک‌ها یا مراکز فرهنگی. ولی یکسری خصوصیات دیگر هم دارد از جمله آلودگی هوا و ترافیک. در این منطقه جای پارک به سختی پیدا می‌شود. اغلب کنار خیابان و در مقابل علامت تابلوی حمل با جرثقیل، شاهد ردیف ماشین‌هایی هستید که پارک شده‌اند یا گاهی مردم آشغال‌هایشان را در رودخانه‌های اطراف محلشان مانند رودخانه زرگنده می‌اندازند که تأسف‌بار است. من از همین جا اعلام می‌کنم که اگر مدیریت شهری جشنی برای پاکیزگی محیط‌زیست‌ترتیب بدهد تا مردم در این جشن، یک روز مشخص، آشغال‌ها را از سطح خیابان بردارند؛ من داوطلبانه لباس پوشیده و این‌کار را انجام می‌دهم.
در منطقه‌ای که زندگی می‌کنیم مراکز گردشگری و امکانات مختلفی وجود دارد مانند پردیس سینمایی، پارک آب و آتش، پارک ملت و... شما تا چه اندازه توانسته‌اید این امکانات را به تاجیک‌هایی که به ایران می‌آیند معرفی کنید؟ آنها از چه مکان‌هایی در منطقه بازدید می‌کنند؟
انجمن بر اساس سطح فرهنگ گردشگران تاجیک، برنامه‌های مختلفی را برای بازدید از تهران، اختصاص می‌دهد. به‌عنوان مثال چند وقت پیش یک شاعره ملی تاجیکستان به ایران آمد. انجمن، این خانم را برای آشنایی با تهران، به مراکز مختلفی برد. از جمله در منطقه از پارک ملت و خانه شاعران بازدید کرد. او در شب شعر خانه شاعران نیز شرکت کرد. تعدادی تاجیک را هم برای آشنایی با پیشرفت‌های شهرسازی تهران به دیدن پل طبقاتی صدر و تونل نیایش بردیم که برایشان بسیار جالب بود.
تاجیک‌ها بعد از دیدن تهران به شما چه می‌گویند؟
اغلب از احساس خوبشان می‌گویند.
آشنایی با کشور تاجیکستان
تاجیکستان با وسعتی حدود ۱۴۳ هزار و ۱۰۰ کیلومترمربع، در جنوب خاوری آسیای مرکزی، قرار گرفته است. این کشور کوهستانی و پر باران، از شمال به قرقیزستان، از جنوب به افغانستان، از غرب به ازبکستان و از شرق به چین محدود است. تاجیکستان یک کشور محاط در خشکی است که در گذشته راه ابریشم از آن گذر می‌کرده است. پایتخت تاجیکستان شهر دوشنبه است. زبان رسمی آن پارسی تاجیکی است. اکنون در این کشور از خط سیریلیک برای نگارش زبان فارسی استفاده می‌کنند. واحد پول تاجیکستان، سامانی نام دارد. در قرن ششم قبل از میلاد این منطقه در قلمرو دولت هخامنشی ایران قرار داشت. پس از اسلام تاجیکستان تبدیل به مهد زبان پارسی دری و فرهنگ و علوم گوناگون شد. بیشتر تاجیکستان امروزی اگر نگوییم همه آن، بخشی از امپراتوری هخامنشیان (قرن شش تا چهار پیش از میلاد) بوده است.
در واقع سرزمین سغد باستان که سرزمین کنونی تاجیکستان را دربر می‌گیرد، در زمان داریوش بزرگ به جزیی از امپراتوری هخامنشی تبدیل شد. این امپراتوری در قرن چهارم پیش از میلاد متعلق به اسکندر مقدونی و سپس بخشی از امپراتوری اسکندر شد. پس از یورش اسکندر مقدونی، تاجیکستان به‌ترتیب جزیی از پادشاهی‌های سلوکی، اشکانی، کوشان و ساسانیان بوده است بخش شمالی سرزمین کنونی، تاجیکستان سغدانیا نامیده می‌شود که همواره مورد طمع بیابان‌نشینان و دولت‌های دیگر بوده است. خجند، بخارا و سمرقند که برای مردم ایران شناخته شده هستند؛ در منطقه سغدانیا قرار داشته‌اند.
عبور جاده ابریشم از این منطقه باعث می‌شد علاوه بر کالاهای بازرگانی مؤلفه‌های مذهبی مثل بودا، مسیحیت نستوری، زرتشتی و... هم در این مسیر ردوبدل شود. سال‌ها بعد، تاجیکستان به تصرف یونانیان در آمد. در سال ۱۹۱۸ میلادی تاجیکستان بخشی از جمهوری خودمختار شوروی شد. این کشور تا سال۱۹۹۱ یکی از جمهوری‌های اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی بود. برای همین از سیاست‌های ارائه شده مسکو پیروی می‌کرد. تسلط مسکو باعث شد که تاجیکستان مدتی در انزوای کامل به سر ببرد. ارتباط چندانی با سایر کشورها نداشته باشد. الگوهای اقتصادی این کشور از مرکز طراحی می‌شد. به همین دلیل سطح رفاه اجتماعی در حد بسیار پایینی نسبت به سایر جمهوری‌ها قرار داشت. با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی این کشور در سال ۱۹۹۱ میلادی استقلال یافت.
منتشر شده در همشهری محله منطقه ۳ به تاریخ ۱۳۹۳/۲/۱۳