همشهری آنلاین _ سروش جنابی : زورخانه ورزشگاهی است که جنبه‌های معنوی و فرهنگی آن به تربیت جسمی غلبه دارد و در واقع می‌توان گفت که بعد از ورزش تبدیل به عبادتگاه می‌شود. این ویژگی از قدیم وجود داشته و کمرنگ نشده است. «داریوش شهبازی» تهران‌شناس با بیان این مطلب می‌گوید: «در زورخانه سادات در جایگاه والایی قرار دارند حتی اگر کم سن و سال باشند. برای ورود به داخل گود زورخانه معمولا پهلوانان و پیشکسوتان اولویت دارند اما اگر ساداتی در آنجا حضور داشته باشد ولو نوجوان، اول او باید داخل گود شود. ورزش کردن در زورخانه با نام و یاد خداست و ذکر اهل‌بیت(ع). بعد از ورزش کردن هم از پهلوان رخصت گرفته می‌شود. البته اگر سیدی در جمع باشد او ارجح‌تر است.» او به سنت اجتماعی موثری در زورخانه اشاره می‌کند: «در زورخانه برای افرادی که مشکل مالی دارند مراسم گلریزان برگزار می‌شود؛ کاسبی که ورشکسته شده، مستأجری که جواب شده و در مجموع نیازمندان یک محله. و حاضران هر کس فراخور تمکن مالی خود وجهی را می‌دهد.»
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا ببینید
رسمی که از رمضان به یادگار ماند
پهلوان «مجید معصومی» مالک زورخانه «شیرافکن» با بیان اینکه مراسم گلریزان، ابتدا در ماه مبارک رمضان برگزار می‌شد، اما بعدها در طول سال برای گره‌گشایی از افراد گرفتار ادامه پیدا کرد، این سنت قدیمی را یادگاری از زورخانه‌ها می‌خواند و می‌گوید: «در این مراسم، یکی از پهلوان‌ها، لنگی وسط گود زورخانه پهن می‌کرد و مرشد زنگ اول را برای او به صدا درمی‌آورد.»
رئیس سابق هیئت ورزش‌های باستانی استان تهران ادامه می‌دهد: «پهلوان، مبلغی در لنگ می‌انداخت و به تبعیت از او، همه حاضران در این امر خیر مشارکت می‌کردند. در پایان بدون اینکه پول‌ها شمارش شود، با همان لنگ به فرد نیازمند می‌دادند. بیشتر گلریزان‌ها برای تهیه جهیزیه، آزادی زندانیان غیرعمد، بدهکاران، تهیه سرمایه برای بیکاران، افرادی که به تازگی از زندان آزاد شده بودند و... برگزار می‌شد.»
شأن نیازمندان حفظ می‌شود
مدیر سابق تیم‌های ملی ورزش باستانی و زورخانه‌ای و قهرمان مسابقات کشوری در رشته «میانداری»، آیین سنتی «گلریزان» را یکی از سنت‌های دیرینه پهلوان‌های ایرانی معرفی می‌کند و می‌گوید: «گلریزان، زاییده فرهنگ فتوت و پهلوانی و مبتنی بر الگوهایی همچون «پوریای ولی» است که با ریختن گل بر سر پهلوان‌ها، به جمع‌آوری کمک برای افراد گرفتار می‌پردازد. بنابراین، این رسم در زورخانه‌ها شکل گرفته و سپس در جامعه رواج پیدا کرده است.»
پهلوان «مسعود آینه‌چی» که ورزش‌های باستانی را از ۱۰سالگی آغاز کرده، در باره نحوه برگزاری این مراسم می‌گوید: «پهلوان‌های زورخانه پس از اطلاع از مشکل مالی یکی از اهالی، در زورخانه جمع می‌شدند و اقدام به جمع‌آوری پول برای او می‌کردند. به این صورت که وقتی پهلوان‌ها و ورزشکاران وارد گود می‌شدند، مرشد و صاحب زنگ، با نواختن صدای آن از آنها رخصت می‌طلبید. پهلوان‌ها هم خطاب به پیر میدان‌دار گود، از او می‌خواستند تا برای کسی که ناتوان است، گلریزی کند و فریاد می‌زدند: «اگر ناتوانی بگو یا علی(ع)، اگر خسته جانی بگو یا علی(ع).»
سپس میاندار گود، لنگی برداشته و مقابل پهلوان‌ها و حاضران در زورخانه می‌گرفت. هر کسی هم بنا به توان مالی خود، مبلغی داخل لنگ می‌انداخت، بدون اینکه بقیه بفهمند چقدر کمک کرده است. سپس مبالغ جمع‌آوری شده، به فرد مورد نظر داده می‌شد. در این مراسم اسمی از فرد نیازمند به میان نمی‌آمد تا شأن او حفظ شود.
آیین زورخانه‌گردی و دعا و نیایش تا سحر
آیین زورخانه‌گردی ماه مبارک رمضان یکی از سنت‌های دیرین ورزش زورخانه‌ای و پهلوانی بوده است که بیشتر جنبه صله‌رحم در ماه مبارک رمضان دارد، به این صورت که زمانی افرادی برای بازدید به زورخانه‌ای می‌روند، بعد از آن همگی افراد همراه یکدیگر به زورخانه بعدی خواهند رفت و این روند ادامه پیدا می‌کند. همچنین از قدیم الایام در همه زورخانه‌های سرزمین ایران بزرگ که امروزه به عنوان چند کشور دیگر از ایران جدا شده‌اند، در ماه مبارک رمضان، فعالیت ورزشکاران، شب هنگام تا سحر جریان داشت و در آن ها ذکر و یاد خدا و نیایش بود. در واقع ورزشکاران باستانی و زورخانه‌ای، در ایام ماه مبارک رمضان، در زورخانه‌ها احیا می‌گرفتند و امروزه، دعا و ذکر و یاد خدا در ماه رمضان تا هنگام سحر در زورخانه ها، کم و بیش وجود دارد.
در دوره قاجار زورخانه‌های زیادی در شهر وجود داشت که متأسفانه با گذشت زمان، کم‌اقبالی مردم از این فضای ورزشی- معنوی تعدادشان کاهش پیدا کرده است.