در حالی که گـروه زیادی از داوطلبان واقعاً نیــازی به انجام این اعمال ندارند. حتی گاهی خیلی از بیماران به‌دلیل مشکلات روانی و ناکامی‌ها جهت تسکین و رهایی موقت از فشارهـای روحی به این عمل دل‌خـوش می‌کنند و اکثر نارضایتی‌های بعد از اعمـال جراحی پلاستیک در همین گروه دیده می‌شود.با این حال به عقیده کارشناسان جراحی پلاستیک بینی اگر بار اول با موفقیت انجام شود وضعیت بیمار بسیار بهتر از زمانی خواهد بود که این جراحی بارها به‌صورت ترمیمی تکرار شده و هر بار برای بیمار عوارض زیادی را به همراه داشته باشد.
در این رابطه و با توجه به افزایش این جراحی‌ها در آستانه عید، با دکتر محسن نراقی، متخصص گوش و حلق و بینی، رئیس انجمن تحقیقات راینولوژی و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران به گفت‌وگو نشستیم. او معتقد است برای جلوگیری از مراجعات مکرر بیماران، پزشکان باید سطح دانش و روش‌های به‌روز و کم‌عارضه جراحی پلاستیک را بشناسند.
- آقای دکتر، عوارض جراحی پلاستیک بینی به چند صورت خودشان را نشان می‌دهند؟
به‌طور کلی چون جراحی پلاستیک بینی در کشور خیلی شایع شده، ما با مسئله عوارض این جراحی هم روبه‌رو هستیم. این عوارض به 2 صورت خود را نشان می‌دهند: یعنی یک‌سری از بیماران به خاطر عوارض زیبایی مراجعه می‌کنند و یک سری به خاطر مشکلات تنفسی ناشی از عوارض عملکردی.
- خب کدامیک از این عوارض از نظر متخصصان اهمیت بیشتری دارد؟
در این میان مطمئنا عوارض تنفسی ازنظر ما اهمیت بیشتری دارد چون کسانی که تنفسشان دچار مشکل می‌شود، نمی‌توانند زندگی عادی داشته باشند و بارها شده بیمارانی که حتی یک شب خواب راحت نداشته‌اند و تقاضا کردند که هر طور شده تنفسشان راحت‌تر شود؛ حتی به قیمت بزرگ شدن بینی.
- این عوارض در اثر چه عواملی ایجاد می‌شوند؟
یکی از آنها چسبندگی‌های داخل بینی است. ایجاد هر زخمی در هر بافتی از بدن واکنش‌هایی را در جهت ترمیم آن می‌طلبد در بینی هم روند جراحی اگر با زخم زیاد داخل بینی همراه باشد، بعد از عمل باعث چسبندگی سطوح داخل بینی می‌شود که این چسبندگی‌ها راه تنفس را باریک می‌کنند.
- برای اینکه این عارضه به حداقل برسد چکار باید کرد؟
ما برای اینکه این عارضه را به حداقل برسانیم، در جراحی‌ها کمترین برش را در داخل بینی ایجاد می‌کنیم که زخم کمتری هم ایجاد شود و ثانیا برای اطمینان از عدم‌چسبندگی ورقه‌های سیلیکونی را داخل بینی به‌مدت یکی دو هفته قرار می‌دهیم.
- به دیگر عوامل ایجاد مشکلات تنفسی هم اشاره می‌کنید؟
بعضی از بیمارانی که مشکل تنفسی دارند، به خاطر باقی ماندن انحراف تیغه بینی به ما مراجعه می‌کنند. خیلی از بیماران هم قبل از جراحی انحراف بینی دارند و از آن بی‌خبرند در حالی که تنفسشان هم خوب است ولی اگر این انحراف اصلاح نشود، مشکلات تنفسی خودشان را نشان خواهند داد. برای همین یکی از اقدامات ما برای تمام متقاضیان این است که داخل بینی آنها را به‌طور دقیق معاینه کنیم. البته گاهی اوقات ما به معاینات معمولی هم بسنده نمی‌کنیم و برای دیدن عمقی‌ترین قسمت‌های بینی از آندوسکوپ استفاده می‌کنیم.
- بعضی از بیماران هم بعد از عمل به‌دلیل اینکه سوراخ بینی‌شان تنگ می‌شود، تنفسشان مشکل خواهد شد؛این‌طور نیست؟
بله، برای همین ما به متقاضیان هشدار می‌دهیم که هیچ وقت تقاضای کوچک کردن سوراخ بینی را نکنند چون این یک مسئله غیرقابل برگشت است و اگر به این دلیل مشکل تنفسی ایجاد شود، رفع آن جزء مشکل‌ترین جراحی‌هاست. اما یکی از مسائلی هم که قبل از عمل باید به آن دقت کنیم این است که برخی بیماران شاخک‌های داخل بینی بزرگی دارند که ممکن است لازم باشد کارهایی روی این شاخک‌ها انجام شود؛ البته در روش‌های قدیمی این شاخک‌ها برداشته می‌شد که این روش دیگر منسوخ شده است و این شاخک‌ها به‌طور کامل از بینی خارج نمی‌شود.
- چرا؟
چون این کار با فیزیولوژی طبیعی بدن منافات دارد. امروزه با روش‌های جدید مثل استفاده از امواج رادیوفرکانس یا لیزر یا روش‌هایی که در آنها سعی شود تمام مخاط روی شاخک تا حد ممکن حفظ شود، استفاده می‌کنیم. این کار باعث حفظ آناتومی بینی خواهد شد. اما یکی از علل شایع مشکلات تنفسی بعد از جراحی تنگی دریچه داخلی بینی است که این یکی از بدترین عوارض جراحی بینی است.
- خب بیمار چطور باید متوجه این تنگی دریچه شود؟
اگر شما انگشتان را در قسمت پایین بافت نرم بینی گذاشته و فشار بدهید، متوجه این حالت می‌شوید. بنابراین این تنگی یک عارضه وخیم تنفسی در جراحی‌های بینی است.
دریچه داخلی در فاصله کوتاهی بعد از سوراخ بینی و در داخل آن قرار دارد و علت اینکه ممکن است این دریچه بعد از جراحی تنگ شود، به خاطر برداشتن بیش از حد بافت‌های بینی و پایین آوردن بیش از حد ارتفاع پشت بینی است؛ یعنی کسانی که می‌خواهند بینی‌شان پایین برود یا قوس پیدا کند، باید بدانند که این درخواست به هیچ وجه صحیح نیست. چون وقتی بینی از حدی ارتفاعش پایین بیاید، این اتفاق باعث صدمه رساندن به دریچه داخلی بینی شده و از نقاطی قطع خواهد شد.
- با این حال از چه روشی برای رفع این عارضه استفاده می‌کنید؟
ما برای جبران این عارضه ناچار به استفاده از پیوندهایی هستیم که از قسمت‌هایی دیگر باید برداشته شوند؛ مثل غضروف گوش و یا دنده که همین کار عمل را پیچیده و مشکل می‌کند. اینها همه عوارض عملکردی جراحی پلاستیک بودند.
- با این حال برخی عوارض جراحی پلاستیک نیز مربوط به عوارض زیبایی هستند. در مورد این عوارض هم توضیح می‌دهید؟
یکی از این عوارض برداشتن بیش از حد قوز استخوانی و یا غضروفی است که باعث می‌شود بینی حالت زینی شکل و یا قوس زشتی پیدا کند. چون وقتی بینی بیش از حد کوچک شد، تناسب خود را با قسمت‌های دیگر صورت از دست می‌دهد.
- در حالی که هدف از جراحی زیبایی ایجاد تناسب است؛ نه؟
دقیقا همین‌طور است.
- و عوارض دیگر؟
از عوارض دیگر جراحی زیبایی انحراف بینی است. یعنی اگر انحراف داخل بینی را اصلاح نکنیم، در ظاهر بینی هم این انحراف خود را نشان می‌دهد. مسئله دیگر این است که افرادی که بافت‌های اسکلتی در آنها برداشته می‌شود، بینی آنها دوقسمتی می‌شود.
یعنی قسمت بالا و پایین بینی از هم جدا شده و حالتی مثل 8 پیدا می‌کند. علت ایجاد این حالت 8 مانند ایجاد شکاف بین اسکلت غضروفی و اسکلت استخوانی بینی است. بیشتر بیمارانی که این حالت را دارند در داخل بینی هم مشکلات تنفسی را تجربه می‌کنند. چون فرو رفتگی 8مانند منجر به تنگ شدن دریچه داخلی بینی هم می‌شود. در این جراحی‌ها هم باید سعی شود تا حد ممکن اتصالات بین قسمت غضروفی و استخوانی اسکلت حفظ شود. در غیراین صورت باز هم نیاز به پیوند است.
- آقای دکتر از دیگر عوارض زیبایی هم بالا رفتن بیش از حد نوک بینی است؛چیزی که خیلی از متقاضیان جراحی بینی به آن اصرار دارند.
دقیقا همین است. اگر بینی زیاده از حد کوچک و کوتاه شود، این حالت به‌وجود می‌آید. در بعضی از افراد آنقدر ممکن است نوک بینی بالا رود که حالت خوکی شکل پیدا کند و تناسب بینی با صورت به هم بخورد.
- خب شما به تمام این عوارض اشاره کردید؛ با این حال می‌توان گفت چند درصد از بیماران جراحی پلاستیک با توجه به این عوارض مجددا برای جراحی ترمیمی مراجعه می‌کنند؟
ببینید، درصد بیمارانی که برای عمل مجدد مراجعه می‌کنند با میزان تجربه و دانش جراح نسبت مهمی دارد. این نسبت ممکن است از درصدهای پایین؛ یعنی زیر 5 درصد متغیر باشد تا بالای 50 درصد. در جراحان مختلف و در مراکز مختلف نیز این نسبت متفاوت است. ولی حالت متعادل نسبت زیر 5 درصد است اما به‌دلیل اینکه طیف جراحانی که جراحی بینی انجام می‌دهند، با تجربه‌ها و مهارت‌های مختلف است، نسبت‌های بالای 50 درصد هم در خیلی از مواقع وجود دارد.
- سؤال آخر، برای پایین آوردن این مراجعات مکرر چکار باید کرد؟
برای پایین آوردن مراجعات مکرر بیماران 2 قدم مهم باید برداشته شود؛ یکی آگاهی دادن به مردم در مورد عوارض این جراحی‌ها و اینکه در تصمیم خود برای جراحی پلاستیک دقت کنند. بعد از تصمیم گرفتن نیز در انتخاب جراح وسواس زیادی به خرج دهند. چون این جراحی فقط یک بار امکان دارد که خوب انجام شود در غیراین صورت جبران مشکلات در مراجعات بعدی سخت‌تر خواهد شد. مسئله دوم این است که پزشکان هم باید در این میان سطح دانش و روش‌های به‌روز و کم‌عارضه را بشناسند.