همشهری آنلاین، از آن‌جا که این روزها به تعداد خانم‌هایی که تصمیم می‌گیرند بعد از ادواج بارداری را برای مدتی که گاهی طولانی می‌شود به تاخیر بیندازند، طبیعی است که سن بارداری بالا برود. در عین حال با توجه به این‌که سن ازدواج هم بالا رفته باز هم طبیعی است که دوران بارداری در سنین به مراتب بالاتری طی شود که شاید گاهی از دهه ۳۰ هم گذشته باشد.
به همین دلیل است که همواره این سوال مطرح می‌شود که آیا بارداری در سنین بالا بی‌دغدغه پیش می‌رود یا نگرانی‌هایی را همراه خود دارد؟ دکتر کاظم‌زاده در گفت‌وگو با همشهری‌تندرستی به سوال‌های مرتبط با این موضوع پاسخ داده است؛ بنابراین اگر بارداری در سنین بالا از دغدغه‌های شماست این گفت‌وگو را از دست ندهید.
آیا سن شناسنامه‌ای با سن بیولوژیک متفاوت است؟
سن بیولوژیک اندازه‌گیری عملکرد بدنی فرد نسبت به سن تقویمی اوست که با فاکتورهای زیادی مثل تغذیه، ورزش و حتی خواب مرتبط است. بیشتر افراد سن بیولوژیک‌شان از سن تقویمی‌شان بیشتر است. به‌طوری که از هر پنج نفر، چهار نفر سن قلبی بیولوژیک‌شان از سن تقویمی آن بالاتر است. درست برخلاف آن چیزی که بیشتر افراد تصور می‌کنند. در کل سن بیولوژیک به سلامت فرد اشاره می‌کند که کاملا روی تخمک‌گذاری تاثیرگذار است. حتی میزان موفقیت روش‌های کمک باروری در افراد بالای ۳۵ سال بیشتر به سن بیولوژیک ارتباط دارد تا سن تقویمی. میزان پاسخگویی تخمدان به هورمون‌های تحریک‌کننده باروری و همین‌طور کاهش کارایی باروری در افراد مختلف متفاوت است.
این را هم بدانید که سن بیولوژیک به فاکتورهای ژنتیک و محیطی هم ربط دارد و حتی در کاهش ذخیره تخمدان و کیفیت تخمک هم موثر است. پس آنچه بیشتر برای خانم در بارداری و همین‌طور در پاسخگویی به روش‌های کمک باروری موثر است، سن بیولوژیک است نه سن تقویمی.
آیا در بارداری سنین بالا خطری جنین را تهدید می‌کند؟
در کل خطر برای مادر و جنین بالای ۳۵ سال افزایش پیدا می‌کند. به طوری که از ۳۰ سال به بالا این نمودار رو به افزایش است و بعد از ۳۵ سال سرعت رشد بیشتری خواهد داشت. از این خطرات می‌توان به جنین‌هایی با اختلالات کروموزومی و آنومالی‌های مادرزادی بدون اختلالات کروموزومی اشاره کرد. درواقع هم اختلال‌های مربوط به ژنتیک و هم اختلال‌های مربوط به آنومالی‌های مادرزادی در بالای ۳۵ سال بیشتر می‌شود. مثل مشکلات قلبی جنین در مادران بالای ۴۰ سال که به مراتب بیشتر است و همین‌طور مشکلاتی مثل پاچماقی در بارداری بالای ۳۵ سال بیشتر است.
از دیگر مشکلاتی که جنین درگیر آن می‌شود می‌توان به افزایش شانس حاملگی مولار یا بچه‌خوره اشاره کرد که در سن‌های بالای ۴۵ سال ۱۰ برابر خانم‌های ۲۰ تا ۴۰ سال افزایش پیدا می‌کند. مشکل دیگر زایمان زودرس است. بنابراین در سن بالا بچه‌های نارس تعدادشان افزایش پیدا می‌کند. بچه‌های نارس از نظر ذهنی و جسمی عقب‌ترند. به‌ویژه برای بچه‌هایی که نارس بودن آن‌ها شدید است اختلال‌های ذهنی بیشتری را شاهدیم. حتی به دنیا آمدن بچه‌هایی با ویژگی هایپر اکتیو یا بیش فعال هم با افزایش سن مادر بارور، افزایش پیدا می‌کند. خطر دیگر آمبولی است که در مادران بالای ۳۵ سال دو برابر مادران سی‌وپنج‌ساله است. مشکل دیگر خطر جدا شدن زودرس جفت است.
افزایش شانس دوقلوزایی در سن بالا صحت دارد؟
در بارداری سنین بالا، افزایش دوقلوزایی را هم می‌بینیم. دو قلوهای غیرهمسان که با افزایش سن و از طرفی در استفاده روش‌های کمک باروری شاهد آن هستیم. بنابراین مادرانی که تحت درمان باروری در سنین بالاترند، شانس دوقلویی در آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. همین‌طور افزایش تعداد زایمان‌های مادر از عوامل چندقلوزایی است. بسیاری از متخصص‌ها معتقدند دو قلوزایی یک عارضه است. باوجود این‌که بسیاری از خانم‌ها دوست دارند دوقلو داشته باشند اما عوارض جنینی و مادر در این افراد به مراتب بیشتر است و توصیه نمی‌شود. در ضمن حداکثر سن دوقلوزایی تا سی‌وهفت‌سالگی توصیه می‌شود.
خطراتی که ممکن است برای مادر باردار در سنین بالا وجود داشته باشد چیست؟
بارداری در سن بالا افزایش شانس سزارین را در پی خواهد داشت. زایمان‌های با دستگاه هم از جمله مواردی است که در سن بالا، شانس آن افزایش پیدا می‌کند. خطر بارداری خارج از رحم بسیار زیاد می‌شود که مهم‌ترین عامل آسیب‌زا به مادر است. در خانم‌های بین ۳۵ تا ۴۴ سال، چهار تا پنج برابر بیشتر از بارداری در سنین کمتر است. معمولا سقط جنین در بالای ۳۵ سال افزایش پیدا می‌کند که می‌تواند در زمینه اختلال‌های کروموزوم جنین هم دخیل باشد. البته هرقدر شرایط اقتصادی مادر بهتر باشد، به دلیل دسترسی به امکانات پزشکی بیشتر، عوارض بارداری در سن بالا کمتر می‌شود. این را هم می‌دانیم که مسلما عوارض بارداری در سن بالا بیشتر از سنین پایین است.
اگر ناچار به بارداری در سن بالا باشید، رعایت چه مواردی از ضروریات است؟
سعی کنید سن بیولوژیک‌تان را پایین نگه دارید. تاثیر مواردی مثل ورزش و سبک زندگی سالم مثل تغذیه مناسب، می‌تواند سن بیولوژیک فرد را به‌ویژه در تخمدان پایین نگه دارد. قبل از تصمیم به شروع برای بارداری این موارد را رعایت کنید. حتی خانم‌های جوان مجرد باید به این نکته توجه داشته باشند. بیماری‌هایی مثل فشار خون، دیابت و تیروئید را باید کنترل کرد.
رعایت چنین مواردی در خانم‌ها می‌تواند خطر بارداری در سن بالارا به حداقل برساند. کنترل بارداری در طول ۹ ماه به نسبت باقی مادرها باید با دقت بیشتر و فواصل زمانی کمتر از طرف متخصص انجام پذیرد. اگر در سن بالا سراغ روش کمک باروری رفتیم اما پاسخگویی خوبی به دلیل پایین بودن ذخیره تخمدان فرد نداشتیم (به‌ویژه وقتی سن بیولوژیک تخمدانی فرد بالاتر بود) مجبوریم به بیمار توصیه کنیم از تخمک اهدایی استفاده کند. در بسیاری از موارد این تخمک از خانم کمتر از ۳۰ سال گرفته می‌شود که دو تا بچه دارد. در چنین مواقعی می‌توان شانس حاملگی را بالاتر برد و عوارض ناشی از بالا بودن سن مادر را کاهش داد.
آیا فریز کردن تخمک در سنین پائین چاره‌ساز است؟
معمولا به خانم‌های مجرد این پیشنهاد داده می‌شود. همین‌طور در افرادی که بیماری مزمن دارند و در افرادی که به علت سرطان یا بیماری‌های پیشرفته ناچار به عمل جراحی هستند. مثلا در مواردی که تخمدان‌ها باید خارج شود و بیمار نابارور می‌شود. یا وقتی مجبوریم از شیمی‌درمانی یا رادیوتراپی استفاده کنیم به این افراد معمولا فریز کردن تخمک توصیه می‌شود.
منتها در دخترانی هم که دیر ازدواج می‌کنند، صددرصد فریز تخمک پیشنهاد می‌شود. همانند روش‌های کمک باروری است که تا حدود دو تا سه هفته افراد باید تحت‌نظر پزشک باشند و یک‌بار وارد اتاق عمل می‌شوند. با سونوگرافی متوجه خواهیم شد که زمان برداشتن تخمک‌های رسیده چه وقت است تا شانس فریز کردن تخمک‌های خوب زیاد شده باشد.
آیا امکان بارداری زنان یائسه با روش‌های جدید وجود دارد؟
فقط به صورت روش‌های کمک باروری با استفاده از جنین و تخمک‌های اهدایی می‌توان امکانش را ایجاد کرد. متاسفانه امکان استفاده از تخمک خانم یائسه وجود ندارد. مگر این‌که در سن پایین تخمک را فریز کرده باشند. البته درمورد این‌که خانم‌های یائسه صلاح است که باردار شوند یا خیر بحث اجتماعی و جامعه‌شناسی جدایی را دارد و از نظر روان‌شناسی هم شاید خیلی‌ها موافق نباشند.
آیا سن پدر هم مهم است!؟
بله مهم است. به دلیل افزایش موتاسیون یا جهش ژن‌ها اختلال‌های مادرزادی را در نوزاد افزایش می‌دهد. افزایش سن پدر به صورت لگاریتمی منجر به جهش جدید در ژن می‌شود که اختلال‌هایی را در پی خواهد داشت. پس این امر برخلاف باور عموم، فقط متوجه مادر نیست. به‌ویژه در مردان بالای ۴۰ سال. چون افزایش نازایی را در پی خواهد داشت و حتی احتمال سقط مکرر.