همشهری آنلاین - مریم ورشو: بهار و تابستان که از راه می‌رسد تمایل افراد برای سفر به‌ویژه طبیعت‌گردی بیشتر می‌شود؛ اما گردش در طبیعت نیز همیشه با خطرات و گاهی اتفاق‌های غیرقابل پیش‌بینی همراه بوده است که شاید گزیدگی و آسیب‌های پوستی فقط یکی از این مشکلات باشد. تصور کنید درست زمانی که از طبیعت‌گردی خود نهایت لذت را می‌برید با خطراتی مثل نیش و گزیدگی برخی حشرات مواجه شوید؛ به تبع در چنین مواقعی که از نقاط شهری، درمانگاه‌ها و اورژانس دور هستید ممکن است برایتان به بحران تبدیل شود؛ به‌ویژه اینکه آلرژی شما به حشرات، بالا هم باشد. بنابراین شناخت کافی از این نوع خطرات احتمالی و از طرفی پیشگیری در این زمینه می‌تواند شما را برای یک گردش کم دردسرتر آماده کند.
«سید مسعود داوودی» متخصص پوست، مو و زیبایی و همچنین عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله در این باره گفت: با گرم شدن هوا، تعطیل شدن مدارس و دانشگاه‌ها اقبال عمومی برای مسافرت‌های تابستانی و علاقه به گردش در طبیعت افزایش پیدا می‌کند؛ به‌طوری که طبیعت‌گردی و کمپ زدن در محیط‌های طبیعی و بکر بیش از فصول سرد دیده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه کمپ کردن برخلاف اسکان در هتل مشکلات خاص خود را دارد، افزود: معمولا در مسافرت‌هایی که از یک شهر به شهر دیگر می‌رویم یا در هتل اسکان داریم کمتر دچار مخاطره می‌شویم. در مجموع در طبیعت‌گردی و اقامت در محیط‌های باز طبیعت حتما مشکلاتی خواهیم داشت.
داوودی ادامه داد: مشکلات پوستی مانند عوارض تابش آفتاب، زخم‌ها و جراحت‌هایی که بر اثر برخورد با اشیا، درخت یا سنگ ایجاد می‌شود و به دنبال آن عفونت‌های ناشی از این جراحت‌ها ممکن است در طبیعت‌گردی رخ دهد.
این متخصص پوست، مو و زیبایی با تاکید بر انواع گزیدگی‌ها گفت: کسانی که در طبیعت می‌خواهند چند روز بمانند باید با انواع گزیدگی و پیشگیری از آنها اطلاعاتی داشته باشند. یا حداقل بدانند اگر گزیدگی اتفاق افتاد چگونه باید آن را کنترل کنند.
رابطه گروه خونی و پشه‌ها
داوودی در پاسخ به این سوال که چقدر این شایعه که حشرات گروه خونی خاصی را در افراد مورد هدف قرار می‌دهند درست است؟ گفت: چنین اعتقادی که بین مردم مشهود است، از نظر علمی صحت ندارد. بلکه فقط باید بپذیریم اصولا برخی افراد به صورت ژنتیکی و ارثی پوست‌های حساس‌تری نسبت به سایرین دارند. بنابراین در برخورد با عوامل طبیعی ممکن است مشکلاتی داشته باشند. اینکه چرا حشرات به یک گروه خونی خاصی گرایش دارند درست نیست، در واقع باید گفت برخی افراد در یک جمع با شرایط مشابه بیشتر دچار گزیدگی می‌شوند، چون واکنش‌های آلرژیک آنها بیشتر از بقیه است. کسانی که واکنش‌های آلرژیک ندارند نیز گزیده می‌شوند، اما آنقدر حساسیت‌های پوستی را بروز نمی‌دهند.
وی ادامه داد: غیر از گزیدگی و حساسیت به نیش حشرات، برخی افراد در حین طبیعت‌گردی ممکن است مواقعی که در جنگل تردد می‌کنند برای باز کردن راهی برای خود شاخ و برگ گیاهان را کنار بزنند، در چنین حالتی ممکن است حین ساییده شدن شاخ و برگ برخی گیاهان با پوستشان، حساسیت، تحریک و التهاب پوستی ایجاد شود. شاید مشهورترین این گیاهان که تقریبا همه آن را می‌شناسند و تقریبا تجربه گزیدگی آن را هم دارند گزنه باشد. شیره این گیاه در تماس با پوستی که پوشش ندارد سوزش قابل توجه و تاول ایجاد می‌کند که تا چند روز هم ممکن است درمان آن طول بکشد.
این متخصص پوست، مو و زیبایی ادامه داد: گزیدگی حشرات در طبیعت‌گردی هم دیده می‌شود، اما این نکته را باید در نظر بگیریم که حساسیت‌های پوستی افراد متفاوت و ممکن است برخی پوستشان به نیش حشرات خیلی بیشتر حساس باشد، بنابراین مراقبت بیشتری را می‌طلبد.
علائم گزیدگی
وی به علائم گزیدگی هم اشاره کرد و افزود: موارد خفیف گزیدگی به شکل قرمزی‌های برجسته و خارش‌دار است. گاهی ممکن است در کودکان علائم شدیدتر و به شکل تاول خود را نشان دهد. اگر تاول‌در بچه‌ها توام با خارش شدید باشد باید حتما گزیدگی را جدی گرفت و به پزشک مراجعه کرد. در گزیدگی‌های با واکنش‌های شدیدتر هم ممکن است علائمی به شکل کهیرهای خارش‌دار، گرفتگی راه‌های تنفسی و تپش قلب دیده شود که در چنین مواردی باید درمان به صورت اورژانسی و زودتر انجام شود.
داوودی درباره واکنش‌های افراد مختلف در برابر گزیدگی بیشتر توضیح داد و افزود: اینکه در یک محیط با شرایط مشابه برخی دچار گزیدگی می‌شوند و برخی نمی‌شوند را نمی‌توان به این موضوع ربط داد که حشره تمایل به گزیدن افراد به‌خصوصی دارد. اینکه گزیدگی و نیش حشرات در برخی افراد آزاردهنده است به آلرژی این دسته نسبت به نیش حشرات برمی‌گردد. حتی برخی افراد آلرژی بیشتری دارند؛ تا حدی که فرد دچار حالت شوک و تنگی نفس می‌شود و به رسیدگی پزشکی نیاز فوری پیدا می‌کند.
روش‌های پیشگیری از گزیدگی‌ها در طبیعت‌گردی
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله درباره پیشگیری از چنین گزیدگی‌هایی هم گفت: باید این افراد کمتر در معرض این گزیدگی‌ها قرار بگیرند. حتی المقدور در محیط‌های باز قرار نگیرند. هنگام برپا کردن چادر برای کمپینگ، چادرها را دورتر از مناطقی که آب‌های راکد قرار دارند برپا کنند، چون آب‌های راکد منشا تخمگذاری و زندگی حشرات هستند و بنابراین شانس گزیدگی را در افراد زیاد می‌کند.
داوودی ادامه داد: همچنین وقت طلوع و غروب آفتاب که زمان فعالیت حداکثری حشرات است، در محیط باز قرار نگیرند. کسانی که آلرژی دارند از مسیرهایی تردد کنند که به مرور زمان به مسیر عبور و مالرو تبدیل شده است. زیرا تردد از لابه‌لای علفزارها و شاخ و برگ‌ها ممکن است حساسیت‌های پوستی‌شان را بروز دهد. بنابراین از مسیرهایی که پوشش گیاهی کمتری دارند باید استفاده کنند. پوشش مناسب و انتخاب لباس پوشیده‌تر در طبیعت‌گردی توصیه می‌شود. افراد بهتر است پیراهن آستین بلند و شلوارهایی با پاچه بلند بپوشند. پوشیدن جوراب نیز توصیه می‌شود. نباید پابرهنه در چمنزارها تردد شود، زیرا احتمال گزیدگی را بالا می‌برد.
این متخصص پوست، مو و زیبایی افزود: یکی از نکاتی که باعث جذب حشرات به بدن شخص می‌شود، معطر بودن بدن است. اگر شخص از شامپو و صابون‌های معطر و عطر و ادکلن استفاده کرده باشد در جذب حشره تاثیرگذار است. همچنین غذاهایی که با خودمان به طبیعت‌گردی می‌بریم هم باید در ظرفی دربسته قرار دهیم، به‌خصوص شیرینی‌جات باعث جذب حشرات می‌شوند. شخصی که در کنار این غذاها در حال استراحت باشد در معرض گزیدگی بیشتری است.
داوودی به منبع نور نیز اشاره کرد و گفت: چون حشرات در شب جذب نور می‌شوند بهتر است منبع نور را دور از محل نشستن و کمپینگ در نظر گرفت تا حشرات تجمع نکنند. شانس گزیدیی با این کار طبیعتا کمتر می‌شود.
وی درباره پشه بند نیز گفت: بهتر است از پشه بند برای استراحت استفاده شود. برخی حشرات مانند حشراتی که باعث سالک می‌شوند و اصطلاحا پشه خاکی نامیده می‌شوند خیلی ظریف هستند، بنابراین پشه بند باید بسته به سایز حشرات منافذ نسبتا ریزی داشته باشد تا جلوی ورود آنها گرفته شود.
داوودی درباره گزیدگی زنبور هم اضافه کرد: به‌هیچ‌وجه حشراتی مانند زنبور را نباید تحریک کرد. برخی با انداختن چوب کندو را دستکاری می‌کنند که با این کار در معرض گزیدگی با تعداد زیاد زنبور قرار می‌گیرند.
چه پمادهایی برای گزیدگی مناسب است؟
این متخصص پوست، مو و زیبایی درباره کرم‌ها و پمادهایی که به درمان کمک می‌کنند نیز گفت: بهتر است برای کاهش احتمال گزیدگی روی قسمت‌های باز بدن مانند صورت و پایین مچ دست از کرم‌های دافع حشرات استفاده شود، زیرا حاوی ماده شیمیایی به نام DEET هستند که معمولا برای بزگسالان قابل استفاده است. برای کودکان نیز باید با درصد پایین‌تری استفاده شود. DEET مخخف ماده شیمیایی به نام دی اتیل تولو آمید است که نقش خوبی در دفع حشرات دارد.
داوودی در پاسخ به این سوال که چنانچه افراد به پماد برای درمان گزیدگی دسترسی نداشته باشند آیا ترکیب آب و صابون جوابگوست؟ گفت: اگر محل گزیدگی زودرس اتفاق افتاده باشد می‌توان با شست‌وشوی آب و صابون مشکل را تاحدی کاهش داد. مثلا اگر حشره‌ای را به محض دیدن روی پوست له کنیم و براثر له شدگی حشره دچار آلرژی شویم، با شست و شو توسط آب و صابون از انتقال این آلرژی به نقاط دیگر تا حدی جلوگیری می‌کنیم.
وی افزود: یک بیماری پوستی به نام درماتیت پدروسی که در شمال به بند یا دراکولا شناخته می‌شود، بسیار شایع است، این بیماری پوستی در واقع التهاب ناشی از گزیدگی نیست که ایجاد می‌شود. این بیماری پوستی بر اثر له شدگی این حشره اتفاق می‌افتد و سبب التهاب شدید، سوزش و درد قابل توجه و عفونت می‌شود. اگر بند یا دراکولا در اطراف صورت یا چشم ترشح شود باید هر چه زودتر برای کاهش عوارض درمان شود. در مواقعی که به پماد دسترسی نیست شست‌وشوی زودرس له شدگی دراکولا با آب و صابون، جلوی انتقال آن را به جاهای دیگر می‌گیرد و شدت ضایعات را کم می‌کند.
این متخصص پوست، مو و زیبایی گفت: مهم‌ترین مشکلات ناشی از گزیدگی خارش، سوزش، عفونت و... هستند که باید درمان مناسب انجام شود. بهترین روش‌های درمانی نیز استفاده از پمادهایی هستند که خارش را کاهش می‌دهند؛ مانند استفاده از پمادهای کالامین که سبب تسکین خارش می‌شوند. استفاده از کیسه یخ هم در زمانی که دارو در دسترس نیست تاثیرگذار است.
داوودی افزود: کسانی هم که مستعد آلرژی هستند باید در طبیعت‌گردی و در کل سفر داروهای ضد آلرژی همراهشان باشد تا دچار بحران‌های آلرژیک نشوند. پمادها و محلول‌های موضعی کورتون هم مناسب هستند. قرص ضد خارش هم در کنار این داروها باید مصرف شود تا شخص دچار مشکل نشود. در موارد حاد هم باید به اورژانس مراجعه کنند. تزریق کورتون به شکل داخل وریدی و عضله می‌تواند کمک بزرگی باشد. هرچند انواع کورتون‌ها مناسب این کار نیستند، اما گاهی نیاز به تزریق کورتون می‌شود تا جلوی تنگی نفس افراد بسیار حساس گرفته شود. درکل ترجیح ما این است که این تزریق‌ها زیر نظر پزشک در اورژانس انجام شود و خوددرمانی نشود.