همشهری آنلاین- زهرا اردشیری: سال‌ها پیش محله ایرانشهر پوشیده از باغ‌های سرسبز بود و در مرکز آن باغی متعلق به معماری آلمانی بنام فیشر قرار داشت و از همین رو بود که در آن روزگار «فیشرآباد» خوانده می‌شد. حالا سال‌ها از آن روزها می‌گذرد وایرانشهر محله‌ای تاریخی با ردپای معماری عصر دوران قدیمی کمتر شباهتی به باغی دنج و رویایی دارد و پر شده از ساختمان‌های تجاری. در این گزارش سعی می‌کنیم ضمن مروری بر تاریخچه این محله، اماکن مهم، نقاط قوت و کمبودهای این محله را بیان کنیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
فیشرآباد تا پیش از سال ۱۳۳۵ و در مقایسه با محله‌های یوسف‌آباد و امیرآباد که کاملاً شکل گرفته و جزو حاشیه شمالی تهران به حساب می‌آمدند، هیچ ساخت‌وسازی نداشت اما از ابتدای سال ۴۱ ساخت‌وساز به‌طور جدی و گسترده در این محدوده آغاز شد و از همان زمان بود که رد پای تجارت، رویای سبز پایتخت نشین‌ها را در هم کوبید و تعداد انگشت شماری آپارتمان با هدف استفاده تجاری و اداری در فیشرآباد ساخته شد و خلاصه اینکه گام اول تجاری شدن محله برداشته شد. آن سال‌ها ایرانشهر از معدود محله‌هایی بود که ترکیب قومی متنوعی داشت. ارمنی، زرتشتی و مسلمان به نسبت یکسان در این محله زندگی می‌کردند. حالا دیگر اهمیت خیابان ایرانشهر به دلیل دسترسی آن به مسیرهای اصلی شهراست و روند روبه رشد، کاربری‌های اداری و تجاری خیابان باعث افزایش این اهمیت شده است. حضور شرکت‌ها و فروشگاه‌های عرضه ماشین‌های اداری و لوازم مرتبط با آن در خیابان‌های ایرانشهر، کریمخان و سپهبد قرنی تبدیل به بورس مرکزی این کالاها درشهر تهران شده است. اگر بخواهید محدوده جغرافیایی این محله را بدانید باید بگوییم ایرانشهر در ضلع جنوب شرقی منطقه ما جا خوش کرده و از شمال به خیابان سنایی‌ـ قائم‌مقام، از غرب به میدان ولی‌عصر(عج) ـ انقلاب، از جنوب به محله فردوسی و از شرق به محله امجدیه محدود می‌شود.
پاتوق فرهنگی ایرانشهر
هر چند از تجاری شدن ایرانشهر گفتیم اما باید بگوییم که باغ فیشر که در مرکز اصلی محله قرار داشت حالا دیگر تبدیل به بوستان هنرمندان شده است. باغی که در دوران جنگ جهانی دوم به انبار تسلیحات متفقین تبدیل و در بخش‌های مختلف آن تعدادی ساختمان آجری با معماری خاص آن دوران برای نگهداری ملزومات ساخته شد. گویا حضور نظامیان در سرنوشت این باغ نوشته شده بود؛ چرا که باغ پس از خروج متفقین باز هم در اختیار نیروهای نظامی قرار گرفت. این حضور تا سال ۱۳۷۵ دوام یافت تا اینکه شهرداری تهران ایده خرید این زمین‌ها را عملی کرد و در مردادماه سال ۱۳۷۶ پارک هنرمندان یا همان «باغ هنر» ساخته شد. این پارک از شمال به خیابان بهشهر، از شرق به خیابان عاصم ترابی، از غرب به خیابان ایرانشهر و از جنوب به کوچه علیرضا برفروشان محدود می‌شود. حالا دیگر خانه هنرمندان به معدود پاتوق‌هایی تبدیل شده که پر است از اتفاق‌های فرهنگی متفاوت و دیدنی!
ساختمان‌هایی با نمایی قدیمی
در دوران پهلوی قهوه‌خانه‌های متعددی به سبک قهوه‌خانه‌های صفوی وقاجاریه در نقاط مختلف تهران ایجاد شد. این قهوه‌خانه‌ها معمولاً توسط افراد اسم ورسم‌داری اداره می‌شد که این حرفه را نسل به نسل حفظ می‌کردند. با گذشت زمان کاربری قهوه‌خانه‌ها تغییر کرد و شکل اولیه آنها از بین رفت تا جایی که نمونه‌های اولیه به آثار باستانی کشورمان تبدیل شد. اکنون نمونه‌ای از این نوع قهوه‌خانه‌های سنتی با معماری فضای سرپوشیده را می‌توان در خیابان شهید کلانتری واقع در خیابان ایرانشهر دید. این قهوه‌خانه که «آبگوشت خانه» نام دارد، توسط فرهنگ نعیم درسال ۱۳۶۰ با بهره‌گیری از سبک معماری ساختمان‌های سنتی قدیم بناشده است. نمای ورودی آن آجرکاری با سردرکاشی است، فضای داخلی آن به‌صورت غرفه غرفه ساخته شده و کاملاً شکل قدیمی خود را حفظ کرده است.
یادگار جنگ در قلب ایرانشهر
اگر دلتان می‌خواهد لجظه‌هایی حال و هوای ۸ سال جنگ تحمیلی را حس کنید حتماً سری به موزه شهدا بزنید. در این موزه وسایل و آثارشخصی به جا مانده از شهیدان دفاع مقدس و وقایع انقلاب به نمایش درآمده است. موزه شهدا در سال ۱۳۵۹، پس از شروع جنگ، به همت گروهی از دانشجویان راه‌اندازی شد و درسال ۱۳۶۰ به واحد فرهنگی بنیاد شهید تحویل داده شده و سرانجام درسال ۱۳۶۳ با نام موزه شهدا فعالیتش را آغازکرد.
________________________________________________________
* منتشر شده در همشهری محله منطقه ۶ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۴/۱۳