همشهری آنلاین- رضا نیکنام: در اوایل دهه ۵۰ منطقه ما به ۲ بخش محدوده خدمات شهری و خارج از محدوده شهری تقسیم‌بندی می‌شد. بخش حاشیه‌ای و خارج از محدوده آن از میدان شیر پاستوریزه تا وردآورد بود که تا آن زمان هیچ‌کدام از امکانات مورد نیاز شهروندان را نداشت. اما منطقه ما در دهه کنونی بسیار متفاوت از دهه ۵۰ و قبل از آن است. این تفاوت‌ها از لحاظ مساحت و مختصات جغرافیایی، جمعیت و امکانات شهری دیده می‌شود که می‌توان به‌طور جداگانه آنها را بررسی کرد. امروز شنبه ۱۴ تیر ماه مصادف است با روز شهرداری، به این بهانه به کمک شهروندان قدیمی هم‌محله‌ای تغییرات و تحولات منطقه را در طول ۴۰ سال گذشته جست‌وجو کردیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
تا سال ۵۷ که انقلاب اسلامی ایران به رهبر حضرت امام خمینی(ره) به پیروزی رسید، شهرداری یا همان «بلدیه تهران» شامل ۱۲ منطقه بود که هر کدام از آنها حدود و مختصات جغرافیایی متفاوتی داشتند. جالب اینکه در دوره قبل از انقلاب و سال‌های بعد از آنها منطقه ما جزو منطقه ۱۱ شهر تهران محسوب می‌شد و به همین دلیل یکی از مناطق گسترده و پهناور تهران قدیم به حساب می‌آمد. ساختمان شهرداری منطقه در خیابان اسکندری شمالی واقع بود و مختصات جغرافیایی تحت نظر این شهرداری از یوسف‌آباد، ضلع شمالی بلوار کشاورز آغاز و تا دور افتاده‌ترین روستاها از جمله گرمدره، ورد آورد و چیتگر امتداد داشت.
«عباس خزینه دارلو» یکی از قدیمی‌ترین شهروندان منطقه که بخش عمده فعالیت خود را در سازمان زیباسازی شهرداری تهران گذرانده از چگونگی تأسیس شهرداری منطقه به‌طور مستقل و فعالیت آن تاکنون اطلاعات زیادی دارد که در اختیارمان می‌گذارد. به گفته این شهروند در روزگار قدیم، این منطقه، جزو مناطق مادر بلدیه تهران بود. از یوسف‌آباد تا میدان شیر پاستوریزه جزو محدوده خدمات شهری قرار داشت و فاصله میان میدان شیر پاستوریزه تا روستاهای گرمدره و وردآورد جزو مناطق حاشیه‌ای منطقه بود. اما اکنون منطقه ۹ تهران ۲ ناحیه و ۸ محله دارد که بیشترین مساحت آن را فرودگاه مهرآباد تشکیل می‌دهد، وضعیت کنونی منطقه اصلاً شباهتی به مختصات جغرافیایی دهه ۵۰ ندارد.
نخستین پلاک‌های خانگی
از سال ۵۷ به بعد آمار جمعیتی منطقه و به تبع آن تعداد خانه و ساختمان‌ها افزایش پیدا کرد. اغلب خانه‌ها یک طبقه و۲ طبقه بود و بیشترشان پلاک‌های خانگی نداشتند و اگر هم داشتند شماره‌ای بود که مالکان تعیین کرده بودند. خزینه‌دارلو درباره چگونگی نصب نخستین پلاک‌های خانگی و تابلو معابر می‌گوید: «با توجه به اینکه منطقه در دهه ۵۰ مساحت بزرگی داشت، رسیدگی و نظارت برآن دشوار بود. یکی از مسائل مهم در شهرداری شناسایی مالکان و خانه‌های جدید و نصب پلاک بر روی آنها بود. بنابراین با وجود امکانات کم و ناچیز، شهرداری از این موضوعات غافل نبود. » به گفته این شهروند نخستین پلاک‌ها و تابلوهای شناسایی منطقه حوالی سال ۵۳ تا ۵۷ در نقاط مختلف نصب شدند. از جمله خیابان شمشیری، خیابان دامپروری (دانشگاه هوایی)، بزرگراه آیت‌الله سعیدی، خیابان استادمعین و میدان قلم (استاد معین کنونی). جالب اینکه یکی دیگر از اقدامات شهرداری منطقه، نصب تابلوهای شناسایی کوچه و معابر است که به نام شهدای منطقه مزین می‌شود. گر چه شهرداری انجام این کار در دهه ۵۰ و ۶۰ گاه سال‌ها طول می‌کشید، اما اکنون اداره روابط‌عمومی از طریق شورای اسلامی شهر تهران این امور را پیگیری می‌کند. تازه‌ترین خبر در این زمینه تغییر نام تابلوی خیابان توکلی با قدمت بیش از ۵۰ سال بود که با پیگیری شهرداری منطقه به نام شهید «گزل خو» مزین شده است.
خیابان دامپروری کجا بود؟
تا اوایل دهه ۵۰ خیابان دانشگاه هوایی محله مهرآباد جنوبی محل دامپروری و نگهداری انواع دام و طیور بود. این محدوده بافت روستایی داشت و شهرداران وقت چندان توجهی به آن نداشتند تا اینکه در یک مقطع زمانی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی خیابان دامپروری به «کوروش کبیر» تغییر نام پیدا کرد. اما ماجرا به همین جا ختم نشد و پس از پیروزی انقلاب اسلامی که دانشکده هوایی شهید ستاری در این محل بنا شد، نامش به خیابان دانشگاه هوایی در ۲ بخش شمالی و جنوبی تغییر یافت.
اجاره ساختمان پپسی کولا؛ ماهی ۲۰ هزار تومان
شاید تنها ۲ سال از پیروزی انقلاب اسلامی گذشته بود که حوزه مدیریت شهرداری تهران از ۱۲ منطقه به ۲۰ منطقه افزایش پیدا کرد. با این حال منطقه ما همچنان جزو بزرگ‌ترین مناطق شهر تهران محسوب می‌شد تا اینکه بخشی از آنکه اکنون جزو منطقه ۱۱ است از محدوده تحت نظارت شهرداری منطقه جدا شد. به همین منظور ساختمان جدید در محدوده خیابان مشهور پپسی کولا تأسیس شد. به گفته خزینه دارلو، «هوشنگ امینی» نخستین شهردار رسمی منطقه پس از این جابه‌جایی بود. این ساختمان آجری در ۴ طبقه و با برخورداری از ۱۶ واحد مجزا به‌صورت اجاره‌ای در اختیار شهرداری قرار گرفته بود. صاحب این ملک فردی به نام «حسین مرید» بود که زمین‌ها و املاک زیادی در منطقه داشت و بابت اجاره ساختمان پپسی کولا ماهانه ۲۰ هزار تومان از شهرداری پول می‌گرفت. شهرداران بسیاری در ساختمان پپسی کولا به شهروندان خدمت کردند، از جمله مصطفی شجاعی، مرحوم یوسف خوشبخت و احمد پزشکی که تنها ۳۰ روز در جایگاه شهردار، امور منطقه را مدیریت کرد تا اینکه زمین جدیدی برای ساختمان شهرداری در نظر گرفته شد. ساختمان کنونی شهرداری منطقه در سال ۸۷ در زمان مدیریت «علیرضا سرگل زهی» شهردار سابق ساخته شد. قبل از آن ۲ خانه مسکونی و زمین خالی در این محدوده وجود داشت که شهرداری خریداری کرد تا وضعیت شهروندان بهتر شود.
تبدیل باغ اناری به پارک ملی
پیش از این در داخل شهر تهران باغ‌های مختلفی وجود داشت، اما در میان آنها «باغ‌های انار» فراوانی بیشتری داشتند. یکی از باغ‌های انار مشهور در این دوره، باغ اناری سرهنگ «جلوه» بود که از این محل برای خوشگذرانی و مهمانی‌ها استفاده می‌کرد تا اینکه پس از انقلاب اسلامی، بین سال‌های ۶۲ تا ۶۳ این باغ به تملک شهرداری در آمد و به پارک ملی تبدیل شد. شهروندان منطقه باغ اناری «جلوه» را به نام بوستان معلم می‌شناسند.
نخستین طرح خدمت‌رسان به شهروندان
به شرایط کنونی منطقه نگاه نکنید که شهرداری با ایجاد امکانات و فضاهای مختلف باعث رفاه نسبی شهروندان شده است چرا که در سال‌های نخستین فعالیت شهرداری، کار اصلی آنها بیشتر رفت و روب زباله و آسفالت بود. با این حال در زمان «علیجانی» شهردار سابق منطقه، نخستین درمانگاه دندانپزشکی برای خدمت‌رسانی به شهروندان در بوستان المهدی(عج) راه‌اندازی اما پس از مدتی تعطیل شد. اکنون این ساختمان مرکز آموزش و کلینیک گل و گیاه منطقه است.
بازمانده بلدیه تهران
در امتداد بلوار استاد معین، به سمت خیابان ۲۱ متری جی، گاراژ تیموری واقع شده که متعلق به روز گار قدیم و زمان شکل‌گیری بلدیه تهران است. این گاراژ خودروهای عمومی، از زمان حضور نخستین شهردار تاکنون همواره مورد توجه مدیریت شهری بود تا آن را تبدیل به مجموعه‌ای بزرگ و خدمت‌رسان به شهروندان کند، اما تاکنون ۶۳ ورثه آن برای توافق و واگذاری آن به شهرداری قدمی برنداشته‌اند.
ساخت مدرسه طلاچیان
تا اوایل دهه ۵۰ که وسعت منطقه ما زیاد بود، شهروندان از کمبود امکانات رفاهی و خدماتی در رنج بودند. این درحالی بود که اقوام در گروه‌های مختلف به گوشه و کنار منطقه مهاجرت می‌کردند و با دریافت جواز ساخت و ساختن خانه به جمع شهروندان می‌پیوستند. در چنین شرایطی ایجاد امکانات مورد نیاز از جمله مدرسه مهم‌ترین دغدغه مردم بود. یکی از چهره‌های خوشنام محله مهرآباد جنوبی، مرحوم «طلاچیان» بود که با ساخت مدرسه به نوعی با شهرداری همکاری کرد تا امکانات منطقه افزایش پیدا کنند.
_________________________________________________________
* منتشر شده در همشهری محله منطقه ۹ به تاریخ ۱۳۹۳/۰۴/۱۴