همشهری آنلاین : لیدا احمدی: عطرماه محرم حدود یک هفته‌ای در کوچه‌پسکوچه‌های منطقه پیچیده و چیزی تا تاسوعا و عاشورای حسینی باقی نمانده است. همه چیز این روزها و این لحظه‌ها رنگ حسین(ع) دارد. همه در تکاپو هستند تا مقدمات مراسم عاشورا را فراهم کنند. اینجا در دل منطقه ما که مفتخر به داشتن بیشترین هیئت و حسینیه در شهر تهران است هم همه چیز رنگ عزاداری اباعبدالله‌الحسین(ع) را دارد.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
از کنار هر کوچه‌ای که عبور می‌کنی می‌توانی پرچم‌های افراشته یک هیئت را ببینی. اینجا بچه‌ها برای شرکت در هیئت از ساعتی که به خانه می‌آیند برنامه‌ریزی می‌کنند. دسته‌دسته خانم‌ها راهی مجالس عزاداری امام حسین(ع) هستند و همه منطقه لباس مشکی بر تن دارد. در نخستین روز از ماه محرم مهمان هیئت «بیت‌العباس» (ع) (جوانان قلمستان متوسلین به حضرت فاطمه‌الزهرا(س)) به‌عنوان یکی از هیئت‌های قدیمی محله شدیم؛ هیئتی که ۳ نسل از یک خانواده بزرگ حسینی در آن سینه می‌زنند و رسم عاشقی را نسل به نسل جلو آورده‌اند.
این هیئت ۲۰ شب عزاداری تمام عیار برای امام حسین(ع) دارد و دست‌اندرکاران آن زحمت زیادی را برای پذیرایی از مهمانان مجلس عزای اباعبدالله‌الحسین(ع) می‌کشند. صبح تاسوعا قبل از طلوع آفتاب بیش از ۱۴ دیگ بزرگ آش شله‌قلمکار و ظهر همان روز ۱۴ دیگ خورشت و برنج برای ناهار ظهر تاسوعا بین اهالی توزیع می‌کنند.
بنیان عاشقی اینجا گذاشته شد...
سال‌ها قبل از وقوع انقلاب اسلامی هیئت‌ها بیشتر شکل خانگی داشت و افراد بخشی از فضای حیاط خانه خود را به عزای آقا امام حسین(ع) اختصاص می‌دادند که پایه یک مجلس را بنیان می‌گذاشت. در کوچه‌پسکوچه‌های با صفای محله قلمستان، منزل «حاج رضا علیمردانی» یکی از این خانه‌ها بود. سال ۱۳۵۲ عده‌ای از اهالی این محله دور حاج رضا که بزرگ محل بود جمع شدند و پیشنهاد دادند بخشی از فضای حیاط خانه‌اش را به برگزاری مجلس عزاداری امام حسین(ع) اختصاص دهد. حاج رضا هم این موضوع را با اشتیاق می‌پذیرد و بچه‌های محله که بیش از ۱۷ یا ۱۸ سال سن نداشتند ایام محرم هیئت کوچکی را داخل حیاط خانه حاج رضا برپا می‌کنند.
«سید علی‌اکبر میرحسینی» یکی از نوجوانان آن دوره که حالا خود بزرگ هیئت بیت‌العباس(ع) محسوب می‌شود متولد ۱۳۳۴ است. او سال ۱۳۵۲ که پایه این هیئت گذاشته شده ۱۸ سال داشت. وی در مرور خاطرات آن روزها می‌گوید: «برای برگزاری هیئت عزاداری خیلی شوق داشتیم و وقتی از حاج رضا که سینه‌زن امام حسین(ع) بود خواستیم داخل حیاط خانه‌اش مجلس عزاداری برپا کنیم از خوشحالی در پوست خودمان نمی‌گنجیدیم. آن زمان‌ها هیئت‌ها به دلیل وضعی که رژیم طاغوت ایجاد کرده بود نمی‌توانست به شکل درست عزاداری کند. مجالس به داخل خانه‌ها محدود می‌شد. ما هم مجلس امام حسین(ع) را با حضور ۲۰ جوان شروع کردیم و حالا با گذشت ۴۲ سال از پایه‌گذاری هیئت، هر سال شاخه‌های عاشقی آن گسترده‌تر می‌شود.»
ساخت حسینیه در سال ۱۳۷۲
از زمانی که انقلاب اسلامی به ثمر رسید بچه‌های هیئت بیت‌العباس(ع) سال به سال مجالس هیئت را گسترده‌تر برگزار می‌کردند و کم‌کم داشت فضای حیاط خانه برای برگزاری هیئت کوچک می‌شد. آن زمان «غلامرضا علیمردانی» پسر بزرگ حاج رضا تصمیم گرفت خانه را نوسازی و هیئت را در ساختمان نو بنا کند. اتفاقی که در سال ۱۳۷۲ افتاد و یک طبقه ساختمان نوسازی شده به هیئت اختصاص داده شد که همین هیئت فعلی بیت العباس(ع) است.
در خیابان قلمستان از سمت شمال به جنوب، نرسیده به تقاطع مدرس پرچم‌های هیئت با چراغانی سبز رنگ نبش خیابان کاملاً نمایان است. بچه‌های هیئت روبه‌روی ساختمان حسینیه یک سقاخانه هم راه‌اندازی کرده‌اند که بین مردم چای، خرما و شیرینی توزیع می‌کنند. حال این خیابان با وجود هیئت بیت العباس(ع) وچند هیئت دیگر بسیار دیدنی است.
«حاج عباس‌الله‌یاری کلاتی» یکی از بزرگان هیئت بیت‌العباس(ع) که از بچگی در این هیئت حضور داشته است می‌گوید: «من هر چیزی در زندگی دارم از امام حسین(ع) دارم و خیلی خوشحال هستم که خداوند به من توفیق داد که در هیئت امام حسین(ع) نوکری کنم. ما بزرگ‌ترها زمانی جوانان کم‌سن وسالی بودیم که زیر دست بزرگ‌ترها راه و رسم عزاداری برای اباعبدالله‌الحسین(ع) را یاد گرفتیم و حالا ما به پسرها و دخترهایمان راه و شیوه درست عزاداری را یاد می‌دهیم. این درس یک درس بزرگ عاشقی است که با حضور بیشتر در آن، مشتاق‌تر می‌شوی.»
در دستگاه امام حسین(ع) عاقبت به‌خیر می‌شوی
حاج غلامرضا علیمردانی که این حسینیه را ساخت ۴ سال پیش از دنیا رفت. بچه‌های هیئت بیت العباس(ع) رسم دارند در نخستین شب ماه محرم قبل از شروع مراسم عزاداری حسینیه سر خاک حاج غلامرضا در قطعه نام‌آوران حاضر شوند و با برگزاری مراسم سینه‌زنی وخواندن زیارت عاشورا سر مزارش به او ادای احترام کنند. «حمید علیمردانی» عموی بزرگ خانواده علیمردانی هم پا به سن گذاشته است.
او درباره این رسم می‌گوید: «نسل جوان هرچه در مکتب امام حسین(ع) یاد می‌گیرد سراسر ارزش و ادب است و برای آنها دستاوردهای زیادی دارد. این مراسم هم که طی این ۴ سال سر خاک غلامرضا برگزار می‌شود نشانه همین ادب و احترام است. بچه‌ها با انجام این کار نشان می‌دهند که به یاد بزرگ‌ترهای مجلس هستند که از بین ما رفته‌اند و قدر زحمات آنها را برای سرپا نگهداشتن هیئت می‌دانند. به نظر من این بزرگ‌ترین عاقبت به‌خیری است که این چنین در نخستین روزماه محرم از کسی یاد شود. نسل جوان هم اگر می‌خواهند در مکتب امام حسین(ع) عاقبت به‌خیر شوند باید همین راه را ادامه دهند.»
نذری بزرگ که از یک دیگ کوچک شروع شد
از روز قبل از تاسوعای حسینی تلاش و تکاپوی بچه‌های هیئت بیت‌العباس(ع) برای پخت ۱۴ دیگ بزرگ آش شله‌قلمکار شروع می‌شود. البته این نذری آنقدر ابعاد بزرگی دارد که بچه‌ها از همان ابتدای ماه محرم برای خرید حبوبات و برنج آن فعالیت می‌کنند. مراحل پخت این آش از روز قبل از تاسوعا شروع می‌شود و تا قبل از طلوع آفتاب صبح تاسوعا توزیع آن به اتمام می‌رسد. چون باید تا قبل از اذان ظهر ۱۴ دیگ برنج و خورشت برای ناهار ظهر تاسوعا پخته شود.
«امیرحسین علیمردانی» پسرکوچک حاج غلامرضا که نسل سوم این خانواده است و بیشتر، کارهای اجرایی حسینیه را پیگیری می‌کند درباره این نذری می‌گوید: «این نذر از ابتدای هیئت هست. ما از بزرگ‌ترها شنیده‌ایم که ابتدا فقط در حد یک قابلمه کوچک بود اما به مرور مردم برای شرکت در ثواب آن ابعاد آن را بیشتر کردند که حالا به ۱۴ دیگ رسیده است. ما برای پخت این حجم آش تقریباً ۷ بز، یک گوسفند و یک گوساله قربانی می‌کنیم که از قربانی‌های ویژه ناهار ظهر تاسوعا و عاشورا جداست.»
او می‌گوید: «پخت این مقدار آش، حدود ۵۰۰کیلوگرم سبزی می‌خواهد که خانم‌ها از چند روز قبل آن را تهیه و پاک می‌کنند؛ می‌شویند و سپس خرد می‌کنند. البته این جدا از پاک کردن ۲۰۰ کیلوگرم برنج و عدس است که این هم زحمت زیادی دارد. دیگ‌های آش از ابتدای شب بار گذاشته می‌شود. بعد از پخته شدن، آش را تا قبل از طلوع آفتاب صبح روز تاسوعا بین مردم توزیع می‌کنیم که خیلی‌ها برای گرفتن آن به اینجا می‌آیند. شبی که این آش پخته می‌شود حسینیه حال و هوای خاصی دارد. همه با عشق در این مراسم حاضر می‌شوند و تا طلوع آفتاب پای دیگ سینه‌زنی می‌کنند. کاش می‌شد این همه عشق و شور را به تصویر کشید و به تمام دنیا نشان داد که مردم چطور عاشق خانواده سیدالشهدا (ع) هستند.»
۲۰ شب عزاداری برای اباعبدالله(ع)
مراسم عزاداری در هیئت بیت‌العباس(ع) از شب اول ماه محرم شروع می‌شود و به مدت ۲ دهه ادامه دارد. امیرحسین علیمردانی درباره برنامه‌های هیئت می‌گوید: «بچه‌های این هیئت تقریباً از یک هفته مانده به محرم آماده‌سازی فضای حسینیه و بستن داربست‌های بیرون را شروع می‌کنند. مراسم عزاداری درست از شب اول محرم شروع می‌شود و هر شب مراسم سخنرانی، سینه‌زنی و شام داریم که تا پایان دهه دوم محرم هم ادامه دارد. بانیان هیئت زیاد هستند و خدا را شکر هیچ سالی برای پذیرایی شام این ۲۰ شب پول کم نیامده است. ما صبح تاسوعا بعد از توزیع آش شله‌قلمکار، پذیرایی ناهار داریم که فسنجان پخته می‌شود و برای شب عاشورا مهمان هیئتی در میدان راه‌آهن می‌شویم. سپس برای ناهار عزاداران عاشورا قیمه می‌پزیم که بچه‌ها پا به پای مراسم عزاداری وسینه‌زنی کارها را همزمان جلو می‌برند. خانم‌ها در این ایام بسیار کمک می‌کنند و گاهی برای غذای این ۲۰ شب و البته ناهار ظهر تاسوعا و عاشورا بیش از صد کیلوگرم پیاز سرخ می‌کنند.»
امیرحسین علیمردانی می‌افزاید: «آشپزخانه هیئت درست در کوچه کناری حسینیه داخل یک خانه قدیمی برپا می‌شود و فضای آن به اندازه‌ای جا دارد که بتوانیم ۱۴ تا ۱۶ دیگ غذا را در آن برپا کنیم. پخت این حجم غذا آن هم از شب اول محرم و سپس برنامه آش قلمکار صبح تاسوعا زحمت خیلی زیادی دارد که بچه‌ها، همگی آن را با عشق انجام می‌دهند. نوکری در دستگاه امام حسین(ع) شعله و حرارتی دارد که هیچ چیز آن را کمرنگ نمی‌کند و هر سال هم داغ‌تر می‌شود. گاهی بچه‌های یک خانه از انجام یک کار ساده سر باز می‌زنند اما باید بیایید و ببینید اینجا جوانان هیئت چطور برای کار از هم سبقت می‌گیرند.»
برپایی ۳ دسته عزاداری در تاسوعا و عاشورا
هیئت بیت العباس(ع) مراسم برپایی دسته هم دارد که در ۳ نوبت اجرا می‌شود. یک دسته صبح تاسوعا برپا می‌شود. بچه‌های هیئت از حسینیه به سمت خیابان وحدت اسلامی حرکت می‌کنند و سپس در مسیر خیابان مدرس به حسینیه برمی‌گردند. یک دسته هم شب عاشورا راه می‌افتد و در مسیر حسینیه تا میدان راه‌آهن عزاداری می‌کند. ظهر عاشورا هم یک دسته در مسیر خیابان غفاری حرکت می‌کند. میرحسینی درباره این دسته‌ها می‌گوید: «حسینیه در روزهای تاسوعا و عاشورا ۳ دسته دارد که همگی از حسینیه حرکت می‌کنند و با طی کردن مسیری دوباره به حسینیه بازمی‌گردند. این دسته‌ها برای ما اهمیت دارد. چون دوست داریم که عرض ارادت به آقا امام حسین(ع) فقط محدود به داخل حسینیه نباشد. ازطرفی دربرگزاری این دسته‌ها سعی می‌کنیم رعایت حق‌الناس را داشته باشیم و مزاحم تردد خودروها نشویم.»
میرحسینی درباره نام هیئت هم می‌گوید: «نام هیئت ابتدا جوانان قلمستان متوسلین به خانم فاطمه‌الزهرا(س) بود که بعد نام بیت‌العباس(ع) هم به آن اضافه شد. برخی مداحان از جمله حاج امیر کریمی و فرشید همیشه‌بهار بیش از ۲۰ سال است که در این هیئت مراسم سینه‌زنی و مداحی دارند.»
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۱ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۷/۲۹