همشهری آنلاین: آن‌ها می‌گویند که نمی‌توانند سینک کثیف آشپزخانه و توالت کثیف و تار عنکبوت‌های آویزان از سقف را تحمل کنند؛ به همین خاطر ساعت‌ها در هفته وقت گران‌بهایشان را صرف تمیزکاری می‌کنند.
بسیاری از زنان ممکن است مدام از کثیفی همسرخود گله کنند، به نظر آن‌ها مردان گاهی کثیف اما مرتب هستند و برعکس، زنان تمیز و گاهی شلخته هستند. این را بارها از زبان بسیاری زنان شنیده‌ایم که غر می‌زنند: وسایلت را این طرف و آن طرف ولو نکن! میز تحریر را به‌هم نریز! تازه همه‌جا را تمیز و ضدعفونی کرده‌ام!
وسواس یا دقت؟ شاید فقط دچار توهم میکروب هستند! میکروب‌های خبیثی که پشت وسائل خانه مخفی شده‌اند!
اما علم چه می‌گوید؟ ما با اطلاعات ظاهرا متناقضی درباره‌ی تمیزی ـ بمباران شده‌ایم. بهداشت به دفع عفونت‌ها و بیماری‌های بی‌شمار کمک کند؛ این موضوع کاملا واضح است. اما باکتری‌هایی وجود دارند که برای ما خوب هستند؛ حتی این موضوع هم گفته می‌شود که بعضی مواد تشکیل‌دهنده‌ی شوینده ممکن است به ما آسیب بزند. این فرضیه وجود دارد که بهداشت بیش از حد عواقبیدارد مثل بالا رفتن میزان حساسیت‌ها و بروز اختلالات روانی. مورد آخر به نظر می‌رسد که نیازمند درمان و رسیدگی است.
تصور می‌شود که بیش از ۱۵۰ میلیون نفر در اروپا آلرژی دارند، این رقم اکنون در حال افزایش هم هست. تا سال ۲۰۲۰ میلادی در نیمی از اروپایی‌ها حداقل یک نفر حساسیت خواهد داشت. حساسیت حداقل به یک غذا به‌خصوص در کودکان معمول‌تر خواهد شد. بین سال‌های ۱۹۹۷ و ۲۰۰۷ میلادی/ ۱۳۷۵ و ۱۳۸۵ خورشیدی، این رقم در کودکان ۱۸ درصد افزایشیافت و اکنون در آمریکا حداقل یک نفر در هر ۲۵ نفر حساسیت دارد. آسم یکی از بیماری‌های شایع است. در انگلستان در فاصله‌ی سال‌های ۱۹۷۱ و ۱۹۹۱ میلادی/۱۳۴۹ و ۱۳۶۹ خورشیدی پزشکان مشاور خانواده برایرسیدگی این وضعیت چهاربرابر شده‌اند، مشاهات نشان می‌دهد که التهاب مخاط بینی در واکنش به چیزهایی مثل گرده‌ی گیاهان و گرد و غبار بیشتر از دوبرابر بوده است.
دیوید استراچان اپیدمیولوژیست دانشکده‌ی بهداشت و طب گرمسیری نخستین فرضیه‌ی بهداشت خود را مطرح کرد و گفت که سبک زندگی و دوری از مواد غیربهداشتی در دوران کودکی به معنی جذب آلودگی‌های کمتر است که این موضوع ما را مستعد حساسیت می‌کند.
بهداشت افراطی
بعضی یافته‌ها بسیار جالب هستند. به عنوان مثال کودکانی که در مزرعه بزرگ می‌شوند و همین‌طور آن‌هایی که حیوانات در محیط اطراف خود دارند و والدینشان ظروف را با دست می‌شویند در مقایسه با آن‌هایی که با ماشین ظرفشویی می‌شویند به نظر سالم‌ترند. مقاله‌ای در سال ۲۰۱۴ میلادی/۱۳۹۲ خورشیدی منتشر شد که احتمال گسترش آسم را در کودکانی که در اولین‌سال زندگی در معرض گربه، موش و سوسک هستند بسیار کمتر می‌دانست.
بسیاری از ما این عقیده را پذیرفته‌ایم که ارتباط کمی میان مقداری آلودگی و تهدید سلامتی وجود دارد، شاید این موضوع بهانه‌ای است برای کاهش کارهای خانه. این حرف بسیار خوبی است که به خاطر خودمان تمیز باشیم گرچه این اعتراف به این معنی است که گیر افتاده‌ایم.
این‌جا فقط یک مشکل وجود دارد: ممکن است اوضاع به همین سادگی نباشد. در سال‌های اخیر هزاران تحقیق انجام شده که نشان می‌دهد تغییرات زندگی میکروارگانیسم در درون بدن ما با هر چیزی از جمله آلرژی‌ها و آسم تا امراضی مثل چاقی و افسردگی و آلزایمر ارتباط دارد. این درک نوظهور از میکروبیوم حاکی از تمایز مشخصی میان تمیزی و کثیفی است. ما ارتباط پیچیده‌ای با باکتری داریم. در معرض بعضی از باکتری‌ها بودن برای ما خوب است و بعضی از آن‌ها نه. دریافتن این که کدام خوب و کدام بد، کار سختی است.
یک تحقیق در سال ۲۰۱۵ میلادی/۱۳۹۳ خورشیدی نزدیک ۴۰۰ نوزاد را در آلمان مورد بررسی قرار داد. محققان هیچ ارتباط مستقیمی میان احتمال ابتلا به آسم و آلرژی‌ها با تمیزی خانه پیدا نکردند. چیزی که تفاوت ایجاد می‌کرد قرار گرفتن آن‌ها در معرض باکتری بود. چند مطالعه نشان داد که افراد سالم‌تر، میزبان میکروب‌های بیشتری هستند.
سبک زندگی ممکن است تاثیرات مخربی روی این تنوع داشته باشد. تحقیقات نشان داده است کسانی که نقاط دورافتاده زندگی می‌کنند ـ مثل جامعه‌ی شکارچی که از راه سنتی زندگی می‌کنند ـ ۴۰ درصد کمتر میزبان میکروب هستند. وقتی والدینی را در خیابان می‌بینیم که پستانک کودکانشان را که برزمین افتاده بر می‌دارند و می‌مکند و دوباره در دهان کودک می‌گذارند؛ حالمان به هم می‌خورد، اما یک مطالعه درسال ۲۰۱۳ میلادی/۱۳۹۱ خورشیدی نشان داد که این نوزادان احتمال کمتری برای ابتلا به آسم یا اگزما دارند و ذراتی که در بزاقشان هست متفاوت از نوزادنی است که والدینشان هرگز چنین کارهایی نمی‌کنند. همین موضوع باعث شد که محققان به این فکر بیفتند که در این نوزادان احتمال انتقال میکروب‌های مفید از والدین به کودک پایین است.
شواهدی وجود دارد که چرا زندگی در مزرعه در کاهش آلرژی‌های بسیار خوب است؛ اجزای باکتری در غبار مزرعه واکنش دستگاه ایمنی را به التهاب سرکوب می‌کند. به نظر می‌رسد که تاکید بر فرضیه‌ی بهداشت نیاز به بازبینی دارد.
آیا انجام کمی تمیزکاری شما را می‌کشد؟
شواهد زیادی وجود دارد که ترکیب‌های شیمیایی ـ که ما برای نظافت خانه از آن استفاده می‌کنیم ـ باعث آلودگی‌های داخلی می‌شود.
آن استینمان از دانشگاه ملبورن استرالیا می‌گوید: «بسیاری از مواجهه‌های ما با آلاینده‌های خطرناک در داخل خانه رخ می‌دهد و منبع بسیاری از این آلاینده‌ها مصارف روزانه‌ی ما هستند.»
این آلاینده‌ها شامل خوشبوکننده‌های هوا، شامپو، صابون، شمع‌های معطر، موادشوینده‌ی لباس و محصولات تمیزکننده هستند.
ترکیبات تشکیل‌دهنده‌ی این محصولات به‌گونه‌ای است که هر کدام به‌صورت جداگانه ممکن است برای سمی بودن آزمایش شده باشند ولی ما نمی‌دانیم که آن‌ها وقتی باهم ترکیب می‌شوند تا چه حد خطرآفرین هستند. از قضا به‌نظر می‌رسد که بسیاری از آلاینده‌ها از ترکیباتی ساخته می‌شوند که بوی تمیزی و تازگی می‌دهند. وقتی که ترکیبات معطر مثل لیمو و دیگر ترپن‌ها وارد هوا می‌شوند ترکیباتی از قبیل فرمالدئید تولید می‌کنند که سرطان‌زا هستند.
استفان‌هولگیت از دانشگاه ساوتهمپون انگستان می‌گوید: «کاری که ما در خانه‌داری انجام می‌دهیم از اتلاف انرژی جلوگیری می‌کند. تهویه‌ی بسیار پایین و موادشیمیایی می‌تواند در هوا و گرد و غبار انباشته شود.»
محصولات پاک‌کننده تنها منبع آلودگی نیستند ـ رنگ، صمغ چوب و مواد شیمیایی روی سطوحی مثل فرش نیز می‌توانند منبع آلودگی باشند ـ ولی ما خانه‌هایمان را به‌مراتب بیشتر از نوسازی، تمیز می کنیم.
استینمان پیشنهاد می‌کند که مواد تمیزکننده‌ی خوراکی مثل سرکه، جوش‌شیرین و لیمو را به جای موادشیمیایی استفاده کنیم. تصفیه‌کننده کمکی نمی‌کند؛ آن‌ها اجزای بزرگی از موادحساسیت‌زا مثل گرد و غبارو موی حیوانات را در ازای قدری مواد معطر شیمیایی جابه‌جا می‌کنند.
اگرنمی‌توانید دست از تمیزکاری بردارید، یک راه‌حل می‌تواند این باشد که گیاهان خانگی نگاه دارید. باید از ناسا به خاطر تحقیقاتی که روی خدمه‌ی پرواز انجام داد و متوجه شد که گیاهان می‌توانند مواد شیمیایی آلی از قبیل بنزن و فرمالدئید را از هوا جذب کنند تشکر کرد. سال گذشته یک تیم آزمایش کردند که چگونه پنج‌گیاه خانگی معمولی خوب، ترکیبات آلی را از هوای یک اتاق حذف می‌کنند.
گیاهی از تیره‌ی آناناسیان اغلب در ادارات دیده می‌شود که می‌تواند مقدار زیادی از موادی را که مورد آزمایش قرار گرفته جذب کند.
اما یک گیاه تنها از تیره‌ی آناناسیان در اتاق‌نشیمن نمی‌تواند کار زیادی بکند. هولگیت می‌گوید: «در خانه جایی که مواد شیمیایی ـ که کاملا سمی هستند ـ وجود دارد. حتی گیاهان هم بعید به نظر می‌رسد که بتوانند تغییر زیادی به وجود آورند.» اما در کناراین موضوع گشودن پنجره‌ها هم خیلی مهم است. امروزه خیلی به‌ندرت خانه‌هایی را با پنجره‌ی باز می‌بینیم. در روزگار قدیم هر روز خانه‌ی شما تهویه‌می شد اما امروز در همین انگلستان دیگر شاهد چنین چیزی نیستیم.
جارو برقی کنیم؟
بستگی دارد. جاروبرقی‌های معمولی با مکش بالا برای افرادی توصیه می‌شود که آسم یا آلرژی به گرد و غبار یا جانوران ریز یا دیگر مواد خارجی دارند یا این‌که نمی‌خواهند کسانی که به خانه‌شان می‌آیند در مورد کثیفی آن‌ها قضاوت کنند.
چیزی که اکنون مطرح می‌شود این است که بهداشت باید در کارهای ابتدایی خانه‌داری یک استراتژی داشته باشد. یکی از متخصصان بهداشت می‌گوید: «مهم است که در جاهایی که زمان مساله است هم بهداشتی باشیم.» اما به جای این‌که برای یک خانه‌ی عاری از کثیفی تلاش کنیم باید سعی کنیم تنها روی از بین بردن باکتری‌های مضر در سطوح مهم در زمان‌های قطعی تمرکز کنیم.»
در تمیزکاری‌ها باید بیشتر روی دستگیره‌ی در، کلید برق و دستشویی و هر چیزی که بیشتر از همه لمس می‌شود تمرکز کنیم. لازم است وسائل آشپزی را خیلی خوب تمیز کنیم. چیزهایی مثل سطوح، تخته‌ی خرد کردن و ابزار آشپزخانه که در تماس با گوش خام و همین طور سبزیجات کثیف قرار می‌گیرد می‌تواند مثل مرغ نپخته باعث مسمومیت غذای شما شود. مهم‌ترین توصیه، شستن دست‌ها بعد از پخت‌وپز، قبل از خوردن و بعد از استفاده از دستشویی است.
اما ورای همه‌ی این‌ها می‌توان امیدوار شد که نظافت دیوارها، کف یا اثاثیه‌ی خانه می‌توانند واقعا شش‌ماه صبر کنند. اگر شما به ذرات گرد و غبار حساسیت ندارید، جارو کشیدن کاملا اختیاری است. می‌توانید بی‌خیال مرتب کردن رختخواب شوید ـ به‌خصوص اگر به گرد و خاک یا موجوادت ریز آلرژی داریدـ موجودات ریز به محیطی مرطوب برای بقا نیاز دارند، بنابراین باز گذاشتن پوشش‌ها در صبح می‌تواند به کشتن آن‌ها کمک کند.
جنبه مثبت آشفتگی
به چه میزان بهداشت نیاز داریم؟ شواهد برای این‌که چقدر آشفتگی خوب است به بعضی مطالعات بر می‌گردد که نشان می‌دهد احاطه‌ی شما در اشیاء بی‌معنی به ارتباط و تعریف شما از خانه کمک می‌کنداما آشفتگی بیش از حد می‌تواند جلوی دست پای شما را هنگام آشپزی‌و تمیزکاری بگیرد.
اما دردسر درهم و برهم بودن ممکن است فراتر از خطرات ایمنی باشد. شواهد می‌گویند زنان شاغل که خانه‌شان را درهم و برهم یا نامرتب توصیف می‌کنند هورمون استرس بالایی دارند و ممکن است کمتر سالم باشند.
مطالعات دیگر ارتباط میان بی‌نظمی و آشفتگی خانه را با سلامت کودکان بررسی کرده است. اما مطالعات جدیدتر نشان می‌دهد که نظم و ترتیب اطراف ما بر رفتارمان تاثیر خواهد گذاشت. ممکن است شنیده باشید که میزهای منظم و تمیز باعث سلامت بیشتر می‌شود اما میزهای نامرتب باعث خلاقیت بیشتر است. این ادعا بر اساس مطالعه‌ای است که در سال ۲۰۱۳ میلادی/ ۱۳۹۱ خورشیدی انجام شد و از شرکت‌کنندگان خواست که تعدادی از فعالیت‌های خود را ـ وقتی اتاق مرتب یا غیرمرتب است ـ انجام دهند. یافته‌ها نشان دادکه آدم‌ها در یک محیط منظمبا قاعده‌تر رفتار می‌کنند و اغلب، گزینه‌هایی را در پرسشنامه برمی‌گزینند که برچسب «کلاسیک» داشته باشد. آن‌هایی که در اتاق در هم و برهم نشسته‌اند ایده‌های خلاقانه‌تری دارند.
به‌طور خلاصه ترازوی این تحقیقات برای هردو طرف مساوی بود؛ آن‌هایی از ما که مدافع بی‌نظمی ما هستند و دیگرانی که اصرار بر نظم بهتر و بیشتر دارند.
اگر بخواهیم از ماری‌کوندو ـ مشاور نظم و ترتیب ژاپنی ـ نقل‌قولی بیاوریم؛ ممکن است به شما بگوید که خانه‌ی مرتب استرس کمتری همراه خواهد داشت. اما از سوی دیگر ای‌میلن می‌گوید که یکی از مزایای نامنظم بودن این است که به صورت مداوم اکتشافات هیجان‌انگیز خواهید داشت.
منظم بودن ممکن نیست که همیشه و مداوم باشد. یکی از محاسن نظم و تمیزی این است که سلامت ما را گسترش می‌دهد اما بد نیست که بیشتر اوقات خانه را به حال خود بگذارید!
یافته‌های اولیه اشاره دارد که صرف کردن وقت بیشتر برای ورزش‌های جمعی و دیگر فعالیت‌های بیرونی می‌تواند به شما یک میکروبیوم متنوع را بازگرداند. در معرض خاک بودن ممکن است کلید این موضوع باشد. تا پایان زندگی بین ۵۰ تا ۶۰ میلی‌گرم در روز خاک می‌بلعیم! باغبان‌ها دو برابر این میزان دریافت می‌کنند اما می‌بینیم که بیشترشان سالم و خوش‌بین هستند: سلامتی‌خود را با گشت و گذار در فضای بیرونی خانه، افزایش دهید. از مواد تمیزکننده بهره ببرید اما نه خیلی زیاد که خانه‌پر از آلاینده‌ها شود و بعد از انجام کار پنجره‌ها را باز کنید.
ما تلاش می‌کنیم که این کار را امتحان کنیم. مطمئنا بهتر است که وقتتان را در هوای خوب آپارتمانتان بگذارنید.
پیام‌های در هم ریخته
مهم‌ترین زمانی که ما در معرض میکروب‌های سودمند ـ که گاهی ضروری و سودمند هستندـ قرار می‌گیریم دوران اولیه‌ی کودکی است.
دنیس‌اونبای متخصص آلرژی و ایمونولوژیست در دانشگاه آگوستا در جورجیا می‌گوید: «شاید خیلی مهم باشد که در سنین پایین، به کودکان اجازه دهیم که روی زمین بازی کنند.» اما در این میان خبرهای بدی هم داریم. زمانی که ما بزرگ می‌شویم میکروبیوم تا حد زیادی تنظیم شده است. طبق تفکر کنونی قطع آن در مراحل اولیه‌ی زندگی سه‌سالگی است.
بنابراین هر اظهار عقیده‌ای که در طول بزرگسالی، حکم شانه خالی کردن از بهداشت شخصی باشد می تواندباکتری‌های متنوع و خوب شما را افزایش دهداما این‌که کدام باکتری برای ما خوب است، نمی دانیم و تنها در مورد باکتری‌های بد آگاهی بیشتری داریم. برای مثال در انگلستان، حدود ۱۷ میلیون نمونه غذای سمی در سال حاوی میکروب نورو ویرس و کامپیلوباکتر است. بسیاری نمونه‌ها در رستوران‌ها برداشته شده اما مطالعه‌ای که در ۱۸ کشور اروپایی انجام شده نشان می‌دهد که نزدیک به یک‌سوم شیوع بیماری ناشی از غذا، در داخل خانه‌ی خودمان رخ داده است.
آیا باید غذا را بشویید؟
میوه‌ی خام و سبزیجات را باید شست، اما مرغ را نه. باکتری کامپیلوباکتر اغلب در جوجه دیده می‌شود و شستن آن احتمالا آن‌ها را در اطراف آشپزخانه پخش خواهد کرد و ممکن است آن را با دست به دهان ببرید. فقط مطمئن شویدکه مرغ را کامل پخته‌اید و روی سطح ضدعفونی شده آماده‌سازی کرده‌اید.
لیزا آکرلی مشاوره‌ی تغذیه سالم در سازمان هتلداری انگستان که زدودن باکتری‌ها بخشی از کار او است می‌گوید: «من خانه‌هایی دیده‌ام که کاملا کثیف هستند. ساده است که بگوییم ما خیلی تمیز هستیم، اما چه کسی برای این موضوع سندی دارد؟»
آلودگی عواقبی دارد. حدود ۵۰ درصد از مرغ‌ها در انگستان حامل کامپیلوباکتر هستندو معمول‌ترین دلیل مسمومیت غذایی به شمار می‌روند. باکتری به راحتی می‌تواند از گوشت خام از دست‌های شما یایک تخته‌ی گوشت منتقل شود. بدیهی است که هر چیزی که مردم را به عادات گذشته پیوند می‌دهد ـ مثل شست‌وشوی دست ـ امکان دارد خطرناک باشد. زمانی که شلختگی بیش از حد، در بهترین حالت باعث اسهال می‌شود چرا نخواهیم که تمیز باشیم؟