همشهری آنلاین - معصومه ماهپیکر: به همین دلیل تصمیم گرفتیم برای اطمینان از صحت این خبر سری به امامزاده زید(ع) در محله یافت‌آباد و جاده ساوه بزنیم تا حرف‌های اهالی را در این‌باره بشنویم. همچنین سراغ حجت‌الاسلام عبدالمقیم ناصحی، تولیت امامزاده و رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای‌شهر رفتیم تا از واقعیت ماجرا مطلع شویم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
کسی به درستی نمی‌داند
نزدیک ظهر است که وارد محوطه امامزاده زید(ع) می‌شوم. برای چندمین بار است که به این امامزاده می‌آیم، اما هیچ‌وقت به قبرهایی که اطراف بقعه قرار دارد چندان توجه نکرده بودم. موضوع گزارش باعث می‌شود تا این بار با وسواس بیشتر به سنگ روی قبرها دقت کنم. نوشته روی برخی از سنگ‌ها نشان می‌دهد که چندین دهه از فوت متوفی می‌گذرد. در ضلع جنوبی بقعه مردی ۵۰ و ۶۰ ساله توجه‌ام را جلب می‌کند. ظرف آبی به همراه دارد که آرام آرام روی قبر مقابلش می‌ریزد. آب داخل ظرف که تمام می‌شود آن را گوشه‌ای می‌گذارد و کنار قبر می‌نشیند. نزدیک‌تر می‌روم و مقابلش می‌ایستم. می‌شنود که می‌گویم خدا بیامرزد. سر بلند می‌کند تا تشکر کند.
اسم روی سنگ را می‌خوانم و ادامه می‌دهم: «پدرتان است؟» همان‌طور که نگاهش به سنگ قبر است سرش را به معنی بله تکان می‌دهد. فاتحه‌ای قرائت می‌کنم و دوباره می‌پرسم: «راست است که اینجا قیمت قبر خیلی زیاد است؟» مقابلم می‌ایستد و با تعجب می‌گوید: «نمی‌دانم، آن زمان که پدرمان را اینجا دفن کردیم مبلغ زیادی نشد. من هم شنیده‌ام بیشتر از ۳۰ و ۴۰ میلیون می‌گیرند.» قصد رفتن می‌کند. موقع رفتن می‌گوید: «کسی به درستی قیمت قبر در اینجا را نمی‌داند. ممکن است قیمت‌هایی که می‌گویند شایعه باشد. باید از متولیان اصلی این زیارتگاه و آرامگاه بپرسید تا قیمت واقعی را بفهمید.»
قیمت‌هایی که واقعی نیستند
کمی آن طرف‌تر زن جوانی همراه با پسر بچه‌ای ۱۲ و ۱۳ ساله توجه‌ام را جلب می‌کند. دویدن نگاهشان روی قبرها نشان می‌دهد به دنبال مزاری می‌گردند. نزدش می‌روم و بی‌مقدمه می‌پرسم: «دنبال قبر کسی می‌گردی؟» همچنان که نگاهش به قبرها است در پاسخم می‌گوید: «قبر پدربزرگم. همین اطراف است.» صدای پسرک همراهش که کمی جلوتر از ماست بلند می‌شود: «پیدا کردم.» زن جوان نزد پسرش می‌رود و می‌گوید: «۹ سال پیش فوت شد.»
از حرف‌هایش متوجه می‌شوم که ساکن محله شهرک ولی‌عصر(عج) است. می‌پرسم: «می‌دانید قیمت قبر در اینجا چقدر است؟» کنار قبری که سنگ سفید رنگی دارد می‌نشیند و می‌گوید: «از پدرم شنیده‌ام که قیمت قبر در اینجا از ۲۰ میلیون تومان شروع می‌شود.» صبر می‌کنم تا فاتحه‌اش تمام شود. دوباره می‌پرسم: «آن زمان که پدر بزرگتان فوت کرد قبرش را چند خریدید؟» نگاهش را به رویم می‌دوزد و سؤالم را با سؤال پاسخ می‌دهد: «می‌خواهید قبر بخرید؟» خود را معرفی می‌کنم و دلیل حضورم را در امامزاده می‌گویم. این بار با لبخند پاسخم را می‌دهد: «چند وقت پیش یکی از اقواممان را اینجا دفن کردند از فرزندانش شنیدم که هزینه کفن و دفنش کمتر از ۱۰ میلیون تومان شد. البته به تازگی شنیده‌ام قبرهای اینجا بیشتر از ۲۰، ۳۰ میلیون قیمت دارند. هر کس هر قیمتی که دوست دارد می‌گوید.»
شایعه‌ای که دهان به دهان می‌شود
محوطه امامزاده خلوت است. برخی‌ها هر روز برای زیارت می‌آیند. مردی میانسال از صحن امامزاده خارج می‌شود. در حالی که کفش‌هایش را می‌پوشد پا تند می‌کند تا برود. خود را به او می‌رسانم و سلام می‌کنم. صدایم را که می‌شنود می‌ایستد. خود را معرفی می‌کنم و می‌پرسم: «ساکن محله هستید؟» خود را محمدی معرفی می‌کند و می‌گوید: «۱۷ سالی می‌شود که در محله یافت‌آباد زندگی می‌کنم.» محمدی هم مانند بسیاری از هم‌محله‌ای‌هایش خبر قیمت کذایی قبر در امامزاده را شنیده است. می‌گوید: «این شایعه چند وقتی است که دهان به دهان می‌شود. فکر نمی‌کنم این خبر درست باشد. چراکه چند ماه پیش دایی‌ام را اینجا دفن کردیم. آن‌طورها که می‌گویند قیمت قبر در اینجا چندان گران نیست.»
از میان حرف‌های محمدی متوجه می‌شوم که اغلب برای زیارت امامزاده و اهل قبور به این مکان می‌آید. او حرف‌هایش را ادامه می‌دهد و می‌گوید: «متأسفانه بسیاری از افراد هر خبری را که می‌شنوند باور می‌کنند، بی‌آنکه درست یا دروغ بودن آن برایشان ثابت شده باشد. این خبر هم شایعه‌ای است که بر سر زبان‌ها افتاده، عده‌ای به دلیل قیمت قبر در بعضی امامزاده‌ها مانند حرم حضرت عبدالعظیم(ع) یا امامزاده صالح(ع) و... تصور می‌کنند در اینجا هم قیمت همان‌گونه است. اما من شنیده‌ام قیمت قبر در اینجا کمتر از ۱۰ میلیون تومان است.»
خبرهایی که اصلا صحت ندارد
از حرف‌های اهالی پیدا بود که هیچ‌کس قیمت قبر در امامزاده را نمی‌داند. عده‌ای هم باور داشتند که قیمت قبر در امامزاده زید(ع) بیشتر از ۳۰ و ۴۰ میلیون تومان است. برای اینکه درستی این خبر را بدانم سراغ حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصحی، تولیت امامزاده می‌روم. حاج آقا ناصحی درباره این خبر می‌گوید: «این خبر صحت ندارد و شایعه‌ای بیش نیست. هزینه‌ای که بابت قبر از افراد دریافت می‌شود مبلغ ناچیزی است که آن هم به دلیل این است که امامزاده موقوفه‌ای ندارد، و این مبلغ برای هزینه دفن و نگهداری قبور از فرد دریافت می‌شود.»
حجت‌الاسلام والمسلمین ناصحی وجود واسطه و دلال برای فروش قبر در امامزاده را هم رد می‌کند و می‌گوید: «هیچ واسطه یا دلالی در فروش زمین برای قبور در امامزاده دخالت ندارد. این امامزاده مانند همه امامزاده‌ها زیر نظر اداره اوقاف است. امواتی که برای دفن به اینجا آورده می‌شوند با اجازه و نظارت اداره اوقاف است. هزینه قبور هم توسط اداره اوقاف مشخص شده و به حساب این اداره واریز می‌شود.» اگرچه قبور بسیاری در محوطه و صحن امامزاده قرار دارد، اما این مکان غسالخانه ندارد و اموات تنها برای دفن به این مکان مقدس آورده می‌شوند. تولیت امامزاده با بیان این موضوع می‌گوید: «امواتی که برای دفن به امامزاده می‌آورند قبل از انتقال به این مکان در غسالخانه بهشت‌زهرا(س) شسته و کفن شده و نمازشان خوانده می‌شود.»
قبوری که بیش از نیم قرن قدمت دارند
زیارتگاه امامزاده زید(ع) این روزها قطب مذهبی منطقه به شمار می‌رود. آن‌طور که شواهد نشان می‌دهد سال‌ها قبل از زمان ساخت این بقعه متبرکه از زمین‌های اطراف این مکان مقدس به‌عنوان آرامگاه استفاده می‌شده است. اهالی از همان دوران، بسیاری از اموات خود را در صحن و محوطه امامزاده به خاک می‌سپردند. در این مکان علاوه بر اهالی محله، افراد سرشناس بسیاری آرامیده‌اند. حجت‌الاسلام‌والمسلمین ناصحی در این‌باره می‌گوید: «در اینجا مؤمنین، نویسندگان، علمای بزرگی و شعرا و بزرگان بسیاری به خاک سپرده شده‌اند.»
اگرچه صحن امامزاده آرامگاه و محل دفن اموات اهالی به شمار می‌رود، اما هر فردی را نمی‌توان در این مکان دفن کرد. حاج آقا ناصحی می‌گوید: «این مکان گورستان عمومی نیست و اگرچه اهالی محله می‌توانند اموات خود را در اینجا دفن کنند، اما برای این کار مجوز اداره اوقاف، دادگستری و نیروی انتظامی لازم است.» ناصحی در ادامه به قدمت برخی قبور در امامزاده اشاره می‌کند و می‌گوید: «در این مکان از قبل از انقلاب اسلامی افرادی دفن شده‌اند. اینجا قبرهایی می‌توان یافت که بیش از نیم قرن قدمت دارند.» در صحن و آرامگاه زیارتگاه امامزاده زید(ع) هیچ شهیدی دفن نیست. آمارها نشان می‌دهد بیش از یکصد قبر در این آرامگاه اختصاصی منطقه ما قرار دارد که همه این قبور یک طبقه هستند.
قدیمی‌ترین سنگ قبر
قدیمی‌ترین سنگ قبری که در صحن امامزاده قرار دارد به سال ۱۳۰۲ بر می‌گردد و جدیدترین اموات در اواسط آذر ماه سال ۱۳۹۵ در این امامزاده به خاک سپرده شده است.
شهادت امامزاده
روایت‌های فراوانی از شهادت امامزاده زید(ع) به جا مانده است. گویا زمانی که زید بن علی(ع) قصد ملاقات با امام رضا(ع) را داشته، در این دیار به شهادت رسیده است. این امامزاده در فضایی با ۲/۵ هکتار مساحت قرار دارد. بنای بقعه آن حضرت با مساحتی حدود ۳۵۰مترمربع در سال ۱۳۵۸ در قالب طرح جامع عمرانی ساخته شده است. از محوطه این زیارتگاه به‌عنوان آرامگاه استفاده می‌شود و بسیاری از اموات منطقه در این صحن به خاک سپرده شده‌اند.
درباره زیارتگاه امامزاده زید(ع) بیشتر بدانید
پناهگاهی برای اهالی
محوطه امامزاده زید(ع) در کنار جاده ساوه، نرسیده به خط راه‌آهن تهران - اهواز واقع شده است. شجره‌نامه‌ای که در بقعه امامزاده موجود است، امامزاده را این‌گونه معرفی می‌کند: «امامزاده زید بن علی بن عیسی بن حسین بن زید بن امام زین‌العابدین(ع).» این امامزاده از فرزندان با واسطه امام زین‌العابدین(ع) است. محوطه این امامزاده توسط یکی از مؤمنان سال‌های دور وقف شده است و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی بارگاه و بقعه و محوطه حرم بازسازی و تعمیراتی در آن انجام گرفته است. درباره بنای قدیمی بقعه اطلاعات چندانی در دست نیست، اما بر اساس گفته‌های یکی از مسئولان بقعه، در سال 1356 شهرداری وقت تصمیم به خراب کردن آرامگاه و ساخت پارکی به جای آن گرفته بود. این موضوع از طریق رسانه‌های عمومی به اطلاع مردم می‌رسد و از مردم خواسته می‌شود تا اجساد متوفیان خود را که در جوار امامزاده دفن شده‌اند به قبرستان دیگری منتقل کنند. این خبر تأثیر نامطلوبی روی مردم و بازماندگان متوفیان امامزاده می‌گذارد، در نتیجه در روزی که قرار بود آرامگاه ویران شود، مردم در مقابل مأموران می‌ایستند و مانع می‌شوند و در نهایت اینجا را از ویرانی نجات می‌دهند.
اگرچه تاریخ دقیق ساخت بنای امامزاده مشخص نیست، اما از زمان‌های دور اهالی در محوطه امامزاده اموات خود را دفن می‌کرده‌اند. وجود سنگ قبرهایی که مربوط به سال‌های 1302 و 1310 یا 1322 است نشان می‌دهد که بیش از 90 سال است که محوطه این زیارتگاه، آرامگاه است. در داخل حرم قبرهای غیاثی‌ها (از مهم‌ترین ملاک‌های محله در آن دوران بودند) و فروزانی‌ها و عزیزی‌ها دیده می‌شود. این امامزاده به همراه گلزار شهدای یافت‌آباد از معدود گورستان‌های شهر تهران به شمار می‌رود که هنوز هم در آن اموات دفن می‌شوند.
بارگاه امامزاده زید(ع) به‌عنوان قطب زیارتی و مذهبی منطقه هر روز نه تنها پذیرای زائران بسیاری از محله است، بلکه به دلیل موقعیت جغرافیایی مورد توجه اهالی محله‌های 17 و 19 هم است. وجود کتابخانه امامزاده با بیش از ده‌ها هزار جلد کتاب، این امکان را برای دانش‌آموزان و دانشجویان و طلاب فراهم کرده است تا از امکانات این مکان استفاده کنند. روزانه ده‌ها نفر از اهالی محله و دیگر محله‌ها به این کتابخانه مراجعه می‌کنند. مرکز آموزش قرآن هم از دیگر امکانات این امامزاده به شمار می‌رود. از دیگر امکانات این مکان مقدس می‌توان به نمایشگاه‌های دائمی عرضه کتاب با موضوعات مختلف دینی و اسلامی و... اشاره کرد.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۸ در تاریخ ۱۳۹۵/۰۹/۲۱