همشهری آنلاین -یکتا فراهانی: بیش از ۱۰۰ نوع مختلف آرتریت وجود دارد که هر کدام عوامل خطر و علائم خاص خود را دارند. اما روماتیسم مفصلی یا آرتریت روماتوئید یکی از ناتوان‌کننده‌ترین شکل‌های آرتریت است. تخصص پزشکی که بر تشخیص و درمان آرتریت تمرکز دارد روماتولوژی است، اگرچه بسیاری از پزشکان و متخصصان ارتوپدی نیز بیماران مبتلا به آرتریت را معاینه و درمان می‌کنند.
دلایل ابتلا به آرتروز
پروفسور کامران آزما، متخصص طب فیزیکی و توانبخشی، استاد دانشگاه در باره دلایل ابتلا به استئوآرتریت یا آرتروز می‌گوید: «آرتروز یا استئوآتریت یکی از شایع‌ترین مشکلات مفصلی است که در آن غضروف مفصلی که نقش ضربه‌گیری و محافظتی برای مفصل را دارد آسیب می‌بیند و اجازه نمی‌دهد مفصل حرکتی نرم و بدون درد داشته باشد. آرتروز یک بیماری فرسایشی مفصلی و وابسته به سن است که اغلب با پیشرفت آهسته و تدریجی در افراد و به ویژه زنان بالای ۵۰ سال بروز می‌یابد. به علاوه داشتن وزن بالا یکی از عوامل خطر در بروز آن است.
تخریب مفصلی
به گفته این استاد دانشگاه، شروع فرایند تخریب در غضروف مفصلی و دیگراجزای درگیر کمی پیچیده است که فاکتورهای متعددی در آن دخالت دارند. البته توجه داشته باشیم واکنش بدن و استخوان زیر غضروفی در برابر این تخریب می‌تواند وضعیت را بدتر کند.
آرتروز اولیه و ثانویه بیماری‌های دیگری هستند و در مواردی مانند سابقه شکستگی استخوان، صدمه به رباط‌ها یا غضروف مشاهده می‌شوند که می‌توانند ناشی از ضربه و دیگر فرایندهای التهابی؛ احتمال بروز ساییدگی در سنین پایین‌تر را فراهم می‌کند.
سابقه خانوادگی
دکتر آزما می‌گوید احتمال ابتلا به ساییدگی زانو و دردهای ناشی از آن در افرادی که یکی از والدین آنها به دلیل ساییدگی شدید مفصل زانو، سابقه جراحی تعویض مفصل دارند بیشتر است. این موضوع حاکی از تأثیر عوامل ژنتیکی در بروز ساییدگی زانوست. همچنان که در صورت ابتلای افراد دوقلو به آرتروز در بند انتهایی انگشتان، شانس ابتلا در قل دیگر تا سه برابر بیشتراز افراد دیگر است پس علاوه بر سن، جنس و چاقی و عواملی نظیر نژاد و شغل، ژنتیک هم به نوان فاکتورهای خطر به حساب می‌آید.
چگونگی تأثیر گذاری ژنتیک بر ایجاد آرتروز
به گفته این متخصص، نقش توارث و عوامل ژنتیکی در ایجاد آرتروز برای مفاصل مختلف متفاوت است. مثلاً میزان دخالت عوامل ژنتیکی در بروز ساییدگی زانو تا ۴۰ درصد، ران ۶۵ درصد و ستون فقرات ۷۰ در صد است.
به این ترتیب در صورت ابتلای یکی از اعضای خانواده به ساییدگی مفصل به خصوص در ناحیه ستون فقرات و ران، احتمال ایجاد آن در افراد دیگر بالاتر است. البته این به این معنا نیست که اگر یکی از اعضای فامیل مبتلابه آرتروز باشد افراد دیگر هم حتماً دچار آرتروز شوند.
مکانیسم ژنتیکی ایجاد آرتروز
اگر چه مکانیسم ژنتیکی ایجاد آرتروز به خوبی شناخته شده نیست ولی به نظر می‌رسد چندین ژن همزمان در بروز آن نقش داشته باشند. برای مثال جهش در ژن‌هایی که مسوول سلامت غضروف هستند یا در تولید کلاژن نقش دارند می‌تواند منجر به ایجاد آرتروز مفصلی در سنین پایین‌تر و یا پیشرفت سریع‌تر آن شود.
فرایند ایجاد آرتروز
دکتر آزما می‌گوید در واقع آرتروز مانند دیگر بیماری‌های فرسایشی استخوان ومفاصل، وابسته به سن است و در بروز و نحوه بروز آن هم عامل محیطی و هم عامل ژنتیکی مؤثر هستند
در واقع می‌توان گفت به طور متوسط میزان دخالت عوامل ژنتیکی در ابتلا به ساییدگی مفاصل ۵۰ درصد است. ضمن آنکه نقش ژنتیک در ایجاد آرتروز در نواحی ستون فقرات، دست و مفصل ران بیشتر از اعضای دیگر است.