همشهری آنلاین- الناز عباسیان: ماه محرم که می‌شود دلش می‌لرزد. صدای روضه ارباب دیوانه‌اش می‌کند و دوست دارد حتی برای یک لحظه هم که شده در مجلس امام حسین(ع) حضور داشته باشد و برای اربابش اشک بریزد و سینه بزند. دلش برای روزهایی که در هیئت محله‌شان پرچم سیاه عزاداری را بلند می‌کرد تنگ شده و مدت‌هاست که طعم یک چای هیئتی را نچشیده است. اما با خودش می‌گوید با این سر و وضع من، کسی خریدارم نیست و مرا به هیئت راه نمی‌دهد. دست روزگار برایش این‌گونه رقم زده است که از نعمت داشتن خانه و خانواده محروم بماند و روز و شب‌هایش را در گرمخانه یا همان مددسرای مهر سپری کند.
اما آرزوی سینه‌زنی در مجلس امام حسین(ع) برای او و همخانه‌هایش محقق شده و پیرغلامی آمده است و مددسرای‌شان را تکیه امام حسین(ع) کرده است. صدای زیبا و دلنشین او را بارها در مراسم سوگواری‌سالار شهیدان شنیده‌ایم. مداح سن و سال‌داری که اهالی او را به نام حاج «سید محمد منتظری» می‌شناسند. پیرمرد متواضعی که با شال سیاه بردوش، آرام و صبور نشسته است و دانه‌های تسبیح را با ذکر صلوات لمس می‌کند. محاسن و موهای سفید و سیمای نورانی، چهره‌ای است که همگان از او در ذهن دارند. در یکی از روزهای ماه محرم و در آستانه روز عاشورا در نزدیکی محل زندگی‌اش مهمان او شدیم و از گذشته و امروزش پرسیدیم.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
از پیر غلامان اهل‌بیت(ع) است که خدمت در رکاب ائمه اطهار(ع) را از افتخارات زندگی ۶۲ ساله‌اش می‌داند. چهره آرامی دارد و وقتی صحبت می‌کند معنویت خاصی در فضا حاکم می‌شود. با افتخار از نیم قرن خدمت به دستگاه سیدالشهدا(ع) می‌گوید و به این نوکری افتخار می‌کند. می‌گوید: «تمام داشته‌های زندگی‌ام را با ساعتی نشستن در روضه‌های اربابم حسین(ع) عوض نمی‌کنم که من هرچه دارم از کرم اهل‌بیت(ع) دارم.» منتظری مداح محله خانی‌آبادنو سال‌هاست که کاروان به شهرهای مقدس مکه، کربلا و مشهد می‌برد و در تهران هیئت‌داری می‌کند. او مسئول کانون مداحان منطقه است. مرکزی که تاکنون بیش از ۲۴۰ مداح عضو آن هستند.
متولد تهران قدیم
حاج محمد منتظری در ۱۳۳۵ در محله عباسی از محله‌های جنوب تهران به دنیا آمده است. گرچه به احتساب سال تولدش حدود ۶۰ سال دارد اما خودش چیز دیگری می‌گوید: «در قدیم شناسنامه‌ها را چند سال کوچک‌تر می‌گرفتند. شناسنامه من را هم به ادعای خانواده‌ام ۷ سال کوچک گرفتند و سن من الان حدود ۶۷ سال است.» او لبخندی می‌زند و با صراحت درباره کوچک گرفتن شناسنامه‌اش می‌گوید: «در قدیم یکی از علت‌های گرفتن شناسنامه کوچک‌تر این بود که پسرها دیرتر به سربازی بروند.»
او سال‌ها در کنار خانواده و اقوام در محل عباسی و خیابان رباط‌کریم سکونت داشته و بعد هم به محله خانی‌آبادنو می‌آید. حالا ۴۵ سالی می‌شود که ساکن این محله است و از زندگی در این محله بسیار راضی است و می‌گوید: «محله‌آباد و خوبی داریم و اینجا را با هیچ جای دنیا عوض نمی‌کنم.» او متولد تهران است اما اصلیتش اردبیلی است و در این‌باره می‌گوید: «پدر و مادرم اهل روستای «یامچی اولیا» از توابع استان اردبیل هستند. گرچه متولد تهرانم اما خودم را یک اردبیلی اصیل می‌دانم و به شهر و اصلیتم افتخار می‌کنم.»
شروع مداحی از نوجوانی
حاج آقا منتظری از کودکی به سفارش پدربزرگ خود به مداحی و مرثیه‌خوانی اهل‌بیت(ع) رو می آورد. او در این‌باره می‌گوید: «از وقتی یادم می‌آید همراه پدربزرگ مادری ام مرحوم حمدالله شکوه‌زاده، در مجالس روضه و عزاداری امام حسین(ع) شرکت کردم. هنوز ۱۳ سالم تمام نشده بود که پدر بزرگم مرا به یک استاد مداحی معرفی کرد و از او خواست تا از همان نوجوانی به‌صورت حرفه‌ای به من مداحی را آموزش دهد. من هم که علاقه‌مند به این موضوع بودم با اشتیاق شروع به مداحی کردم.»
فرزندانم طباطبایی‌اند
در گذشته سن ازدواج پایین بود و جوانان زودتر سرو سامان می‌گرفتند. سید محمد هم از آن جمله جوانان قدیم است که در ۱۶ سالگی رخت دامادی به تن کرده است. در اوج جوانی با دختر دایی مادرش که زن سیده‌ای است ازدواج کرده و حاصل این ازدواج هم ۶ فرزند است. فرزند اول آنها دختر است و ۵ فرزند دیگرشان همگی پسرند. او در ادامه از تک دخترش صحبت می‌کند و می‌گوید: «خدا را شکر همه فرزندانم صالح و سر به راهند. خوشبختانه همه آنها سید طباطبایی‌اند. در میان آنها تک دخترم جایگاه ویژه‌ای دارد چراکه دختر سفارش شده رسول خدا(ص) است و در دین اسلام از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است.»
او در ادامه از فعالیت فرزندانش صحبت می‌کند و می‌گوید: «گرچه دوست داشتم فرزندانم مداحی کنند اما آنها ترجیح دادند طور دیگری خدمتگزار امام حسین(ع) باشند. ۲ تا از آنها تعزیه‌خوان هستند و یکی هم مسئول کاروان‌های زیارتی کربلا و سوریه است.»
مداح باید اهل مطالعه باشد
حاج آقا منتظری چند سالی است مسئول کانون مداحان منطقه است و برای جمع زیادی از مداحان منطقه کلاس‌های مختلف تشکیل می‌دهد. او در این زمینه می‌گوید: «به همت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه کانون مداحان در منطقه تشکیل شد. در ابتدا بانک اطلاعاتی از تمامی مداحان ساکن در منطقه جمع‌آوری شد و همه آنها به کلاس و مراسم‌های ویژه مداحی دعوت شدند. این مراسم‌ها روزهای دوشنبه و سه‌شنبه هر هفته در مسجد حضرت علی اکبر(ع) در محله عبدل‌آباد تشکیل می‌شود. ۲۴۰ مداح از منطقه و محله‌های اطراف عضو این کانون هستند و امسال پنجمین سال از تشکیل این کانون گذشته است. تاکنون آموزش روخوانی و تجوید قرآن، آهنگ و صوت وده‌ها کلاس دیگر برای مداحان برگزار شده است.»
مداح فعال محله خانی‌آبادنو به اهمیت آموزش و تربیت مداحان اشاره می‌کند و می‌گوید: «مداح باید اطلاعات درست و دقیقی از تاریخ اسلام داشته باشد. متأسفانه برخی از مداحان نادان به خاطر گرم کردن مجلس خود اقدام به تحریف در واقعه عظیم کربلا و شخصیت‌های آن می‌کنند. بر همه ما واجب است تا مقابل این حرکت بایستیم. بی‌شک تشکیل کانون مداحان به همت و کمک حجت‌الاسلام جوادی، معاون اجتماعی شهردار حرکت ستودنی است.»
نوکرحسین(ّع)، نباید گناه به دلش راه دهد
او درباره وظیفه سنگین نوکری در دستگاه اباعبدالله حسین(ع) می‌گوید: «کسی که عشق امام حسین(ع) و حضرت عباس(ع) در دل دارد نباید گناه به دلش راه دهد. به‌ویژه مداحان و غلامان حسینیه‌ها باید خیلی حواسشان جمع باشد تا خدایی نکرده با غفلت یا گناه خود، آبروی عزاداران حسینی را نبرند. مردم به یک چشم دیگر به مداحان نگاه می‌کنند. بنابراین باید آبروداری کنیم و مراقب رفتارمان باشیم. نوکری امام حسین(ع) با جامه سیاه پوشیدن مشخص نمی‌شود. فردی حسینی است که با اخلاص به مردم خدمت کند.
منتظری پرده عشاق را کنار زد
سیدمحمد منتظری سال گذشته در ویژه‌برنامه پرده عشاق سازمان فرهنگی و هنری شهردای تهران به‌عنوان پیرغلام منتخب منطقه معرفی و تقدیر شد. او معتقد است که بعد از مراسم مسئولیتش سنگین‌تر شده است: «من کوچک‌تر از آن بودم که چنین مراسمی برای تجلیل از من گرفته شود. در منطقه ما افراد زیادی هستند که استحقاق این تقدیر را داشتند. اما برگزاری چنین مراسمی باعث ایجاد انگیزه در بین مداحان، هیئت‌داران، شعرا و خادمان حسینی می‌شود. علاوه بر این، مداحان جوان و نوپا هم با شناخت چهره‌های شاخص می‌توانند از تجارب و راهنمایی آنها برای موفقیت در کارها استفاده کنند. اما به هر حال بعد از آن مراسم مسئولیتم در برابر دستگاه اباعبدالله حسین(ع) سنگین‌تر شد.»
او در ادامه از همسرش تشکر می‌کند و می‌گوید: «من تمام موفقیت‌های زندگی‌ام را مدیون لطف ائمه(ع) و زحمات همسرم هستم.»
قرآن زندگی‌ام را متحول کرد
او در ادامه از بهترین هدیه زندگی‌اش صحبت می‌کند و می‌گوید: «تا کنون در هیئت‌ها و مراسم بسیاری خوانده‌ام و از افراد زیادی صله گرفته‌ام. اما گرفتن صله برای من اهمیت ندارد و خیلی به میزان آن توجه نمی‌کنم. در میان صله‌هایی که گرفتم گرانبهاترین آنها یک جلد قرآن بود که برکات زیادی برایم داشت. حدود ۳۵ سال است که این قرآن را دارم. اگر بگویم زندگی‌ام را متحول کرده است دروغ نگفته‌ام.»
با دیابت درگیرم
حاج محمد منتظری در ادامه به وضع جسمانی و بیماری که چند سالی است گریبانگیرش شده اشاره می‌کند و می‌گوید: «تا چند سال پیش بیماری خاصی نداشتم تا اینکه مبتلا به دیابت شدم. چند سالی انسولین تزریق می‌کردم اما نتوانستم کارم را در کاروان زیارتی باوجود دیابت ادامه دهم. مدتی دیابت خانه‌نشینم کرد تا اینکه دوباره به کمک بچه‌ها دوباره به کار برگشتم. حالا بیشتر وقت‌ها به دفتر کانون مداحان در بوستان ۲۲ بهمن می‌آیم و گاهی هم در مراسم مداحی می‌کنم.»
سید بخوان، خیلی زیبا می‌خوانی
او در ادامه از یک اتفاق زیبا و تأثیرگذار در زندگی‌اش این‌گونه می‌گوید: «یک روز به اصرار مردی که نیت خیر نداشت، قرار شد تا در مراسمی مداحی کنم. آن زمان ۱۶ ساله بودم و تسلط چندانی در مداحی نداشتم. خیلی استرس داشتم و اصلاً آمادگی نداشتم. شب قبل از مراسم خواب عجیبی دیدم. در عالم رؤیا دیدم مردی با لباس سبز به کنارم آمد و گفت: «فردا باید روضه «وهب» را بخوانی! حالا بلند شو نماز صبح بخوان!»
صبح وقتی از خواب بیدار شدم و نمازم را خواندم شوق و ذوقی خاص در وجودم احساس کردم. همان موقع روضه‌ای را که از وهب در خاطر داشتم خواندم. همسایه‌مان روی پله‌ها نشسته و روضه مرا گوش کرده بود. با دیدن او خجالت کشیدم و سریع از خانه بیرون رفتم. قبل از رفتنم همسایه‌مان جلو آمد و به من گفت: «آقاسید بخوان! خیلی زیبا می‌خوانی.» این جمله مسیر زندگی‌ام را عوض کرد. او به من روحیه داد تا با اعتماد به نفس در مجلس عزاداری محل حاضر شوم و مقابل همه روضه وهب را بخوانم. مجلس بی‌نظیری شد و به عبارتی این اتفاق شیرین باعث شد تا مداح شوم و زندگی‌ام را وقف خدمت به دستگاه امام حسین(ع) کنم.»
مداحی برای کارتن‌خواب‌ها
مشکلات اهالی، دغدغه منتظری است. این موضوع را می‌توان از فعالیت او برای قشر آسیب‌پذیر از جمله معتادان و کارتن‌خواب‌ها دید. او نزدیک به یک سال است که مسئولیت اداره مدد سرای مهر را به عهده گرفته است. این مدد سرا، خوابگاهی است برای کارتن‌خواب‌ها که با مساعدت معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری منطقه در تقاطع بزرگراه‌های شهید کاظمی و آزادگان ساخته شده است. او درباره فعالیتش در این مرکز می‌گوید: «کاری که من در این مددسرا انجام می‌دهم گفتن ندارد. چون اجرش کم می‌شود ولی از آنجا که پرسیدید می‌گویم که من مدیر داخلی این مددسرا هستم. در آنجا سعی می‌کنم برای معتادان و کارتن‌خواب‌ها شرایط درمان و وسایلی مثل لباس و هر آنچه برای زندگی لازم دارند را تهیه کنم. برایشان در اعیاد و عزاداری‌های دینی مداحی می‌کنم. من و فرزندانم برای آشنایی این افراد با فرهنگ اهل‌بیت(ع) تلاش می‌کنیم. چون معتقدم که تنها راه نجات و سعادتمندی در دنیا و آخرت توسل به خاندان پیامبر(ص) است. تاکنون بر اساس این نیت تعداد زیادی از این مددجویان اعتیاد را ترک کرده و به کلی این بیماری خانمانسوز را به فراموشی سپرده‌اند.»
مسئول تشکل‌های دینی شهرداری منطقه:
زندگی او الگوی ماست
پیرغلامانی چون سیدمحمد منتظری که چند دهه از زندگی خود را بدون هیچ مزدی برای سالار شهیدان مدیحه‌سرایی کرده است می‌تواند الگوی زندگی و دینی برای نسل جوان ما باشد. حجت‌الاسلام علی خانپور مسئول تشکل‌های دینی شهرداری منطقه با اعلام این موضوع درباره شخصیت سیدمحمد منتظری می‌گوید: «یکی از فعالیت‌های این پیرغلام حسینی تشکیل مجمع ذاکرین امام حسین(ع) و کانون مداحان است که در این کانون در حال حاضر ۲۴۰ ذاکراهل‌بیت(ع) تربیت شده‌اند. برگزاری محافل مقتل‌خوانی، کلاس‌های اخلاق مداحی، شیوه‌های مداحی کردن و انواع آسیب‌هایی که در کمین مداحان است از جمله فعالیت‌هایی است که به همت این پیرغلام حسینی در این کانون برگزار می‌شود.»
خانپور با اشاره به حمایت شهرداری منطقه از این کانون گفت: «یکی از فعالیت‌های دیگر این ذاکر اهل‌بیت(ع)، پرداختن به موضوعات قرآنی و انتخاب ۵۰ نفر از مداحان برای شرکت در کلاس‌های حوزوی در حوزه علمیه باقرالعلوم(ع) است که نشان از حسینی بودن این مرد دارد. بی‌شک شهرداری هم از این اقدام حمایت خواهد کرد.»
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۹ در تاریخ ۱۳۹۴/۰۷/۲۹