همشهری آنلاین-سیما سادات غفوریان: بسیاری از مردم هم به جای استفاده از داروهای شیمیایی ترجیح می‌دهند از داروهای گیاهی استفاده کنند. به‌خصوص در منطقه ما که اهالی توجه بسیاری به عطاری‌ها دارند و اغلب برای خرید به آنها سر می‌زنند. بیشترین چیزی که مردم منطقه ما در عطاری‌ها به آن توجه دارند داروی گیاهی است. «حسین یزدی» از کاسبانی است که بیش از ۲۰ سال عطار بوده و تجربه‌های ارزشمندی دارد، تجربه‌هایی که شاید از کمتر کسی دیده یا شنیده باشید. متن پیش رویتان حاصل گفت‌وگوی ما با این عطار قدیمی منطقه است.
قصه‌های خواندنی تهران را اینجا دنبال کنید
کهنه‌های زیبا در عطاری
اغلب مشتریان این عطاری از نخستین مراجعه‌شان به آنجا به‌عنوان یکی از خاطره انگیزترین و عجیب‌ترین لحظه‌ها یاد می‌کنند، چراکه مغازه «حسین یزدی» جدا از گیاهان دارویی رنگارنگ و مفیدی که در خود جای داده، کلکسیونی از ابزارآلات قدیمی است که خیلی‌ها با تماشای آن به خاطرات دور سفر می‌کنند و گاهی فراموش می‌کنند که برای چه‌کاری به آنجا آمده‌اند؛ از رادیو، تلفن، دوربین‌های عکاسی گرفته تا اتو، ضبط صوت، چراغ‌های روشنایی و خوراک پزی. هر یک از آنها سن و سالی دارند که همگان را با تعجب به تماشای خود وا می‌دارد. اما قصه چیز دیگری است. وجود این عتیقه‌ها که در نهایت سلیقه در قفسه‌های چوبی چیده شده، نشان از ذوق و هنرمندی عطار محله در جمع‌آوری آنها دارد.
وقتی از او درباره جمع‌آوری این اجناس قدیمی می‌پرسیم چنین می‌گوید: «از کودکی به وسایلی که بزرگ‌ترها بیشتر با آنها سر و کار داشتند علاقه‌مند بودم. همین علاقه باعث شد تا به جمع‌آوری و نگهداری وسایل قدیمی بپردازم و امروز کلکسیونی از آنها را در مغازه بچینم تا مشتریانم هم از دیدنشان لذت ببرند. تک‌تک این وسایل خاطراتی را به همراه دارد که برایم ارزشمند است. حتی گاهی اوقات مشتریانم به ذوق می‌آیند و اگر چیزی از این دست وسایل داشته باشند برایم هدیه می‌آورند. همین واکنش‌ها سرآغاز بسیاری از دوستی‌هایی شده.»
تجربه؛ نیاز کار عطاری
این روزها تقریباً در هر محله‌ای می‌توان یک عطاری پیدا کرد. خیلی‌ها به خاطر قیمت پایین گیاهان دارویی و میزان سود آن وارد این کار شده‌اند، اما همه آنها تجربه کافی و آشنایی لازم را برای فروش گیاهان دارویی ندارند، تجربه‌ای ضروری که در این کار نیاز است. «حسین یزدی» عطار ۵۹ ساله یافت‌آباد در این‌باره می‌گوید: «عطاری‌کاری در ظاهر آسان به نظر می‌رسد، در صورتی که این تصور کاملاً غلط است. اگر در این کار تجربه و شناختی نسبت به گیاهان دارویی نداشته‌باشی نمی‌توانی به موفقیت برسی و به مردم کمک کنی. مثلاً اگر کسی برای درمان دل درد به یک عطار بی‌تجربه مراجعه کند، تنها چیزی که عطار به او پیشنهاد خواهد داد عرق نعناست، اما اگر عطار نسبت به داروها و نحوه مصرف آنها شناخت داشته باشد می‌تواند داروهای زیادی را پیشنهاد دهد. داروهای گیاهی کمترین عوارض جانبی را دارند و همچنین قیمت آن پایین و همیشه در دسترس مردم است. پیرمردها و پیرزن‌ها بیشتر از خواص گیاهان اطلاع دارند و مردم در این منطقه با توجه به درآمد پایینی که دارند ترجیح می‌دهند از داروهای گیاهی استفاده کنند. »
تهیه دارو از مغازه‌های مجوزدار
گیاهان دارویی، حاوی مواد مؤثری هستند و مراحل کاشت، داشت و برداشت این گیاهان برای استفاده از خاصیت درمانی آن انجام می‌شود. باید آماده‌سازی داروهای گیاهی و تحویل آن به مردم به نحو صحیحی انجام شود تا خاصیت درمانی آن از بین نرود و یا کم نشود. در گیاهان دارویی در صورت بروز آفات باید دقت زیادی داشت، زیرا برای گیاهان دارویی نمی‌توان از هرگونه سم دفع آفات استفاده کرد؛ همچنین رعایت نکردن زمان مناسب برداشت، نحوه خشک کردن گیاهان، عدم نگهداری صحیح و بسته‌بندی از نکات مهم در تهیه داروهای گیاهی است.
از این‌رو نباید گیاهان دارویی را از هر کسی یا هر جایی تهیه کرد، زیرا ممکن است گیاهان به ترکیبات قارچ یا باکتری آلوده باشند. همچنین گاهی اوقات برخی گیاهان فقط ظاهری مشابه گیاهان دارویی دارند که به‌صورت عمد یا غیرعمدی به‌عنوان گیاهان دارویی فروخته می‌شوند. عطار محله یافت‌آباد می‌گوید: «امروزه مصرف انواع گیاهان دارویی به دلیل افزایش آگاهی مردم، زیادتر از قبل شده و اغلب مردم با داروهایی سر و کار پیدا کرده‌اند که قبلاً آنها را نمی‌شناختند. به همین دلیل بهتر است داروهای گیاهی از مراکزی تهیه شوند که دارای مجوز یا عضو اتحادیه باشند.»
آموزش از نوع گیاهی
وقتی از عطار محله‌مان درباره قدمت و پیشینه گیاهانی که وجودشان مغازه‌اش را عطرآگین کرده می‌پرسیم بی‌هیچ معطلی می‌گوید: «قدمت شناخت خواص دارویی گیاهان، به سالیان دور برمی‌گردد. چراکه این طب در باورهای قدیمی‌ها ریشه دارد و مردم سرزمین‌های مختلف برای درمان و بهبود بیماری‌ها از آن بهره‌می‌بردند.» به‌طور معمول این گیاهان به ۳ گروه اصلی شامل گیاهان دارویی، گیاهان ادویه‌ای و گیاهان عطری تقسیم می‌شوند.
برای مثال آویشن درختچه‌ای کوتاه و پر شاخه است. شاخه‌های علفی آن پوشیده از برگ‌های نازک و متقابل است. برای مصارف دارویی سرشاخه‌های این گیاه را در اوایل گلدهی جمع‌آوری و بعد آنها را خشک می‌کنند تا از دم‌نوش آن بنوشند. این گیاه به هضم غذا کمک می‌کند، ضد سرفه است و در رژیم لاغری مورد استفاده قرار می‌گیرد و تشنجات را تسکین می‌دهد.
خوب یا بد
عطار قدیمی محله یافت‌آباد معتقد است که اهالی هنگامی که از داروها و قرص‌های شیمیایی نتیجه‌ای نمی‌گیرند، به داروهای گیاهی رو می‌آورند. داروهای گیاهی خواص مختلفی دارند و برای بیماری‌های مختلفی می‌توان از آنها استفاده کرد، البته همه مردم نسبت به آن آشنایی ندارند. به گفته این عطار و پژوهشگر قدیمی استفاده روز افزون مردم از داروهای گیاهی باعث شده تا دست‌هایی وارد این بازار شود که تنها به سود خود فکر می‌کنند و با تبلیغات وسیع محصول خود را معرفی می‌کنند که هیچ تضمینی برای بهبودی ندارد. این داروها فقط بحث تبلیغی داشته و برای مصرف‌کننده عوارض خواهد داشت. چراکه افراد از راه‌های مختلف تحت تأثیر این تبلیغات قرار می‌گیرند و به فکر استفاده از این داروها می‌افتند.
او به مسئله فروش داروهای غیرمجاز اشاره می‌کند و می‌گوید: «داروهای لاغری چه به‌صورت گیاهی یا از مواد شیمیایی تشکیل شده باشند باید حتماً دارای مجوز وزارت بهداشت باشند. من هم هیچ‌گاه از این داروها به مشتریانم نمی‌فروشم. اغلب شهروندان محله تمایلی برای استفاده از این داروها ندارند و به‌صورت سنتی از گیاهان دارویی استفاده می‌کنند. در این منطقه عموماً داروهای گیاهی طرفداران بیشتری نسبت به داروهای شیمیایی دارد. متأسفانه تبلیغات گسترده‌ای که روی داروهای شیمیایی لاغری صورت می‌گیرد باعث می‌شود شخص مصرف‌کننده تصور کند این داروها هیچ عارضه‌ای ندارند، این در حالی است که این داروها عوارض جبران‌ناپذیری برای فرد به همراه دارند.»
۱۵۰ نوع دارو و عرقیات گیاهی در مغازه خوش آب و رنگ عطار قدیمی منطقه یافت می‌شود که هر کدام برای درمان یا تقویت موردی خاص اثری اعجازآمیز دارد.
۲۰ سال است که عطار شناخته شده یافت‌آباد در حرفه عطاری چیره دست است و بسیاری از اهالی یافت‌آباد برای درمان بیماری‌هایشان سراغ جادوی گیاهان او را می‌گیرند.
-----------------------------------------------------------------------------------------------
*منتشر شده در همشهری محله منطقه ۱۸ در تاریخ ۱۳۹۳/۰۶/۰۹