دکتر سیدحمید خویی رئیس انجمن علمی داروسازان ایران مانند مشتریهای عطاریها معتقد است که این گیاهان مفیدند ولی استفاده از آنها شرایط خاص دارد. به نظر او در اینکه گیاهان دارویی دربرگیرنده مواد دارویی ارزشمندی است، شکی وجود ندارد. امروزه نیز در طب مدرن بسیاری از داروهای بستهبندی شده منشأ گیاهی دارند ولی طی یک فرایند خالصسازی، استانداردسازی شدهاند و بهصورت اشکال متعارف دارویی مانند قرص و شربت ارائه میشوند. قرنها قبل از اینکه داروهای شیمیایی به بازار بیایند بشر با همین گیاهان دارویی بیماریهای خود را درمان میکرد.
در کنار درمانهایی که توسط گیاهان دارویی تاکنون بهدست آمده است، عرصه فروش داروهای گیاهی در عطاریها مستعد حضور افراد سودجوست. درمانهایی که از طریق گیاهان دارویی صورت میپذیرد متأسفانه در اغلب موارد استانداردسازی و تعیین مقدار نشده است و همچنین عرضه کنندگان آن برای ادعای خود مستندات علمی ارائه نمیکنند.
عدهای هستند که میدانند فروش هر محصولی که بهصورت برگ، ساقه و ریشه گیاه باشد بدون مستندات علمی امکانپذیر است و مردم به راحتی این محصولات را استفاده میکنند. دکتر حمید خویی رئیس انجمن علمی داروسازان ایران گفت: دیدگاه افرادی که معتقدند گیاهان دارویی اصلا عوارض ندارد دیدگاه بسیار غلطی است. همانقدر که گیاهان شفابخش داریم، خطرناکترین سموم نیز در همین گیاهان وجود دارد.
یکی از اصلیترین مشکلات گیاهان دارویی استخراج نشدن مواد دارویی از گیاه است یعنی ممکن است گیاهی چند خاصیت متفاوت داشته باشد که برای یکی خوب و برای دیگری خوب نباشد. به همین دلیل دکتر خویی تأکید کرد که گیاهان دارویی اگر در شرایط معین و تحت نظارت استفاده شوند میتوانند مورد استفاده قرار گیرند. البته دکتر خویی حذف همه گیاهان دارویی را از عطاریها مطلوب ندانست و گفت: این امکان را باید در اختیار مردم قرار داد که به روشهای قدیمی برخی گیاهان را بهصورت جوشانده و دمکرده و بخور استفاده کنند.
اما برخی گیاهان وجود دارند که بدون تجویز متخصص نباید مصرف شوند؛ بهطور مثال گیاه شیرینبیان برای زخم معده ماده مؤثر دارد ولی اگر کسی فشار خون بالا داشته باشد این گیاه برای او سم است چون این گیاه حاوی گلیسیریزین نیز هست و به راحتی فشار را بالا میبرد. بهنظر دکتر خویی نمیتوان قضاوت کلی کرد اگر دارویی ارزانتر و راحتتر بهدست میآید میتوان به همان شکل مصرف شود ولی با توجه به اینکه امکاناتی داریم که 200سال پیش نداشتیم در مورد گیاهانی که چند خاصیت متفاوت دارند باید اقدام به خالصسازی آنها کرد. از آنجا که وزارت بهداشت متولی سلامت مردم است و باید هر مادهخوراکی را در هر جا تحت هر عنوان که عرضه میشود تحت نظارت خود قرار دهد باید بر این قسم از گیاهان و مواد خوراکی عطاریها نظارت کند.
با وجود نظارت بر عطاریها که مدتی است شروع شده برخی از اعضای این صنف انواع داروهای لاغری و چاقی و ترک اعتیاد را بدون مجوز میفروشند. دکتر فراز مجاب داروساز و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در اینباره گفت: برخی از افراد سودجو داروهای گیاهی را با ترکیبات شیمیایی مخلوط میکنند که میتواند منجر به مسمومیت مصرفکننده شود.
دکتر ابراهیم خادم، پزشک متخصص طب سنتی که مشاور معاون وزیر بهداشت در طب سنتی است خبر از تدوین فهرستی داد که قابلیت فروش توسط عطاران دارد.
در معاونت طب سنتی وزارت بهداشت طی جلسات کارشناسی فهرستی از گیاهانی که در عطاریها امکان عرضهشان وجود دارد در دست تهیه است و بهزودی ابلاغ میشود. معاونت طب سنتی وزارت بهداشت با همکاری سازمان غذا و دارو و دانشگاههای علوم پزشکی ایران، شهید بهشتی و تهران بهدنبال ساماندهی عطاریهاست. منظور از ساماندهی این است که عرضه دارو صرفا باید در داروخانهها صورت بگیرد و عطاریها صرفا اجازه فروش آن دسته از گیاهان دارویی را دارند که مورد تأیید معاونت طب سنتی وزارت بهداشت است.
البته صنف عطاران نسبت به کاهش فروش و درآمد خود پس از اجراییشدن این طرح اعتراضاتی کردهاند ولی به اعتقاد دکتر خادم این کار مشکلی را برای آنها ایجاد نخواهد کرد. اوگفت: عرضه این گیاهان مانند داروهایی است که در داروخانهها بدون نسخه (OTC) عرضه میشوند. براساس طرح ساماندهی عطاریها، امکان فروش گیاهان و داروهای گیاهی که جنبه OTC دارند طبق ضوابط وزارتخانه در عطاریها وجود دارد. البته با توجه به تنوع گیاهان دارویی موجود این طرح برای گردش اقتصادی صنف مذکور مشکل ایجاد نخواهد کرد.
گیاه دارویی با داروی گیاهی متفاوت است ولی به همان اندازه نیاز به تجویز پزشک دارد. دکتر خادم گفت: داروهای گیاهی ممکن است ترکیبی از چند گیاه دارویی باشد. بسیاری از کسانی که داروهای گیاهی دریافت میکنند ممکن است همزمان داروهای شیمیایی دیگری نیز مصرف کنند. بسیاری از داروهای گیاهی که در عطاریها عرضه میشود ممکن است با داروهای شیمیایی فرد بیمار تداخل دارویی داشته باشد یا مستقلا عوارضی را متوجه بیمار کند. بنابراین باید تحت نظر پزشک متخصص طب سنتی تجویز شود.