همشهری آنلاین: هر نوع اختلال در عملکرد مغز، می‌تواند حسابی برای ما دردسرساز باشد، یکی از مشکلاتی که می‌تواند عملکرد مغز انسان را مختل کند، ابتلا به تومور مغزی است. بیماری‌ای که همه افراد حتی از شنیدن نام آن نیز دچار ترس می‌شوند. خیلی از افراد ابتلا به این بیماری را پایان زندگی می‌دانند، درحالی‌که تومور مغزی در خیلی از موارد قابل‌درمان است. «دکتر رضا جباری»، جراح و متخصص بیماری‌های مغز و اعصاب و ستون فقرات و استاد دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی تهران شما را با تومور مغزی و راه درمان آن آشنا می‌کند.
روند رو به رشد تومورها
ابتلا به تومورهای مغزی، به نسبت سایر بیماری‌ها مثل دیابت، بیماری‌های گوارشی و... چندان شایع نیستند. ولی به دلیل شرایط خاص زندگی و استفاده‌ی زیاد از مواد شیمیایی، شیوع تومورها روندی رو به رشد داشته و ابتلا به تومور مغزی نیز از این امر مستثنا نیست.
تومور مغزی از کجا می‌آید؟
به‌طورکلی تومورهای مغزی به چند دسته تقسیم می‌شوند، منشأ به وجود آمدن تومورها می‌تواند متفاوت باشد. برای مثال، منشأ اولیه برخی از تومورها، بافت خود مغز است و منشأ برخی دیگر از تومورها از بافت مغز نیست، بلکه این دسته از تومورها، از پرده‌ی مغز منشأ می‌گیرند.
گاهی تومورها می‌توانند در بافت‌های مجاور مغز نیز ایجاد شوند. همچنین ممکن است که دلیل ایجاد یک تومور در مغز، ابتلا به یک تومور بدخیم، در جای دیگری از بدن باشد که به مغز سرایت (متاستاز) کرده است. هرکدام از تومورها چه آن‌هایی که منشأ اولیه‌شان مغز است و چه آن‌هایی که منشأ اولیه‌شان مغز نیست، می‌توانند خوش‌خیم یا بدخیم باشند. میزان شیوع تومور در سن‌های مختلف و در جنس زن و مرد متفاوت است و به نوع تومور بستگی مستقیم دارد.
وقتی بیماری‌های دیگر مطرح می‌شوند
دلایل زیادی می‌توانند باعث ابتلا به تومور مغزی شوند، برخی از افراد که به بیماری‌های ژنتیکی مبتلا هستند، می‌توانند به تومور مغزی دچار شوند. برای مثال، افرادی که در خانواده‌ی آن‌ها ابتلا به برخی بیماری‌های روده وجود دارد، می‌توانند همراه با این بیماری، به تومور مغزی نیز مبتلا شوند.
ابتلا به تومور مغزی همچنین می‌تواند زمینه‌ی ژنتیکی داشته باشد و در بدن برخی از افراد ژنی وجود دارد که می‌تواند آن‌ها را مستعد ابتلا به تومور مغزی کند. برخی بیماری‌های پوستی خاص، نیز می‌تواند با تومور مغزی همراه شود. برخی از هورمون‌های زنانه در رشد برخی از تومورها می‌توانند نقش داشته باشند. به‌طورکلی علت ابتلا به بسیاری از تومورهای مغزی ناشناخته است و منشأ اکثر تومورها مغز یا پرده‌ی مغز محسوب می‌شود.
به سرت ضربه خورده؟
یکی از عواملی که می‌تواند باعث ابتلا به تومور مغزی شود، ضربه به سر است، البته این مورد نادر محسوب می‌شود ولی برای تشخیص نباید آن را نادیده گرفت و چنانچه بیمار سابقه‌ی ضربه به سر را دارد، باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب آن را اعلام کند.
سردرد؛ نشانه‌ای از تومور؟
شاید این سؤال به ذهن خیلی از افراد برسد که تومورهای مغزی چه علائمی دارند، تومورهای مغزی طیف وسیعی از علائم را می‌توانند با خود به همراه داشته باشند، علائم تومور مغزی به نوع و جای آن بستگی دارند. این علائم با یکدیگر بسیار متفاوت هستند. معمولاً در اکثر تومورهای خوش‌خیم و بدخیم، سردرد وجود دارد. سردرد یک علامت شایع در ابتلا به تومور مغزی محسوب می‌شود ولی باید توسط پزشک متخصص مغز و اعصاب موردبررسی قرار بگیرد چون ابتلا به بیماری‌های دیگر نیز با سردرد می‌تواند همراه باشد. گاهی اوقات در اثر ابتلا به تومور مغزی، احتمال بروز نقص در یکی از اعضای بدن وجود دارد.
برای مثال، چنانچه تومور مغزی در ناحیه پشت گوش ایجاد شود، این مسئله می‌تواند اختلال در شنوایی و از بین رفتن آن را به همراه داشته باشد. گاهی ابتلا به تومور مغزی باعث مختل شدن حرکت در صورت می‌شود. چنانچه تومور در ناحیه هیپوفیز مغز به وجود بیاید، می‌تواند منجر به اختلال هورمونی و اختلال در بینایی شود. اگر در ناحیه‌ی هسته‌ی قاعده‌ی مغز (مثل تالاموس) تومور ایجاد شود، از همان ابتدای ابتلا، بیمار دچار فلج نیمه‌ی اندام سمت مقابل تومور خواهد شد.
چه طور تشخیص داده می‌شود؟
معمولاً بیشتر بیمارانی که مشکوک به تومور مغزی هستند، توسط یک پزشک دیگر موردبررسی قرار می‌گیرند و برای تشخیص نهایی به پزشک متخصص مغز و اعصاب ارجاع داده می‌شوند. برای تشخیص تومور مغزی، گرفتن شرح‌حال از بیمار و معاینه ضروری است و برای تشخیص قطعی باید حتماً ام. آر. آی (MRI) انجام شود. بعد از تشخیص قطعی، باید اقدامات درمانی برای بیمار انجام شود.
جراحی تنها درمان است؟
اقدامات درمانی، برای هر فرد متفاوت با فرد دیگر است و پزشک متخصص مغز و اعصاب، با در نظر گرفتن عوامل زیادی اقدام به درمان بیمار می‌کند. درمان با توجه به اینکه تومور در کدام قسمت از مغز به وجود آمده و چه جنسی دارد، متفاوت خواهد بود. همچنین برای درمان، باید اندازه‌ی تومور را نیز مدنظر قرار داد. درمان تومور مغزی در اکثر موارد جراحی است و جراحی تنها در شرایطی انجام نمی‌شود که تومور غیرقابل‌دسترس باشد یا جراحی برای بیمار، عوارض زیادی را به وجود بیاورد.
خوش‌خیم و بدخیم یعنی چه؟
سؤالات زیادی در رابطه با نوع خوش‌خیم و بدخیم تومور مغزی در ذهن افراد ممکن است شکل بگیرد، تومورهای مغزی بدخیم درواقع همان سرطان در مغز محسوب می‌شوند که برای آن‌ها درمان قطعی و طولانی‌مدت وجود ندارد. با روش‌های پیشرفته‌ای که وجود دارد، تنها می‌توان طول عمر بیمار را افزایش داد، درگذشته افرادی که به این نوع تومور مبتلا می‌شدند، معمولاً حدود شش ماه زندگی می‌کردند ولی در حال حاضر با روش‌هایی که وجود دارد، می‌توان طول عمر بیمار را به ۵ تا ۱۰ سال افزایش داد. جراحی برای تومورهای بدخیم نیز انجام می‌شود و این دسته از بیماران باید تحت نظر پزشک متخصص مغز و اعصاب باشند.
شاید خیلی از افراد تصور کنند که تومورهای خوش‌خیم، خطر چندانی برای بدن ندارند، درحالی‌که این باور نادرست است و باید به این نکته توجه داشت که خوش‌خیم بودن تومور مغزی به معنی بی‌خطر بودن آن نیست. برخی از تومورهای مغزی خوش‌خیم، به‌مراتب خطرناک‌تر از تومورهای بدخیم هستند، درواقع خوش‌خیم یا بدخیم بودن تومور، معیار مناسبی برای تعیین میزان خطر نیست. همه‌ی تومورهای خوش‌خیم قابل‌درمان نیستند و گاهی ممکن است این دسته از تومورها منجر به مرگ بیمار شوند، البته امروزه با روش‌های پیشرفته‌ای که وجود دارد معمولاً این دسته از تومورهای خوش‌خیم به‌خوبی درمان می‌شوند.
جراحی مغز، بدون باز کردن آن!
خیلی از افراد از جراحی مغز می‌ترسند، درحالی‌که امروزه علم پزشکی به‌قدری پیشرفت کرده است که از روش‌های کم تهاجمی برای جراحی کمک گرفته می‌شود. این نوع جراحی‌ها به‌صورت آندوسکوپی مغز هستند و در برخی موارد آندوسکوپی از راه بینی انجام می‌شود و تومور از این قسمت خارج می‌شود.
امروزه بیشتر تومورهای مغزی چه از نوع خوش‌خیم و چه از نوع بدخیم (برای افزایش طول عمر بیمار) با جراحی تا جای امکان از مغز تخلیه می‌شوند و چون جراحی آندوسکوپی بدون باز کردن جمجمه، برداشتن یا شکافتن آن، انجام می‌شود، چندان جای نگرانی نیست.
جراحی‌های آندوسکوپی مزیت‌های زیادی دارند. برای مثال، افرادی که به کمک این نوع از جراحی‌ها اقدام به درمان تومور مغزی خود می‌کنند، خیلی سریع‌تر از افرادی که به روش عمل جراحی باز تومور خود را بیرون می‌آورند، بهبود پیدا می‌کنند. معمولاً برای بهبود وضعیت بیمار در عمل‌های عادی بین دو تا چهار هفته استراحت مطلق نیاز است، درحالی‌که در جراحی آندوسکوپی، دوره‌ی استراحت بیمار کوتاه‌تر است و حتی می‌تواند به یک هفته برسد.
جای نگرانی نیست
شاید نگرانی از عود، در خیلی از افرادی که می‌خواهند عمل جراحی برای تومور مغزی انجام بدهند، وجود داشته باشد، این دسته از افراد باید بدانند که احتمال عود کاملاً بستگی به نوع، جنس و ناحیه‌ای از مغز دارد که تومور در آن ایجاد شده است. اگر تومور در جایی باشد که بتوان آن را به‌صورت کامل برداشت، امکان عود وجود ندارد و نباید نگران بود. عمل‌های جراحی مغز و اعصاب به‌قدری پیشرفت کرده‌اند که بسیاری از بیماران پس از عمل جراحی، به‌راحتی می‌توانند به زندگی عادی خود بازگردند.
نشانه‌هایی که باید جدی بگیرید
به‌طور یقین می‌توان گفت که هر فردی با شنیدن اسم تومور مغزی، دچار ترس خواهد شد، بااین‌حال، با دیدن برخی علائم باید سریعاً برای بررسی به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد.
چنانچه دچار خونریزی‌های مداوم و بدون علت از بینی شدید، باید به پزشک مراجعه کنید.
سرگیجه، به‌ویژه سرگیجه‌های صبحگاهی نباید نادیده گرفته شوند.
گاهی اوقات علت مشخصی برای سردرد نمی‌توان پیدا کرد و سردرد به‌صورت مستمر ایجاد می‌شود، این نوع سردردها باید به‌دقت موردبررسی قرار بگیرند تا علت به وجود آمدن آن مشخص شود.
اگر بینایی شما با مشکل مواجه شد و تاری دید پیدا کردید و این مسئله بعد از استراحت از بین نرفت، نباید آن را نادیده بگیرید و باید چشمتان توسط پزشک موردبررسی قرار بگیرد.
چنانچه شنوایی‌تان دچار مشکل شد و در گوشتان صداهای غیرمعمولی را شنیدید (مثل وزوز دائم) حتماً باید برای بررسی بیشتر به پزشک مراجعه کنید.
گاهی ابتلا به تومور مغزی می‌تواند با فلج شدن اندام‌ها به‌ویژه در ناحیه صورت همراه باشد، چنانچه احساس لمس‌شدگی در بدنتان ایجاد شد، باید حتماً سریعاً به پزشک مراجعه کنید.
آن دسته از افرادی که در خانواده‌ی آن‌ها سابقه‌ی ابتلا به سرطان وجود دارد، باید در صورت بروز مشکل برای بدن، حتما سریعا به پزشک مراجعه کنند.
اگر پزشک متخصص مغز و اعصاب، ابتلا به تومور مغزی را در شما تشخیص داد و توصیه به جراحی کرد، این کار باید سریعاً انجام شود، چون عقب انداختن جراحی، می‌تواند با آسیب‌های زیادی همراه باشد.